Πρότυπα Σχολεία – Η Αριστεία δεν είναι ρετσινιά

Τα Πρότυπα Σχολεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την πρόοδο, την αριστεία, την αξιολόγηση και την αξιοκρατία. Σε αυτά φοίτησαν χιλιάδες μαθητών, οι οποίοι προήρχοντο από πολύ φτωχές και ταπεινές οικογένειες. Τις δεκαετίες του 1950 και 1960, με το Μετεμφυλιακό Κράτος να έχει εξορίσει εκατοντάδες αριστερών και να έχει επιβάλει τα πιστοποιητικά νομιμοφροσύνης, τα πρότυπα σχολεία λειτουργούσαν αξιοκρατικά. Αυτά βασίζονταν σε ιδρύματα, που κληροδότησαν κάποιοι ευπατρίδες, είχαν διδάσκοντες δημόσιους λειτουργούς, που αξιολογούνταν κάθε χρόνο προκειμένου να παραμείνουν σε αυτά, και είχαν μαθητές, που η αποδοχή τους περνούσε μέσα από σκληρές εξετάσεις. Το 1959 έδωσαν εξετάσεις 1.300 περίπου και πέρασαν 120 στη Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή. Γνωρίζω πολύ καλά κάποιον μαθητή, ο οποίος πέρασε 36ος, προερχόταν από πολύ φτωχή αριστερή οικογένεια (πατέρας στο ΕΑΜ, θείος στο ΕΛΑΝ και στη συνέχεια εξορία, θεία ΕΠΟΝίτισα) και ο οποίος πολλές φορές περπατούσε δύο ώρες από το Περιστέρι στην Οδό Κωλέτη στα Εξάρχεια για να πάει στο σχολείο και άλλες τόσες για να επιστρέψει, διότι το λεωφορείο ήταν πολυτελές μέσον μεταφοράς. Γνώριζα και κάποιον μαθητή, γιο υπουργού, ο οποίος δεν είχε ικανοποιητικούς βαθμούς και υποχρεώθηκε να αποχωρήσει και να αντικατασταθεί από επιλαχόντα μαθητή.

Τα πρότυπα σχολεία καταργήθηκαν το 1985, ως σχολεία της... ελίτ, επανήλθαν το 2010 και καταργήθηκαν το 2015 από μία άλλη κυβέρνηση λαϊκιστών. Επανήλθαν με το νόμο 4692/2020 με στόχο να λειτουργήσουν σε κάθε περιφέρεια της χώρας περίπου 50 πρότυπα και ένας μεγάλος αριθμός πειραματικών σχολείων.

Οι αντιδράσεις, όμως, είναι ισχυρές και προέρχονται πρωτίστως από τα κόμματα της Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ και ΚΚΕ) και τους συνδικαλιστές. Και αυτό διότι απεχθάνονται την αξιολόγηση, απεχθάνονται την αριστεία, απεχθάνονται τελικά την αξιοκρατία. Όλα για αυτούς πρέπει να είναι ισοπεδωμένα, όλοι να βρίσκονται στην ίδια βαθμίδα και τελικώς όλοι να ομνύουν στην μετριότητα. Ουδέποτε αφομοίωσαν το «Παιδείας άρξασθαι». Απεχθάνονται ακόμη και την προτροπή «Αἰὲν ἀριστεύειν καὶ ὑπείροχον ἔμμεναι ἄλλων», όπως μας είπε στην Ιλιάδα ο Όμηρος, εννοώντας την προσπάθεια για ευγενή άμιλλα, για στόχευση του βέλτιστου αποτελέσματος.

Στο έργο του, «Ηθικά Νικομάχεια», ο Αριστοτέλης αποδεικνύει ότι δίκαιο είναι η αναλογία στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και στη σχέση των αγαθών εντός των οποίων εκφράζονται οι ανθρώπινες σχέσεις. Αναλύοντας μάλιστα την έννοια της δικαιοσύνης, αγγίζει την έννοια των ταξικών συμφερόντων, όταν μας λέει ότι αν δεν υπάρχει η ίδια αναλογία ανάμεσα στα αγαθά, που νέμονται και κατέχουν οι άνθρωποι, και στις ικανότητες των ανθρώπων, τότε προκαλούνται οι διαμάχες και οι κοινωνικές ταραχές. Με άλλα λόγια, «δεν υπάρχει μεγαλύτερη αδικία από το να νέμονται και κατέχουν είτε ίσοι άνισα είτε άνισοι ίσα αγαθά». Όσον αφορά δε στην ανισότητα, δηλαδή στην μη ισοπέδωση των προσπαθειών, των ικανοτήτων, των επιδιώξεων, των στοχεύσεων και των οραματισμών δύο ανθρώπων, σε αυτήν οφείλεται και η ευγενής άμιλλα, που αποτελεί την κινητήριο δύναμη για την πρόοδο στις επιστήμες, στην τεχνολογία, στις τέχνες και στα γράμματα. Αρκεί η Πολιτεία να παρέχει ίσες ευκαιρίες στους πολίτες της.

Αυτό που πραγματικά κρύβεται πίσω από τις αντιδράσεις των συνδικαλιστών εκπαιδευτικών είναι η αξιολόγηση, η οποία εφαρμόζεται πρώτα σε αυτά τα σχολεία. Οι εκπαιδευτικοί των Πρότυπων και των Πειραματικών σχολείων αξιολογούνται το τελευταίο έτος της θητείας τους πριν αυτή ανανεωθεί.  Όσων η θητεία δεν ανανεωθεί, τοποθετούνται σε οργανικές θέσεις σε σχολεία της περιοχής κατά προτεραιότητα. Όσοι υπηρετούν τώρα σε σχολεία, τα οποία θα μετατραπούν σε Πειραματικά ή Πρότυπα, έχουν τη δυνατότητα να παραμείνουν σε αυτά για δύο χρόνια και να ανανεώσουν τη θητεία τους, εφόσον αξιολογηθούν θετικά.

Το Υπουργείο Παιδείας έχει δημοσιεύσει πρόσκληση για αιτήσεις μετατροπής σχολείων σε Πρότυπα ή Πειραματικά από τον Μάρτιο 2021. Η πρόταση για την μετεξέλιξη  ενός σχολείου σε Πρότυπο ή Πειραματικό μπορεί να γίνει είτε με απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων ή με απόφαση του Διευθυντή Εκπαίδευσης. Σε κάποιες πόλεις, όπως στα Χανιά, οι συνδικαλιστές αντιδρούν. Τα σχολεία, όμως, δεν ανήκουν σε κάποιους συνδικαλιστές. Δεν ανήκουν σε συντεχνίες. Ανήκουν στους μαθητές και στις οικογένειές τους. Ουδεμία οικογένεια και ουδείς μαθητής υποχρεούται να φοιτήσει σε Πρότυπο ή σε Πειραματικό σχολείο. Εάν κάποιες οικογένειες δεν επιθυμούν, μπορούν να εγγράψουν τα παιδιά τους σε απλά σχολεία. Το ίδιο ισχύει και με τους εκπαιδευτικούς. Εάν κάποιοι είναι αντίθετοι στον θεσμό και δεν θέλουν να τον υπηρετήσουν, μπορούν κάλλιστα να τοποθετηθούν σε άλλα σχολεία και να αφήσουν χώρο σε νέους που θέλουν να υπηρετήσουν σε αυτά, να δεχθούν την αξιολόγηση, να προοδεύσουν και να θέσουν ως προμετωπίδα την ομηρική ρήση «Αἰὲν ἀριστεύειν καὶ ὑπείροχον ἔμμεναι ἄλλων».