Στις πλατείες η κυβέρνηση απουσιάζει

Την περασμένη Κυριακή περπατούσα με έναν επαγγελματία της εστίασης. Περνώντας από του Ψυρρή αντικρίσαμε πλήθος κόσμου έξω από δύο μαγαζιά. Οι πελάτες ήταν στον δρόμο, χωρίς μάσκες και χωρίς την παραμικρή απόσταση. Ο συνομιλητής μου, που έχει το κατάστημά του στο κέντρο της Αθήνας κλειστό από τον Νοέμβριο, βρέθηκε μπροστά στην απόλυτη κοροϊδία. Το κράτος τού απαγορεύει να ανοίξει το μαγαζί του με αποστάσεις, αλλά αφήνει τους πελάτες να συνωστίζονται έξω από άλλα μαγαζιά.

Το φαινόμενο δεν είναι καινούριο. Τα ίδια συμβαίνουν εδώ και καιρό στα Εξάρχεια, στο Κολωνάκι, στην Πλάκα, στο Παγκράτι, στην Κυψέλη, στη Θεσσαλονίκη, στα Γιάννενα και σε πάρα πολλά άλλα σημεία της Ελλάδας. Στις αρχές Φεβρουαρίου η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι απαγορεύεται η παραμονή έξω από τα καταστήματα εστίασης και ότι θα επιβάλλονται πρόστιμα σε θαμώνες και καταστηματάρχες. Έγραφα τότε στην Athens Voice: «Ας ξεπεράσουμε το ζήτημα πώς μπορεί να είναι υπεύθυνος ο ιδιοκτήτης του καταστήματος για κάτι που κάνουν άλλοι άνθρωποι σε δημόσιο χώρο και ας εστιάσουμε στο γεγονός ότι απαγορεύτηκε κάτι που ήδη απαγορευόταν. Το να κάθεται κάποιος έξω από ένα καφέ δεν μπορεί να ενταχθεί σε κανέναν από τους έξι λόγους για τους οποίους επιτρέπεται να βγει από το σπίτι του. Τι νόημα έχει η επανάληψη μιας απαγόρευσης από τη στιγμή που το κράτος δεν έκανε τίποτε για την εφαρμογή της;». Από τότε πέρασαν δύο μήνες και τα πράγματα έγιναν πολύ χειρότερα.

Το ερώτημα που μπαίνει είναι αν η κυβέρνηση και η επιστημονική επιτροπή γνωρίζουν τι συμβαίνει στους δρόμους και τις πλατείες της χώρας. Την ώρα που κρατούν την εστίαση κλειστή και επιβάλλουν αυστηρούς περιορισμούς στη λειτουργία του λιανεμπορίου και στις μετακινήσεις των πολιτών, έχουν συνείδηση ότι όλα αυτά χάνουν το νόημά τους; Ότι την ίδια ώρα που προσπαθούν με επιμέλεια να φράξουν τις χαραμάδες στο παράθυρο, έχουν αφήσει δίπλα την πόρτα ορθάνοιχτη;

Αν κυβέρνηση και επιστημονική επιτροπή δεν γνωρίζουν τι συμβαίνει στους δρόμους και τις πλατείες, αυτό είναι ένδειξη ότι ζουν σε άλλη χώρα. Ότι βρίσκονται αποκλεισμένοι, καθορίζοντας με λεπτομέρειες με ποιο SMS και για πόση ώρα θα μπορεί κάποιος να κάνει τα ψώνια του, όταν λίγο πιο πέρα χιλιάδες άνθρωποι βρίσκονται ανενόχλητοι ο ένας δίπλα στον άλλο, χωρίς κανένα μέτρο προφύλαξης.

