Το κουβάρι άρχισε να ξετυλίγεται με τις θαρραλέες καταγγελίες της Μπεκατώρου για τον βιασμό της και κορυφώνεται μέχρι σήμερα τουλάχιστον με το θρίλερ της υπόθεσης Λιγνάδη, για κατηγορίες παιδοφιλίας και σεξουαλικής κακοποίησης. Ενδιάμεσα ακούσαμε δεκάδες καταγγελίες με όλες οι δυνατές αποχρώσεις προσβολής της ανθρώπινης προσωπικότητας, από εκβιασμούς, εργασιακούς εκφοβισμούς, βιοπραγίες, ηδονοβλεπτικές αυτοϊκανοποιήσεις, αστείες τηλεφωνικές ορέξεις από ανθρώπους άλλες φορές υπεράνω υποψίας και άλλες φορές από «κωμικά» υποκείμενα, που μέσα στη σοβαρότητα των πραγμάτων αναδύουν παράπλευρες προεκτάσεις γκροτέσκων σκηνών. Το γελοίο μπερδεύεται πικρά με το αδίκημα.
Για όσους γνωρίζουν την πρόσφατη κοινωνική ιστορία της νεοελληνικής κοινωνίας και έχουν διατρέξει κείμενα της λογοτεχνίας, αυτές οι φιγούρες δεν είναι άγνωστες. Είναι οι ομώνυμοι ενίοτε εγκληματικοί «ήρωες» του παρελθόντος, ο κωλομπαράς, ο ματάκιας, ο επιδειξίας, ο αιμομίκτης πατέρας και θείος. Ακτινογραφία αυτών των ψυχογραφικών λαϊκών ηθών της ελληνικής κοινωνίας κάνει με ψυχαναλυτική μαεστρία ο αξεπέραστος Κωστας Ταχτσής στα αυτοβιογραφικά του κείμενα. Ενώ ο περίφημος φιλόσοφος Κίρκεγκορ, στο «Ημερολόγιο ενός διαφθορέα», αποθεώνει την τέχνη της αποπλάνησης στο έρωτα, ασκώντας όλες τις πλευρές της γοητείας αλλά όχι της βίας. Έτσι αν διαβαστεί λάθος και παρεξηγημένα, πιθανώς να απενοχοποιεί εγκληματικές συμπεριφορές σαν αυτές που επέδειξαν κατά τεκμήριο άνθρωποι του θεάτρου και του «πνεύματος» στην Ελλάδα.
Η ελληνική εκδοχή του MeToo είναι δυστυχώς βαθιά, οριζόντια, εκ των πραγμάτων χυδαία. Είναι το βουβό και αόρατο έγκλημα. Σήμερα στην εφημερίδα το ΒΗΜΑ δημοσιεύεται έρευνα που δείχνει πως 1 στα 5 παιδιά έχει δεχθεί κάποιας μορφής σεξουαλικής παρενόχλησης, 1 στα 13 παιδιά έχουν δεχθεί σωματική επαφή με τον δράστη, και 1 στα 30 παιδιά έχουν πέσει θύμα βιασμού ή απόπειρας. Ιστορίες που δείχνουν τη μεγαλομανία, την εξουσιαστική παράκρουση, την ψυχιατρική εκτροπή. Ο δράστης δεν έχει ενσυναίσθηση, είναι άρρωστος, και κατ’ επέκταση υπόλογος εγκλημάτων. Το πρόβλημα είναι μεγάλο, αγγίζει πολλούς τομείς και ο χώρος του λεγόμενου πολιτισμού είναι αυτή τη στιγμή από σύμπτωση στο προσκήνιο. Τα ίδια συμβαίνουν στον αθλητισμό, στις δημόσιες υπηρεσίες, τις επιχειρήσεις. Όλοι αυτοί οι επαγγελματικοί χώροι είναι τρωτοί , καθώς εκεί η φύση της δραστηριότητας και ο υποκειμενισμός της αξιολόγησης, επαφίεται στην αυθαιρεσία της αυθεντίας ή της παρεξηγημένης εξουσίας. Μια θεσμικά καχεκτική κοινωνία υστερεί εκ των πραγμάτων στην οργάνωση συντεταγμένων και θεσμικά κατοχυρωμένων σχέσεων ιεραρχίας και εξουσίας. Έτσι δημιουργούνται αδιανόητες στρεβλότητες συμπεριφοράς και εγκλωβίζονται δυστυχώς ανθρώπινα πλάσματα σε αδιέξοδα διλήμματα. Είναι όμως και ο χώρος των ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων στο κέντρο και στην περιφέρεια, των εσωτερικών υποθέσεων των ίδιων των οικογενειών, όπου αντανακλάται ευθέως μία πολιτισμική καθυστέρηση της ελληνικής κοινωνίας. Δεν ισχυρίζομαι ότι δεν υπάρχουν παρόμοια φαινόμενα παντού στον κόσμο, όμως αν με κάποιον μαγικό τρόπο θα μπορούσε να αποκαλυφθεί τι έχει συντελεστεί στη χώρα, επαγγελματικά, οικογενειακά στις τοπικές κοινωνίες θα ήταν μία φρικώδης ιστορία. Είναι μια υπόθεση πολύ εφιαλτική, που σχετίζεται με ιστορικές παραμέτρους, την πατριαρχική οικογενειακή δομή, την καθυστέρηση της νεωτεριστικής αντίληψης, τον πουριτανισμό και άλλων συναφών προβλημάτων της ελληνικής κοινωνίας.
