Ποιος θα μιλήσει για τα παιδιά;

«Όταν κλείνουμε τα σχολεία κλείνουμε τις ζωές τους»,είπε ο καθηγητής Ράσελ Βάινερ,  πρόεδρος του Βασιλικού Κολλεγίου Παιδιατρικής και Παιδικής Υγείας, κατά την ενημέρωση που έκανε τον Ιανουάριο,στην Επιτροπή για την Εκπαίδευση του βρετανικού κοινοβουλίου (1).

Από την αρχή της πανδημίας τα σχολεία στην Ελλάδα έχουν παραμείνει συνολικά κλειστά 32 εβδομάδες- 17 εβδομάδες καθολικά κλειστά και 15 τοπικά ανά περιοχές. (2). Πρακτικά αυτό μεταφράζεται σε περίπου 40% με 50% των προβλεπόμενων εβδομάδων διά ζώσης διδασκαλίας, ενώ σε κάποιες περιοχές, όπως η Αττική αγγίζει το 60% (3).

Δε χρειάζεται ν’ αρχίσω να παραθέτω τις σχετικές μελέτες για το τι σημαίνει αυτό. Όποιος έχει ή ασχολείται με παιδιά ξέρει. Τη μισή σχολική χρονιά κλεισμένα στο σπίτι, σε μία οθόνη. Εβδομάδες όπου οι κοινωνικο-συναισθηματικές δεξιότητες, μαζί με τις παρέες και τις πλάκες και οτιδήποτε άλλο σημαίνει ένα σχολείο, είναι σε αναστολή. Εβδομάδες όπου πάρα πολλά παιδιά έχουν «μείνει» πίσω ακαδημαϊκά. Για να μην αναφερθώ καν σε αυτό το σημείο στους γονείς και το τι περνάνε για να ανταπεξέλθουν. Αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο από μόνο του.

Η τηλεκπαίδευση στήθηκε αναγκαστικά σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και αυτό είναι από μόνο του ένα μεγάλο επίτευγμα. Υπάρχει μια πλατφόρμα που λειτουργεί και οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί έκαναν τιτάνια προσπάθεια να προσαρμόσουν τη διδασκαλία τους στα νέα δεδομένα. Όμως, ότι κάποιος παραδίδει ένα μάθημα δε σημαίνει αυτόματα ότι και ο μαθητής ακούει, πόσο δε μάλλον μαθαίνει (4). Επιπλέον, υπάρχουν παιδιά με περιορισμένη πρόσβαση και η μεσημεριανή διδασκαλία στο δημοτικό δεν είναι ιδανική, ειδικά για τα μικρότερα παιδιά.

Ακόμη και αν είχαμε το βέλτιστο σύστημα τηλεκπαίδευσης, με την τέλεια πρόσβαση για όλους, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν μπορεί να έχει τα αποτελέσματα της διδασκαλίας μέσα στις τάξεις (5). Το ότι υπάρχουν ελλείψεις στην αφομοίωση της ύλης είναι δεδομένο - ισχύει για όλες τις χώρες του κόσμου (6). Ενδεικτικά, σύμφωνα με παγκόσμια έρευνα της McKinsey οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί βαθμολογούν την αποτελεσματικότητα της τηλεκπαίδευσης με 4.8% στα δημόσια σχολεία, ενώ στα ιδιωτικά με 6.2% (7). Σύμφωνα με την ίδια έρευνα η τηλεκπαίδευση είναι πιο αναποτελεσματική στο νηπιαγωγείο και στις μικρότερες τάξεις του δημοτικού. Επιπλέον, επηρεάζονται αρνητικά περισσότερο τα χαμηλότερα οικονομικά και κοινωνικά στρώματα και αυξάνονταιοι κοινωνικές ανισότητες (8).

