Για μια καρέκλα αδειανή, για μιαν Ευρώπη

Κάποιοι αποδίδουν στον Χένρι Κίσινγκερ την περίφημη ρήση «Μιλάτε για την Ευρώπη αλλά αν εγώ θέλω να μιλήσω μαζί της, ποιον πρέπει να πάρω τηλέφωνο;».

Από το 2009, όταν τέθηκε σε εφαρμογή η Συνθήκη της Λισαβόνας, η Ευρώπη απέκτησε τηλέφωνο… μόνιμο πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και ύπατο εκπρόσωπο για εξωτερικές υποθέσεις. Αυτοί οι ηγέτες θα μπορούσαν  να διαχειριστούν  την ισχύ της ΕΕ, δεδομένου πως η  αυξανόμενη επιρροή της δημιουργούσε συνεχώς  φιλοδοξίες στα μέλη της.

Μετά την πρόσφατη «οθωμανική» αγένεια, εις βάρος της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο Κίσινγκερ θα μπορούσε να ζωγραφίσει την αόρατη καρέκλα της Ένωσης. Αυτή που παραμένει αδειανή, περιμένοντας τον πρώτο εκλεγμένο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης. Είτε άμεσα από τους λαούς των εθνών είτε έμμεσα από την εμπιστοσύνη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Είμαστε υπόχρεοι… στον πρόεδρο Ερντογάν γιατί μας έδειξε αυτό ακριβώς που η συνείδησή μας θα έπρεπε να είχε καταγράψει εδώ και πάρα πολλά χρόνια: την αδυναμία ενός πολιτισμικού και οικονομικού γίγαντα να αποκτήσει την απαραίτητη πολιτική υπόσταση για την προστασία των συμφερόντων του.

Η αμήχανη στάση της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν που δεν της δόθηκε θέση και το αναξιοπρεπές αμήχανο βλέμμα του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ σχηματοποίησαν με τον πιο εμφατικό τρόπο την αληθινή εικόνα της  Ευρώπης.

Είναι γνωστές οι ερμηνείες. Τα διαφορετικά εθνικά συμφέροντα, το χάσμα παραγωγικότητας μεταξύ βορρά και νότου, η έλλειψη επαρκούς κατανόησης των ηγεσιών και πολλά θεσμικά κενά που μοιάζουν ανυπέρβλητα για το μέλλον.

Εκείνο όμως, που απασχολεί ελάχιστους στην Ένωση, είναι το μεγάλο κενό της ευρωπαϊκής συνείδησης. Αυτής της συγκολλητικής ουσίας που ένωσε όλους τους άλλους εθνικούς σχηματισμούς των χωρών της Ευρώπης.

Γιατί ο Ευρωπαίος πολίτης έμεινε στα χαρτιά. Από την εποχή του Schuman και του Monnet. Από τα πρώτα χρόνια της ΕΟΚ ως σήμερα, που η κατάσταση έγινε πολύπλοκη, στήθηκαν μηχανισμοί, θεσμοί, κοινό νόμισμα αλλά το σημαντικότερο δεν προχώρησε: η  ευρωπαϊκή συνείδηση. Όλα αυτά που σκέφτηκαν οι διανοούμενοι της Ευρώπης στο ξεκίνημά της, οι τεχνοκράτες τα πέταξαν στα σκουπίδια, προτάσσοντας την αντίληψή τους για περισσότερη οικονομία και τεχνολογία. Φτάσαμε λοιπόν τώρα, στα όρια των αντοχών μας, αποθεώνοντας την καχυποψία και την έλλειψη επικοινωνίας. Κι ακόμα χειρότερα, στον εξευτελισμό μας, ως μελών μιας  κοινότητας 450 εκ. που δέχεται αδιάφορα τις κατευθυνόμενες προσβολές. Και ταυτόχρονα, τον γεωπολιτικό (Ρωσία)  ή οικονομικό (Κίνα) εμπαιγμό.

Το «ευρωτουρκικό πρωτόκολλο του καναπέ» εγείρει σοβαρά ερωτήματα εξουσίας και πολιτικής. Ο Ερντογάν δεν προσέβαλε μόνο μία γυναίκα ηγέτη. Προσέβαλε μια διχασμένη ηγεσία. Αναζήτησε τον πιο αδύναμο κρίκο και τον βρήκε ακριβώς εκεί που ήθελε: στην Κομισιόν, και τον περιοριστικό ρόλο που προορίζεται να παίξει προς την Τουρκία. Ήξερε καλά τι έκανε και που στόχευε η τακτική του.

Η Ευρώπη είναι ο πολιτισμικός θεματοφύλακας του πλανήτη. Ήταν, είναι και θα είναι πάντα η μήτρα των επιτευγμάτων που διαφυλάσσουν τον ανθρωπισμό των δικαιωμάτων και της ευημερίας.

Τα ζητούμενα για το μέλλον παραμένουν η κοινή ευρωπαϊκή συνείδηση (εκπαίδευση), ο Ευρωπαίος πολίτης (θεσμοί) και η υπεράσπιση των ευρωπαϊκών συμφερόντων (οικονομία, εξωτερική πολιτική, κοινή άμυνα).

Ο Ευρωπαίος έχει ανάγκη από περισσότερη αυτοπεποίθηση. Η Ευρώπη του κράτους δικαίου, του ΑΕΠ των 16 τρισεκατομμυρίων ευρώ και των πιο δημιουργικών ανθρώπων μπορεί να την εξασφαλίσει σε κάθε πολίτη των εθνών της.

Όχι όμως, με το αμήχανο δίδυμο ηγεσίας στους ανατολίτικους οντάδες του κάθε Ερντογάν. Ούτε και με τις εκθέσεις ιδεών για ένα ευρωπαϊκό όραμα που δεν υπάρχει. Για μια καρέκλα αδειανή, για μιαν Ευρώπη…