Ο Θάνος Βερέμης, ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», γράφει στην ATHENS VOICE
Τα συντάγματα της Επιδαύρου 1822 και Άστρους 1823 έθεσαν τις βάσεις για τη διάκριση των εξουσιών του Εκτελεστικού, του Βουλευτικού και του Δικαστικού κλάδου. Όμως η μονοετής θητεία των αξιωματούχων, και η σύγχυση αρμοδιοτήτων ανάμεσα στο Εκτελεστικό και το Βουλευτικό, προκάλεσαν τις αντιπαλότητες οι οποίες οδήγησαν στο δεύτερο –και σοβαρότερο– εμφύλιο πόλεμο. Ιθύνων νους των δύο Εθνοσυνελεύσεων ήταν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ως πρόεδρος στην Επίδαυρο, και επικεφαλής της Αναθεωρητικής Επιτροπής του Γραμματέα, και γραμματέας του Εκτελεστικού στο Άστρος. Η σύγκρουση του Βουλευτικού με το Εκτελεστικό προκάλεσε τη δημιουργία δύο εδρών εξουσίας, του πρώτου στο Κρανίδι και του δεύτερου στην Τρίπολη. Η νίκη του Βουλευτικού οδήγησε στη μοιραία απομάκρυνση και τελικά στη φυλάκιση του Γέρου του Μοριά στην Ύδρα, ώστε ο θριαμβευτής στρατηγός να υποκύψει στον ηττημένο της μάχης του Πέτα, Φαναριώτη πολιτικό.
Οι Εθνοσυνελεύσεις υπήρξαν ένα ποιοτικό άλμα προς την ανάκτηση της ελευθερίας των Ελλήνων, αλλά παράλληλα και ένα βήμα πλησιέστερα προς τον Εμφύλιο. Ο θεσμός αποτελεί, στην πραγματικότητα, εφεύρεση του Μαυροκορδάτου, για να μπορέσει να χρησιμοποιήσει το θεωρητικό του οπλοστάσιο, εις βάρος του μεγάλου αντιπάλου του στο Μοριά, του Κολοκοτρώνη, που χάρη στις επιτυχίες του εναντίον των Τούρκων είχε γίνει ο κύριος ηγετικός πόλος έλξης των επαναστατών.
Το Σύνταγμα του Άστρους κατάργησε τη δουλεία και τη δουλοπαροικία στον ελλαδικό χώρο, και παράλληλα κατάργησε και τα τοπικά πολιτεύματα. Μολονότι οι τοπικοί εκπρόσωποι προσέδωσαν κύρος στον τοπικισμό των επαναστατημένων δυνάμεων, γεγονός το οποίο ενίσχυσε τον φανατισμό των Ρουμελιωτών εισβολέων στον Μοριά και την αντιπαλότητα ανάμεσα στην Ύδρα και τις Σπέτσες, τα Γαλλικά Συντάγματα του 1893 και 1897, από τα οποία προήλθε το Ελληνικό, κατέτειναν όχι σε ομοσπονδιακή, αλλά σε συγκεντρωτική κρατική εξουσία. Ο Μαυροκορδάτος, άλλωστε, απέβλεπε σε γαλλικού τύπου Σύνταγμα για την Ελλάδα του μέλλοντος. Στο Σύνταγμα της Τροιζήνας του 1827, το οποίο αποτέλεσε διορθωτική κίνηση στις αποτυχίες του παρελθόντος, ο Μαυροκορδάτος και οι άνθρωποί του απομακρύνονται, ενώ επανεμφανίζεται με την επιρροή του ο Κολοκοτρώνης. Η επιλογή του Ιωάννη Καποδίστρια ως Κυβερνήτη, ένα είδος πρωθυπουργού, επικεφαλής της Εκτελεστικής εξουσίας, θέτει τέλος στη σύγχυση ανάμεσα στην κυβέρνηση και τη νομοθετική εξουσία. Ο Καποδίστριας γίνεται ο γενικής αποδοχής αρχηγός των επαναστατημένων, και έτσι οι Έλληνες αποκτούν επιτέλους τον δικό τους Σιμόν Μπολιβάρ, με επταετή θητεία.
Το νέο Σύνταγμα αποβλέπει στην ενδυνάμωση της εκτελεστικής εξουσίας, ώστε να αντιμετωπίσει η Επανάσταση τον διπλό όλεθρο, τον Ιμπραήμ Κιουταχή. Η μερική αδρανοποίηση του Συντάγματος επαναφέρει την αντιπολίτευση των φιλελευθέρων αντιπάλων του Καποδίστρια, και του γέροντα Κοραή από το Παρίσι, ο οποίος μέμφεται την «πεφωτισμένη δεσποτεία» του Κυβερνήτη. Ωστόσο, ο εκσυγχρονισμός του Έθνους - Κράτους έχει προχωρήσει, και η συγκεντρωτική εξουσία του πολιτειακού συστήματος έχει επιβληθεί.
Τα λάθη και η πελατειακή νοοτροπία είδαμε πού μας οδήγησαν. Οι επιλογές που γίνονται σήμερα θα καθορίσουν αν θα αφήσουμε οριστικά πίσω μας την κρίση ή αν θα ξαναμπούμε στον φαύλο κύκλο.
14°