Κάποιοι προσπαθούν να διαχωρίσουν και να παίξουν με τις αποχρώσεις των αδικημάτων. Δεν είναι το ίδιο αυτό με το άλλο, λένε. Αν όμως η σωματική βία του βιασμού είναι πράξη εγκληματικού αίσχους, και η ψυχολογική βία, για παράδειγμα, του αυνανισμού με αυθαίρετη κατακράτηση και παγίδευση του θύματος προσβάλλει βάναυσα την ανθρώπινη προσωπικότητα. Είναι και αυτό μία βαριά περίπτωση σεξουαλικής παρενόχλησης. Στην πρώτη περίπτωση υπερισχύει η κτηνώδης, εγκληματική συμπεριφορά, ενώ στην δεύτερη ο δήθεν αισθητικός, ελευθεριακός, αλλά εντέλει παράφορος και φασιστικός εγωισμός, το ίδιο βίαιος και εγκληματικός πάντως. Αυτόν τον δήθεν αισθητικό εγωισμό τον συναντάς δυστυχώς συχνά στον χώρο της τέχνης, σε πολλές εκδοχές και σε αυτήν τη σεξουαλική διάσταση δυστυχώς, ως ίδιον της ιδιοσυγκρασίας αρκετών ανθρώπων της. Αυτών που τις έννοιες του έρωτα, του πάθους, του υποτιθέμενου αυθορμητισμού, των λογοτεχνικών και κινηματογραφικών προτύπων τις συγχέουν με ένα αυθαίρετο δικαίωμα άσκησης τερατωδών συμπεριφορών. Πολλές φορές και αυτών των υπεράνω υποψίας. Λέμε τώρα. Τέλος τα προληπτικά εξώδικα, οι επικοινωνιακές νομικές φιοριτούρες από δήθεν «σταρ» της «τηλεοπτικής» δικηγορίας είναι νομικοφανείς αντιδράσεις ως άμυνες, άνευ κάθε σημασίας, που παρ’ όλα αυτά επηρεάζουν την κοινή γνώμη και τα ΜΜΕ. Η στοχοποίηση για παράδειγμα των ομοφυλοφίλων με την επιλεγμένη φράση «επαγγελματίες ομοφυλόφιλοι» έκλεισε το μάτι στην ομοφοβία μιας μεγάλης πλειοψηφίας της ελληνικής κοινωνίας. Η βαναυσότητα κάποιας στιγμής του παρελθόντος έρχεται να εκδικηθεί. Αργήσαμε αλλά το ταρακούνημα στη συλλογική συναίσθηση της κοινωνίας εκτιμώ ότι είναι ήδη μεγάλο. Το «βουβό» έγκλημα γίνεται για πρώτη φορά «ορατό», σε όλες τις διαστάσεις της χυδαιότητας, του κυνισμού, του αυταρχισμού, του εκβιασμού. Η αξία του καλλιτέχνη είναι ίσως ασύνδετη και αδιάφορη του χαρακτήρα του, μόνο στον βαθμό όμως που το όποιο καλλιτεχνικό ήθος δεν προσκρούει σε παραβατική συμπεριφορά και εγκλήματα. Όλες οι ιστορίες μπορεί να κλείνουν μία εποχή. Την εποχή της σιωπής και της ντροπής. Ίσως πλέον όλα να είναι δυσκολότερα για τους δράστες και ευκολότερα για τα θύματα.
18°
