Anne-Clementine Larroque: «Το Ισλάμ δεν είναι ο Τζιχαντισμός»

Anne-Clementine Larroque… Γαλλίδα Ιστορικός, εξειδικευμένη στον ισλαμισμό, η οποία εργάζεται και ως αναλύτρια για λογαριασμό της γαλλικής δικαιοσύνης για να συμβάλει στην εξειδίκευση των Γάλλων δικαστών επάνω σε αυτό το θέμα. Θα συμμετάσχει στο φετινό Φόρουμ των Δελφών σε ένα πάνελ με θέμα: «Ριζοσπαστικό Ισλάμ και η Δημοκρατική έννομη τάξη (Radical Islam & the Democratic legal order)». Θα είναι μαζί με τον καθηγητή κοινωνιολογίας Παναγή Παναγιωτόπουλο και τον Graeme Wood, λέκτορα πολιτικών επιστημών από το Yale University…

Μιλήσαμε μέσω skype και είχα τη δυνατότητα, πέρα από το φοβερό ενδιαφέρον της συζήτησης με μια ειδικό σε ένα τέτοιο θέμα, να παρατηρήσω στις εκφράσεις της, τη σιγουριά της γνώσης επάνω σε ένα τόσο πολύπλοκο πεδίο όπως το Ισλάμ, ο ισλαμισμός, ο τζιχαντισμός και όλα αυτά. Βρήκα την ευκαιρία να ξεκινήσω τη συζήτησή μας από την αρχή της ιστορίας…

Ο «ισλαμισμός» είναι γαλλική λέξη που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τον 18ο αιώνα, με γνωστότερη αναφορά αυτή που έκανε ο Βολταίρος το 1742 στο έργο του «Φανατισμός». Όμως από τότε τα πράγματα άλλαξαν πολύ...
Η ιρανική επανάσταση το 1979 ήταν αυτή που είχε ως αποτέλεσμα την εξάπλωση του όρου διεθνώς. Μάλιστα, εκείνη την περίοδο οι Αμερικανοί εισήγαγαν την έννοια του «πολιτικού Ισλάμ», και το έκαναν ως αντιδιαστολή τού «απολίτικου Ισλάμ» που υπήρχε από το 1945 έως το 1970 στα αραβικά κράτη, όταν ήταν στη μεγαλύτερη άνθησή του ο αραβικός εκκοσμικευτικός εθνικισμός. Γενικά ο όρος «ισλαμισμός» απέκτησε μια κανονικότητα τη δεκαετία του 1970 στο πλαίσιο περιγραφής του φαινομένου των ισλαμιστικών κινημάτων. Το Ισλάμ είναι για μια θρησκεία η οποία παρήγαγε τον δικό της πολιτισμό, και με την κατάληξη -ισμός, που προστίθεται στη λέξη, δηλώνεται η πολιτική διεκδίκηση των αρχών που διατυπώνονται στο Κοράνι. Επομένως, η πολιτική θεωρία προέρχεται από το θρησκευτικό μήνυμα, όμως ταυτόχρονα διαφέρει από αυτό. Το Ισλάμ και ο ισλαμισμός διαφέρουν και από τη φύση τους αλλά κυρίως ως προς τους στόχους που έχουν αυτοί που ακολουθούν το καθένα από τα δύο. Το Ισλάμ είναι θρησκεία ενώ ο ισλαμισμός είναι πολιτική ιδεολογία.

Παρατηρούμε ότι τα κράτη που έχουν ως θρησκεία το Ισλάμ δεν είναι καθόλου ίδια μεταξύ τους.
Αυτό συμβαίνει γιατί οι λέξεις «Ισλάμ» και «ισλάμ» δεν σημαίνουν το ίδιο. Με τον πρώτο όρο αναφερόμαστε στη θρησκεία που δίδαξε ο Μωάμεθ, ενώ με τον δεύτερο αναφερόμαστε σε αυτές τις χώρες όπου εφαρμόζεται το μουσουλμανικό Δίκαιο, τις χώρες του Ισλάμ.

Επομένως προκύπτει η απορία: σε μια κοινωνία που απλά είναι μουσουλμανική πώς εγκαθίσταται ο ισλαμισμός;
Σε μια μουσουλμανική κοινωνία η εγκαθίδρυση ισλαμιστικών δομών εξουσίας μπορεί να γίνει μέσα από τρεις δρόμους. Τον πολιτικό ακτιβισμό, τον ακτιβισμό του κηρύγματος και τον τρίτο δρόμο του τζιχαντισμού, δηλαδή τού βίαιου και τρομοκρατικού ακτιβισμού.

