Η Γάτα του Σρέντινγκερ

Το 1935, ο φυσικός Σρέντινγκερ που δεν φαίνεται να συμπαθεί τις γάτες… κάνει μία υπόθεση: τοποθετεί μία γάτα σε ένα κουτί, μαζί με ένα φιαλίδιο που περιέχει κάποιο δηλητηριώδες αέριο. Στο κουτί υπάρχει επίσης μια μικρή ποσότητα ραδιενεργής ουσίας. Αν ένα άτομο της ουσίας διασπαστεί, θα ενεργοποιηθεί ένας μηχανισμός,απελευθερώνοντας το αέριο. Τότε η γάτα θα πεθάνει ακαριαία.

Ο παρατηρητής δεν γνωρίζει αν η γάτα ζει ή πέθανε. Σύμφωνα με τη κβαντική φυσική η γάτα βρίσκεται σε κατάσταση «υπέρθεσης». Δεν ήταν ούτε ζωντανή ούτε νεκρή αλλά ένα μείγμα των δύο πιθανοτήτων, με 50% πιθανότητα για το καθένα.

Αυτό μας οδηγεί στο περίεργο φαινόμενο της «κβαντικής διεμπλοκής». Αν τώρα, αντί για μία γάτα σε ένα κουτί, έχουμε δύο γάτες σε δύο διαφορετικά κουτιά και επαναλάβουμε το πείραμα του Σρέντινγκερ, τότε το σύστημα των δύο γατών είναι ξανά σε κατάσταση «υπέρθεσης», με κάθε αποτέλεσμα να έχει 25% πιθανότητα αντί για 50%. Πολλαπλασιάζοντας τα ζευγάρια γατών, συνεχώς θα επιμερίζουμε τις πιθανότητες, ακόμα κι αν μετακινούμε τα δύο κουτιά στις δύο άκρες του σύμπαντος.

Παρατηρώντας τελικά, ότι, δια της «διεμπλοκής», η μία γάτα θα βγαίνει πάντα ζωντανή και η άλλη γάτα θα καταλήγει νεκρή. Ακόμη και αν είναι εντελώς απροσδιόριστο το ποια συγκεκριμένη γάτα ζει ή πεθαίνει, πριν αποτιμήσουμε το αποτέλεσμα.

Όλα όσα συμβαίνουν στη δημόσια σφαίρα, τον τελευταίο καιρό, δημιουργούν συνειρμούς με την κβαντική «ηθική». Μήπως τελικά  τα πάντα δεν υφίστανται από μόνα τους αλλά παίρνουν  τις διαστάσεις που εμείς διαμορφώνουμε με την παρατήρηση;

Eντελώς νοησιαρχικά, οι νεκρές ή ζωντανές γάτες αποκαλύπτονται μόνο όταν ανοίξουμε τα κουτιά. Των εγκλημάτων, των βιασμών, των κλοπών, της αυθαιρεσίας, των σκελετών σε διάφορες ντουλάπες, των συκοφαντιών, των απίθανων καταστάσεων και των απίθανων ανθρώπων.

Πολύ περισσότερο από άλλες, η εποχή μας προσφέρεται για αποκάλυψη ή συγκάλυψη συνθηκών. Την ίδια ώρα, που η δημόσια επικοινωνία  δίνει την δυνατότητα να διεκδικούμε τα ανθρώπινα δικαιώματα, ταυτόχρονα, μπορούμε να τα καταπατούμε με τον πιο βάρβαρο τρόπο.

Επιπλέον, μπορούμε να μην βλέπουμε ή να βλέπουμε κάτι γύρω μας. Και ξαφνικά, εκεί που όλα ήταν αόρατα, ανοίγοντας το κουτί του Σρέντιγκερ, ξεκινούν αλυσιδωτές εκρήξεις. Και η γάτα είναι ήδη, νεκρή…

Διαύγεια και τύφλωση μαζί. Η «κβαντική επαλληλία» των καταστάσεων διαμορφώνει και την ηθική της κοινωνία μας. Έως την δεκαετία του ΄70, ήταν φυσιολογικό οι γυναίκες της  επαρχίας να φορούν μαντίλα και να δέρνονται από τους άνδρες. Μέχρι την δεκαετία του ΄80 οι μαθητές του δημοτικού τιμωρούνταν με βέργα από τον δάσκαλο. Ήταν συχνό φαινόμενο, επίσης,  η κάθε είδους κακοποίηση μικρών παιδιών από μεγαλύτερους…

Μέχρι και σήμερα, θεωρείται ανεκτή η λεκτική βία, η σεξουαλική παρενόχληση και το bullying στους εργασιακούς χώρους.

Σε κάθε εποχή ηθικής κάποιοι έχουν «το δαχτυλίδι του Γύγη». Στρέφουν την πέτρα του και γίνονται αόρατοι από τους άλλους αλλά κυρίως από τον ίδιο τους τον εαυτό.

Ο ηθικός, ο νομικός και ο αξιακός μας πολιτισμός θα ωφεληθούν από ένα αποκαλυπτικό εκπαιδευτικό σύστημα και ένα αποφασιστικό κράτος δικαίου. Όχι από διαδικτυακά ή τηλεοπτικά λαικά δικαστήρια, αναμάρτητους τιμητές και αυτόκλητους εκδικητές.

Για να απαλλάξουμε τη δύσμοιρη γάτα από τους απρόβλεπτους  νόμους της «κβαντικής φυσικής», έχουμε μόνο δύο τρόπους: να την στείλουμε σε άλλο σύμπαν, χωρίς αόματους παρατηρητές.  Ή ακόμα καλύτερα, να εξισορροπήσουμε ηθικά  το δικό μας.