Μελετώντας τις έρευνες, αλλά και εμπειρικά, γεννιέται το εύλογο ερώτημα τι μπορεί να γίνει; Δεν μπορούμε να αναπληρώσουμε τη χαμένη φυσική παρουσία. Ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω. Μπορούμε όμως, και οφείλουμε, να βοηθήσουμε ως προς τη μάθηση. Το πρώτο βήμα είναι να αποτυπώσουμε με ρεαλισμό ποια είναι η υπάρχουσα κατάσταση. Τι πραγματικά έχουν μάθει οι μαθητές, πόσα και ποια είναι τα κενά;

Αν θέλουμε να μιλήσουμε σοβαρά για το τι μπορούμε να κάνουμε για καλύψουμε το σημαντικό ακαδημαϊκό κενό που υπάρχει, ας δούμε τι συζητούν άλλες χώρες. Στην Αγγλία, για παράδειγμα, έχει προταθεί να γίνουν επιπλέον εντατικά θερινά μαθήματα (9). Η Αμερική έχει ήδη εντάξει στον προϋπολογισμό της ένα μικρό «Σχέδιο Μάρσαλ» για να ενισχύσει την εκπαίδευση (10). Για να συλλάβουμε το μέγεθος του προβλήματος και να το κοιτάξουμε κατάματα, είναι τόσο μεγάλο, ώστε υπάρχουν και περιπτώσεις πιο αδύναμων μαθητώνή μαθητών που δεν είχαν επαρκή πρόσβαση στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, οι οποίοι ενδεχομένως θα έπρεπε να επαναλάβουν τη χρονιά (11).

Όσοι περνάμε τις μέρες μας με παιδιά στο σπίτι βλέπουμε κάθε μέρα πώς αλλοιώνεται ο χαρακτήρας τους, πώς γίνονται νευρικά ή κλείνονται στον εαυτό τους.

Ποιος τελικά θα μιλήσει για τα παιδιά; Αισθάνομαι ότι υπάρχει ένα κενό στο δημόσιο διάλογο. Ποιος θα είναι η φωνή τους; Οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι είτε φοβούνται να επιστρέψουν στις αίθουσες (δικαιολογημένα σε μεγάλο βαθμό), είτε ορισμένοι έχουν βολευτεί με την τηλεκπαίδευση; Τα παιδιά είναι ο μόνος «τομέας» που δεν έχει φωνή. Το λιανεμπόριο, η εστίαση, ο τουρισμός, όλοι είναι κλάδοι, οι οποίοι, αν δεν λειτουργήσουν πολλοί άνθρωποι χάνουν χρήματα, χάνουν τις δουλείες τους. Όλοι τους λογικά πιέζουν να υπάρξει χαλάρωση των μέτρων. Πιέζουν για αντισταθμιστικά μέτρα για να καλύψουν τις ζημιές. Ποιος όμως, πέραν του αρμόδιου Υπουργείου, θα πιέσει για να επιστρέψουν τα παιδιά στο σχολείο, με τα καλύτερα δυνατά μέτρα; Πώς θα καλύψουν τα τεράστια κενά, τα οποία δεν είναι απαραιτήτως οριζόντια;

Όσοι περνάμε τις μέρες μας με παιδιά στο σπίτι βλέπουμε κάθε μέρα πώς αλλοιώνεται ο χαρακτήρας τους, πώς γίνονται νευρικά ή κλείνονται στον εαυτό τους. Φίλοι μου, που έχουν μεγαλύτερα παιδιά, μου λένε ότι οι έφηβοι παθαίνουν κατάθλιψη, κρίσεις άγχους, παραιτούνται - μιλάμε για μία γενιά που ιδρυματοποιείται, που τραυματίζεται μπροστά στα μάτια μας (12).

‘Ένα άλλο τεράστιο θέμα το οποίο περνάει σχετικά απαρατήρητο είναι η αύξηση της οικογενειακής βίας. Η Μέρκελ είχε μιλήσει τον Οκτώβριο για τη σημασία του να μείνουν τα σχολεία ανοιχτά πρωτίστως γι’ αυτό το λόγο (13). Στην Ελλάδα 3 στις 10 γυναίκες έχει υποστεί κάποια μορφή βίας. «Παιδιά και έφηβοι καλούσαν όσο διαδραματιζόταν ένα βίαιο περιστατικό στο σπίτι και η μητέρα δεν είχε τη δυνατότητα να καλέσει» έχει αναφέρει η κυρία Εύη Λεζγή, ψυχολόγος και στέλεχος γραμμής SOS 15900 (14).