Αν πάλι το γνωρίζουν –πράγμα βέβαιο– και δεν κάνουν τίποτε, η κατάσταση είναι επικίνδυνη. Πρώτα πρώτα για τον υγειονομικό ρίσκο. Κυβέρνηση και επιστημονική επιτροπή επιβάλουν κανόνες (μάσκα, αποστάσεις) για την παραμονή σε εξωτερικούς χώρους βασιζόμενοι σε μελέτες ότι και εκεί ο συγχρωτισμός είναι επικίνδυνος για τη μετάδοση του ιού, αλλά για τις πλατείες δεν κάνουν τίποτε.

Έπειτα, υπάρχει ο εξευτελισμός των νόμων και των περιοριστικών διατάξεων. Ανακοινώνονται με εξαντλητικές λεπτομέρειες μέτρα, τα οποία δεν επιτηρούνται. Οι πολίτες και οι επαγγελματίες που εφαρμόζουν τους περιορισμούς αισθάνονται κορόιδα. Το σημαντικότερο είναι ότι χάνεται η εμπιστοσύνη της κοινωνίας προς το κράτος, η οποία είναι τόσο απαραίτητη σε μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο.

Μια άλλη συνέπεια είναι η οικονομική. Το κλείσιμο των καταστημάτων προκαλεί απώλεια εισοδήματος σε ιδιοκτήτες και εργαζόμενους. Οι ενισχύσεις που παρέχει το κράτος αναπληρώνουν το χαμένο εισόδημα μόνο μερικώς. Τα χρήματα που έχει το δημόσιο ταμείο είναι περιορισμένα και είναι αντιπαραγωγικό να ξοδεύονται όταν το υγειονομικό όφελος από τα κλειστά μαγαζιά χάνεται στις γεμάτες πλατείες.

Τέλος, υπάρχουν και οι συνέπειες στην ψυχική ισορροπία των πολιτών. Όταν δεν εφαρμόζονται με συνέπεια τα μέτρα, οδηγούμαστε στην επέκτασή τους. Αν η κυβέρνηση δεν θέλει να δυσαρεστήσει τον κόσμο των πλατειών, θα πρέπει να γνωρίζει ότι η παράταση των μέτρων δυσαρεστεί το σύνολο του πληθυσμού. Οι πολίτες κατανοούν την ανάγκη των περιορισμών όσο αυτοί είναι αποτελεσματικοί. Όταν το κράτος αφήνει τεράστιες τρύπες στην εφαρμογή τους, χάνεται η κοινωνική συναίνεση στα δύσκολα μέτρα.

Η αντιπολίτευση επιτίθεται με ένταση στους κυβερνητικούς χειρισμούς για την πανδημία, αλλά οι παραπάνω κυβερνητικές ανακολουθίες βρίσκονται έξω από την κριτική της. Ίσως γιατί θέλει να προσεταιριστεί όσους συγκεντρώνονται στις πλατείες. Παράλληλα, υπάρχουν φωνές που δεν βλέπουν την αδικαιολόγητη χαλαρότητα στην επιτήρηση των μέτρων για την πανδημία, αλλά μια αφορμή εφαρμογής κυβερνητικού αυταρχισμού. Όμως περιορισμοί υπάρχουν σε όλον τον κόσμο. Στην Ισπανία, το περασμένο καλοκαίρι, για τον περιορισμό του κορωνοϊού η αριστερή κυβέρνηση συνεργασίας Σοσιαλιστών-Podemos επέβαλε απαγόρευση του καπνίσματος σε εξωτερικούς χώρους, όταν δεν τηρούνται οι αποστάσεις.

Ζούμε μια πολύπλευρη κρίση που δοκιμάζει τις αντοχές όλων μας. Σκοπός είναι να την ξεπεράσουμε με όσο το δυνατόν μικρότερες απώλειες. Σε όλους μας αντιστοιχεί ένα μερίδιο ευθύνης, με το συντριπτικά μεγαλύτερο κομμάτι να πέφτει στην κυβέρνηση και την επιστημονική επιτροπή. Η επαφή τους με την πραγματικότητα έχει καθοριστική σημασία. Αυτό που ονομάστηκε στρουθοκαμηλισμός δεν βοήθησε ποτέ.