Aπό την ουρά στο Ταμείο Ανάκαμψης

Νωρίς το πρωί της Τρίτης εμφανίστηκαν στο εμβολιαστικό κέντρο του τερματικού σταθμού της Ρώμης ο ιταλός πρωθυπουργός και η σύζυγός του. Αν η είδηση έφτασε έως εδώ δεν είναι επειδή την Ιταλία κυβερνά ο Μάριο Ντράγκι. Η έμφαση δεν δόθηκε ούτε στον εμβολιασμό, αλλά ούτε στο ίδιο το εμβόλιο που ήταν της AstraZeneca. Δόθηκε στο γεγονός πως ο Ντράγκι περίμενε να έρθει η σειρά του στην ουρά.

Ο τρόπος που φιλτραρίστηκε η είδηση θυμίζει πως ο ευρωπαϊκός Νότος δίνει, όχι μόνο σήμερα, μια διπλή μάχη και πως αν η μία μάχη είναι απέναντι στις χρόνιες παθογένειές του, η άλλη είναι απέναντι στα στερεότυπα που τον βαραίνουν. Δεν υποτίθεται πως είναι η Ιταλία μια χώρα αποκλειστικών προνομίων, όπου εάν είσαι ισχυρός ή έχεις γνωριμίες εξυπηρετείσαι κατά προτεραιότητα; Υποτίθεται πως ναι και να που ο κανόνας απέκτησε και τη λαμπρή του εξαίρεση. Τον «Σούπερ Μάριο» της Ευρώπης, έναν πρώην κεντρικό τραπεζίτη αλλά πάντα Ιταλό, να περιμένει καθισμένος σε μια καρέκλα.

Μπορεί να σταθεί κανείς στον υψηλό συμβολισμό. Θα ήταν όμως ίσως καλύτερα να σταθεί στην ψιλή κουβέντα που φαίνεται να έπιασε το ζεύγος Ντράγκι όσο περίμενε υπομονετικά να έρθει η σειρά του. Όχι για να στήσει αυτί αλλά να απαλλάξει τον εαυτό του από τα στερεότυπα. Υποτίθεται και πάλι πως είναι και η Ιταλία και ολόκληρος ο ευρωπαϊκός Νότος ένα σύμπαν διαφθοράς, μια επικράτεια διασπάθισης του δημόσιου χρήματος. Δεν είναι μήπως και η Ιταλία και η Ισπανία και η Ελλάδα χοάνες που καταπίνουν αμάσητα κονδύλια και γραφειοκρατικά τέρατα που συστήνουν συνεχώς αργόσυρτες επιτροπές με σκοπό να σχεδιάσουν άλογα για να σχεδιάσουν τελικά, όπως συμβαίνει με όλες τις επιτροπές, καμήλες; Υποτίθεται πως είναι. Αλλά να που στα μέσα του περασμένου Μαρτίου το πρακτορείο Bloomberg διαπίστωνε πως η Ελλάδα και η Ισπανία είχαν εκπονήσει τα καλύτερα σχέδια ανάκαμψης, αντίθετα από εκείνο της Γερμανίας που κρίθηκε προβληματικό.

Ισως δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Σε αυτή τη μάχη των στερεοτύπων, ο ευρωπαϊκός Βορράς δεν έχει να αποδείξει τίποτε, ενώ ο ευρωπαϊκός Νότος καλείται να αποδείξει τα πάντα. Πρέπει να αποδείξει πως και σχέδια ξέρει να εκπονεί και χρηστή διαχείριση μπορεί να κάνει. Πως αυτός ο πακτωλός χρημάτων που διεκδίκησε για λογαριασμό της ευρωπαϊκής οικονομίας ο Εμανουέλ Μακρόν για να συμφωνήσει τελικά η Ανγκελα Μέρκελ δεν θα πέσει και πάλι στη χοάνη, δεν θα τον καταπιεί και πάλι μια μαύρη τρύπα.

Είναι κάτι που εξηγεί γιατί από την επομένη σχεδόν της συμφωνίας για το πακέτο διάσωσης της ευρωπαϊκής οικονομίας, στον ιταλικό Τύπο αποτυπώθηκε η αγωνία μιας ολόκληρης χώρας να φανεί ικανή πως μπορεί να κατανείμει σωστά το χρήμα, να επενδύσει έξυπνα σε έμψυχο δυναμικό και υποδομές και να μεταρρυθμιστεί. Να γίνει μια νέα χώρα, μια «Ελλάδα 2.0», όπως τιτλοφόρησε το σχέδιο  για το Ταμείο Ανάκαμψης ο έλληνας πρωθυπουργός επειδή μοιράζεται πιθανότατα την ίδια ακριβώς αγωνία.