Κακά τα ψέματα, δεν είναι μια κατάσταση εύκολη να τη διαχειριστεί κανείς, καμία χώρα, στην Ευρώπη δεν τα έχει κάνει όλα τέλεια. Ακόμη και χώρες όπως η Γερμανία και η Ιρλανδία, που το Σεπτέμβριο είχαν τις καλύτερες των διαθέσεων να κρατήσουν τα σχολεία ανοιχτά, τελικά τα έκλεισαν, είτε καθολικά είτε ανά περιοχές, για αρκετές εβδομάδες, η Γερμανία 13 εβδομάδες και η Ιρλανδία 12 - το αντίστοιχο διάστημα στην Ελλάδα, όπως και στην Ιταλία, έκλεισαν για 19 εβδομάδες (2). Άλλες πάλι, όπως η Γαλλία, η Ισπανία και το Βέλγιο, έκαναν τα αδύνατα δυνατά τα σχολεία να λειτουργήσουνκανονικά, με ό,τι όμως αυτό συνεπάγεται στην αύξηση των κρουσμάτων και τη δημόσια υγεία (15).

Δεδομένου ότι το Ε.Σ.Υ. βρίσκεται υπό ασφυκτική πίεση αυτή την περίοδο δεν θεωρώ σκόπιμο να επεκταθώ στη συζήτηση για το πότε πρέπει να ανοίξουν τα σχολεία, τα δημοτικά, τα γυμνάσια, τα λύκεια και με ποια σειρά. Πρέπει, όμως, όλοι να συμφωνήσουμε ότι τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί είναι τεράστια, και χρειάζεται να τα αντιμετωπίσουμε, δεν πρέπει κρύψουμε τίποτα κάτω από το χαλί. Τα παιδιά δεν είναι καλά, ούτε ακαδημαϊκά, ούτε συναισθηματικά, και χρειάζονται μία δυνατή φωνή, χρειάζονται όλους μας, να μιλήσουμε γι’ αυτά.

Παραπομπές

1. https://www.capital.gr/diethni/3522416/bbc-oi-katastrofikes-sunepeies-tis-pandimias-gia-ta-paidia
2. https://en.unesco.org/covid19/educationresponse
3. https://www.alfavita.gr/ekpaideysi/345778_sholeia-koronoios-poses-bdomades-dia-zosis-didaskalias-ehoyn-hathei
4. https://osf.io/preprints/socarxiv/ve4z7/ (Learning Loss due to Pandemic)
5. https://www.mckinsey.com/industries/public-and-social-sector/our-insights/covid-19-and-learning-loss-disparities-grow-and-students-need-help#
6. https://ec.europa.eu/jrc/sites/jrcsh/files/fairness_pb2020_wave04_covid_education_jrc_i1_19jun2020.pdf
7. https://www.mckinsey.com/industries/public-and-social-sector/our-insights/teacher-survey-learning-loss-is-global-and-significant
8. https://www.npr.org/2021/02/08/964524688/keep-schools-open-all-summer-and-other-bold-ideas-to-help-kids-catch-up?t=1617111247454
9. https://www.reuters.com/article/uk-health-coronavirus-britain-schools-idUSKBN2AO00E
10. https://edlabor.house.gov/imo/media/doc/2021-02-08%20FY21%20Budget%20Reconciliation%20Section%20by%20Section.pdf
11. https://www.bbc.com/news/education-55845207
12. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0278584620304875
13. https://www.nytimes.com/2020/10/29/world/europe/schools-coronavirus-europe-lockdowns.html
14. https://www.naftemporiki.gr/story/1697394/covid-19-7-pandimies-mesa-stin-pandimia
15. https://www.france24.com/en/europe/20210317-a-french-exception-pride-and-regret-over-france-s-open-schools-amid-pandemic