Αυτή η τρίτη μορφή ακτιβισμού, ο τζιχαντισμός, ο ριζοσπαστικός ισλαμισμός, είναι που κάνει χρήση βίας και τρομοκρατίας.
Είναι αυτός που προτρέπει στη χρήση όπλων για την υπεράσπιση της Ούμμα, της κοινότητας των πιστών, και της εξάπλωσης του Νταρ αλ - Ισλάμ. Ο ισλαμισμός αυτού του τύπου είναι έτοιμος να «φτάσει στα άκρα» και οι ενέργειές του έχουν κυρίως αντιδυτικούς στόχους και είναι εναντιώνονται στον «ιμπεριαλισμό». Η λέξη τζιχαντισμός είναι ένας νεολογισμός που δηλώνει την πρόθεση εξαπόλυσης τζιχάντ, η οποία είναι το μέσο αλλά και ο σκοπός αυτής της ιδεολογίας. Έχουν κηρυχθεί τζιχάντ και πριν από τη δική μας εποχή. Τον 19ο αιώνα, για παράδειγμα, η τζιχάντ ήταν για τους Αφρικανούς μουσουλμάνους –στην Αλγερία, στη Λιβύη, στο Σουδάν–, και γενικώς για τον μουσουλμανικό κόσμο, μέσο αντίστασης κατά της αποικιοκρατίας.

Τι πιστεύετε ότι έκανε σχεδόν παγκόσμια την επιρροή του Ισλαμικού Κράτους;
Κατ' αρχάς να πω ότι η προβολή των βαρβαρικών μεθόδων του στα ΜΜΕ, στην πραγματικότητα το διαφημίζει στα δυνητικά του μέλη. Μάλιστα αυτά τα μέλη έχουν ήδη προετοιμαστεί ψυχολογικά από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και πιθανόν από διάφορες τζιχαντιστικές ιστοσελίδες.

Πολλοί θεωρούν ότι τον 21ου αιώνα ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στην Ευρώπη θα είναι ο Ισλαμισμός.
Προφανώς θα είναι, επειδή υπάρχουν τα κοινωνικά δίκτυα που μεγενθύνουν το πρόβλημα, αλλά υφίσταται και δίκτυο μεταξύ διαφόρων χωρών. Στην Ευρώπη υπάρχει δίκτυο μεταξύ της Γαλλίας και του Βελγίου με τη Γερμανία, και με τη Δυτική Ευρώπη γενικότερα. Η Δυτική Ευρώπη δικαιολογημένα είναι πολύ ανήσυχη με το συγκεκριμένο πρόβλημα. Στο τέλος της δεκαετίας του ’90, υπήρχαν πολλοί ιμάμηδες οι οποίοι ήταν ριζοσπαστικοί, και έδωσαν τις ιδέες τους σε πολλούς Γάλλους, Γερμανούς, Βέλγους. Και αυτό είναι ένα πρόβλημα που το βρίσκουμε μπροστά μας τώρα.

Μέσα σε όλες αυτές τις χώρες όπου με διάφορους τρόπους εμπλέκεται το Ισλάμ και η πολιτική, την Τουρκία πώς την βλέπετε;
Η Τουρκία παραμένει το πιο σταθερό παράδειγμα επιτυχίας του πολιτικού ισλαμισμού. Παρότι η κοσμικότητα είναι κατοχυρωμένη από το σύνταγμα, το ισλαμιστικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, το ΑΚΡ, πήρε την εξουσία το 2002. Ο πολιτικός ισλαμισμός στην Τουρκία ξεκίνησε τη δεκαετία του ’80, όταν άρχισε να διαμορφώνεται αυτή η τάση σύμφωνα με το πρότυπο των Αδελφών Μουσουλμάνων. Το ΑΚΡ είναι η ενσάρκωση ε

νός νέου ισλαμισμού, με κεντρική μορφή τον Ερντογάν, όπου αντί για επανάσταση υπόσχεται τη σταδιακή αλλαγή γι’ αυτό και η διαπαιδαγώγηση της τουρκικής κοινωνίας ξεκινάει από τον νομοθετικό μηχανισμό. Επίσης είναι φανερό ότι η πολιτική της Τουρκίας σήμερα είναι περισσότερο προσανατολισμένη προς τις γειτονικές μουσουλμανικές χώρες, παρά προς τη Δύση.

Σε έναν πολίτη μη-Μουσουλμάνο ο οποίος δεν είναι εναντίον του Ισλάμ, είναι καλοπροαίρετος αλλά ανησυχεί δικαιολογημένα με όλες αυτές τις επιθέσεις, τι του λέτε; 
Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις που έγιναν στο Παρίσι τον Νοέμβριο του 2015, στο Θέατρο Μπατακλάν και αλλού, η εφημερίδα «Le Figaro» μου ζήτησε ένα άρθρο σχετικό με τα γεγονότα. Και μου είπαν ότι κατά τη γνώμη τους έπρεπε να πω σε αυτούς του πολίτες ότι δεν υπάρχει σύνδεση μεταξύ του Ισλάμ και του Τζιχαντισμού. Είπα όχι, στον μη-Μουσουλμάνο και σε αυτόν που φοβάται πρέπει να πω την αλήθεια. Και η αλήθεια είναι ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ Ισλαμισμού και Τζιχαντισμού, αφού ο Τζιχαντισμός βρίσκεται στο εσωτερικό του Ισλαμισμού. Στους μη-Μουσουλμάνους λέω αυτό: «Δεν πρέπει να αγνοείτε τη διασύνδεση ανάμεσα στον Ισλαμισμό και στον Τζιχαντισμό, αλλά δεν πρέπει να πιστεύετε ότι το Ισλάμ είναι ο Τζιχαντισμός».