Αν αποκάλυψε όμως κάτι η υγειονομική κρίση, είναι πως κανένα στερεότυπο δεν είναι τόσο στερεό όσο φαινόταν να είναι στην οικονομική κρίση. Χώρες του Νότου αποδείχθηκαν υποδείγματα οργάνωσης, ενώ οι πολίτες τους έδωσαν πολλά και αξιόπιστα δείγματα ορθολογισμού, υπομονής και πειθαρχίας. Αντίθετα, σε χώρες του Βορρά περίσσεψαν οι περφόρμανς ανορθολογισμού από τους αρνητές του ιού και τους πάσης φύσεως συνωμοσιολόγους που κατέβηκαν στους δρόμους. Η Γερμανία ήταν μία από τις λίγες χώρες της Ευρώπης που φιλοξένησε τέτοιες διαδηλώσεις. Και στη Γερμανία η διαχείριση της κρίσης δεν συνοδεύτηκε μόνο από διαχειριστική ανικανότητα, αλλά και από οσμές σκανδάλων.

Αν είναι αλήθεια πως ένας γερμανός αξιωματούχος σχολίασε την κατάσταση στη χώρα του με τη φράση «καταντήσαμε Νότος», τότε είναι εξίσου αλήθεια πως τα στερεότυπα δεν βοηθούν σε εκείνη την κατάδυση στην αυτογνωσία που είναι τόσο απαραίτητη για να θεραπεύσει κανείς τις αδυναμίες του. Είναι όμως επίσης αλήθεια πως ο Νότος πλήρωσε πολύ ακριβά το στερεότυπο πως είναι σπάταλος – και το πλήρωσε με φτώχεια. Το παράδειγμα που έδινε προ ημερών ο ιταλικός Τύπος είναι αυτό της σύγκλισης ανάμεσα στον πλούσιο Βορρά της ιταλικής χερσονήσου και τον φτωχό της Νότο.

Από το 1950, όταν δημιουργήθηκε το Ταμείο της Μεσημβρίας, έως το 2008 και το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, επενδύθηκαν στον ιταλικό Νότο 342,5 δισ. ευρώ. Στη Γερμανία και για τον σκοπό της σύγκλισης ανάμεσα στα δυτικά και τα ανατολικά κρατίδια ξοδεύτηκαν όχι σε εξήντα αλλά στα μισά χρόνια, σχεδόν τα πενταπλάσια χρήματα. Κάθε χρόνο στην πρώην ανατολική Γερμανία επενδύονταν κατά μέσο όρο 70 δισ. ευρώ, ενώ στον ιταλικό Νότο μόλις έξι. Η Γερμανία επένδυσε στο υποανάπτυκτο μισό της το 5% του ΑΕΠ της, ενώ η Ιταλία μόλις το 1% στο δικό της υποανάπτυκτο μισό με το ποσοστό αυτό να μειώνεται ακόμη περισσότερο όταν το Ταμείο της Μεσημβρίας έβαλε λουκέτο.

Η διαφορά σε όρους επένδυσης αποτυπώθηκε στα εισοδήματα με όρους χάσματος. Το κατά κεφαλήν εισόδημα των Ανατολικογερμανών έφτασε από το ένα τρίτο στο 75% των Δυτικογερμανών. Στην Ιταλία, δεν ξεπέρασε ποτέ το 55%. Κι ενώ στην ανατολική Γερμανία η ανεργία έπεσε στο 6,9% και η νεανική ανεργία στο 8,6%, στον ιταλικό Νότο τα ποσοστά αυτά φτάνουν το 17,6% και το 45,5% αντίστοιχα.

Είναι το τεράστιο χάσμα ανάμεσα σε αυτό που στην περίπτωση της Γερμανίας μοιάζει με επενδυτική φρενίτιδα αλλά της Ιταλίας με επενδυτική μιζέρια που υπενθυμίζει πως ο ιταλικός Νότος δεν έπεσε μόνο θύμα διαφθοράς και σπατάλης. Και είναι αυτή η ιστορική σύγκριση που υποδεικνύει τον δρόμο όχι μόνο για τον ευρωπαϊκό Νότο αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη. Το σχέδιο του Ταμείου Ανάκαμψης με τη φιλόδοξη ονομασία «Ελλάδα 2.0» που παρουσίασε ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν μπορεί από αυτήν την άποψη παρά να είναι ένα σχέδιο κεϋνσιανής επένδυσης. Ένα χρήμα που πρέπει να ξοδέψει κανείς όσο καλύτερα μπορεί. Με τη μέγιστη δυνατή διαφάνεια ασφαλώς. Και περιμένοντας πάντα στην ουρά.