Μια νέα «Μεγάλη Ιδέα»;

Το υπ' αριθμόν ένα ελάττωμα που καταλογίζουμε στη «ράτσα» μας είναι ότι διαχρονικά δεν ομονοούμε και ότι, συνακόλουθα, δύσκολα αποδεχόμαστε έναν κοινό στόχο και την υπαγωγή μας στο πρακτικό σχέδιο επίτευξής του.

Ωστόσο, η οργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων αποτελεί ένα τρανταχτό αντιπαράδειγμα των συγκεκριμένων ελαττωμάτων. Ένα αντιπαράδειγμα που έδειξε ότι η ελληνική κοινωνία, όταν εμπνευστεί από έναν μεγάλο στόχο, είναι ικανή να τον πραγματώσει, σε βαθμό μάλιστα που μας κάνει να τσιμπιόμαστε αν πράγματι ήμασταν εμείς κι όχι άλλοι που τον επέτυχαν.

Ποια άραγε χαρακτηριστικά πρέπει να έχει αυτός ο στόχος ώστε να κινητοποιεί δυνάμεις που θεωρούσαμε ανύπαρκτες;

Πρώτη προϋπόθεση, θα έλεγα, ότι είναι το μέγεθος του στόχου. Να είναι δηλαδή αρκετά μεγάλος, ώστε να λειτουργεί σαν μια σύγχρονη «Μεγάλη Ιδέα» που κινητοποιεί το φιλότιμο, την ευρηματικότητα, τη δημιουργικότητα των Ελλήνων, προκειμένου να επιτύχουν κάτι για το οποίο αισθάνονται υπερήφανοι.

Δεύτερη προϋπόθεση είναι η μεγάλη αυτή ιδέα να οδηγεί σε ένα πρακτικό και συνεπώς επιμετρήσιμο αποτέλεσμα· έτσι μόνο μας «κόβεται η φόρα» για αυτοσχεδιασμούς και υποχρεωνόμαστε να βάζουμε τα πράγματα σε μια σειρά, την οποία –πόσο δύσκολο για μας!– τηρούμε απαρέγκλιτα.

Γιατί όλος αυτός ο μακρύς πρόλογος; Διότι πιστεύω πως δεν έχει έρθει απλώς η ώρα, αλλά ότι ήδη έχουμε καθυστερήσει για να θέσουμε ως υπ’ αριθμόν έναν κοινό στόχο, τον στόχο της ανόρθωσης της εκπαίδευσής μας. Σύμφωνοι, μπορεί να πει κάποιος. Είναι αλήθεια ότι το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας πατώνει στις διεθνείς αξιολογήσεις. Όμως εξίσου αλήθεια δεν είναι ότι βγάζουμε μηχανικούς που κατασκευάζουν σπίτια που μένουν όρθια σε έναν μεγάλο σεισμό και γιατρούς που κρατούν όρθιο, ένα καταπονημένο από τη μακροχρόνια οικονομική κρίση ΕΣΥ;

Η απάντηση είναι ότι η ποιότητα του εκπαιδευτικού συστήματος δεν πρέπει να κρίνεται με βάση το μικρό ποσοστό αρίστων που εισάγονται στις κορυφαίου κύρους πανεπιστημιακές σχολές –οι οποίοι θα προόδευαν κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες–, αλλά από τον γενικό μέσο όρο. Τον γενικό μέσο όρο καλλιέργειας, επιστημονικού εγγραμματισμού, κοινωνικής, δημοκρατικής και περιβαλλοντικής συνείδησης και επίσης από το είδος και το επίπεδο των γνώσεων που βοηθούν τους εκπαιδευόμενους να σταδιοδρομήσουν επαγγελματικά και τη χώρα να αναπτυχθεί εντός του σύγχρονου διεθνούς καταμερισμού εργασίας.

Επειδή λοιπόν πολλές από τις πτυχές που ανέφερα επιμετρώνται από τις διεθνείς αξιολογήσεις –ώστε κάθε χώρα να έχει μια πυξίδα για το πού πηγαίνει η εκπαίδευσή της και συνεπώς η ίδια– αναδιατυπώνω τον στόχο που πρότεινα: Όχι γενικώς ανόρθωση της εκπαίδευσής μας, αλλά επιδίωξη για την κατάκτηση, εντός μιας δεκαετίας, μιας από τις επίζηλες κορυφαίες θέσεις της διεθνούς κατάταξης. Αυτός ο στόχος πληροί και τις δύο προϋποθέσεις που έθεσα. Είναι ταυτόχρονα μεγάλος, είναι όμως σαφής και επιμετρήσιμος.

Στο διά ταύτα τώρα. Πώς θα μπορούσε να πραγματωθεί ένας τέτοιος στόχος; Κατ’ αρχάς με την ανάληψη μιας πρωτοβουλίας που θα έπειθε την κυβέρνηση να τεθεί επικεφαλής μιας τέτοιας εθνικής σταυροφορίας, την ανάγκη της οποίας θα διατύπωνε με πολιτικούς όρους που δεν θα εξαιρούσαν καμία από τις υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις. Φτάνει να αποδέχονταν τον γενικό στόχο κι ύστερα θα υπήρχε πεδίο δόξης λαμπρό στα κόμματα και στους ειδικούς (τους) να μαλώσουν όσο θέλουν για τους επιμέρους στόχους και τον τρόπο επίτευξής τους.

Αν η πρωτοβουλία αυτή αναλαμβανόταν με πάθος και ειλικρίνεια, οι πολίτες θα την εμπιστεύονταν και το κόστος που θα πλήρωνε όποιος δεν έστεργε να συνταχθεί (κόμμα, συνδικαλιστική οργάνωση κ.τ.λ.), ίσως να τον ανάγκαζε να το ξανασκεφτεί.