Προτάσεις και παρατηρήσεις για το νομοσχέδιο για την Παιδεία

Με αφορμή την πρόσφατη ψήφιση του νέου νομοσχεδίου για την Παιδεία, σκέφτηκα να καταθέσω τρεις σκέψεις-παρατηρήσεις, που προέκυψαν έπειτα από προσεκτική ανάγνωσή του και λαμβάνοντας υπόψιν ορισμένες δικαιολογημένες ενστάσεις που υπήρχαν εναντίον του.

Το πρώτο πράγμα που μου έκανε εντύπωση αφορά το τρίτο κεφάλαιο του νομοσχεδίου, το σχετικό με το πειθαρχικό δίκαιο. Διαπίστωσα ότι δεν περιλαμβάνεται η παραμικρή πρόβλεψη για πειθαρχική δίωξη παραπτωμάτων σχετιζόμενων με δράσεις μελών ΔΕΠ. Όλο το κεφάλαιο περιστρέφεται αποκλειστικά γύρω από παραπτώματα φοιτητών και φοιτητριών. Κάτι τέτοιο είναι προφανώς κατανοητό, από την άποψη ότι το εν λόγω νομοσχέδιο είχε ως στόχο του το να επιλύσει προβλήματα και παραβατικές συμπεριφορές προερχόμενες από φοιτητές και φοιτήτριες, π.χ. αντιγραφή στις εξετάσεις, εισβολές σε Συγκλήτους και προπηλακισμός μελών ΔΕΠ. Όμως, όπως όλοι γνωρίζουμε, έχουν σημειωθεί ή υπάρξει φωνές σχετικές με αρκετά παραπτώματα που προέρχονται από την καθηγητική αυθαιρεσία και στα οποία μετέχουν αποκλειστικώς μέλη ΔΕΠ.

Παραπτώματα όπως: Αναιτιολόγητες χαμηλές βαθμολογίες σε φοιτητές λόγω πολιτικής ή θρησκευτικής διαφωνίας μαζί τους, ελλιπής ανταπόκρισή τους στις ακαδημαϊκές τους υποχρεώσεις, προσπάθεια να σαμποταριστούν υποψήφιοι μεταπτυχιακοί ή διδάκτορες κατά την κρίση τους για να μπορέσουν να προωθηθούν άτομα της επιλογής του χ Καθηγητή, απειλές προς άλλους συναδέλφους τους, λογοκλοπές, σεξουαλικές παρενοχλήσεις και πολλά ακόμη.

Μέχρι τώρα ο μόνος θεσμός που υπάρχει για τέτοια ζητήματα είναι ο Συνήγορος του Φοιτητή αλλά αυτός ο θεσμός, αν εν τέλει λειτουργεί, δεν αρκεί. Όχι μόνο επειδή δεν είναι εύκολο και για τον εν λόγω συνήγορο να έρθει αντιμέτωπος με καθηγητές αλλά και γιατί πολύ συχνά παρατηρείται το φαινόμενο, μέλη ΔΕΠ ενός τμήματος να μη δείχνουν προθυμία να εμπλακούν σε κατηγορίες εναντίον άλλων μελών ΔΕΠ του ίδιου τμήματος, ακόμη κι αν γνωρίζουν ότι αυτά προβαίνουν σε μια σειρά από καταχρήσεις εξουσίας.

Με άλλα λόγια, όπως συμβαίνει και με τα θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης, έτσι και στο πανεπιστήμιο, πολλά θύματα τέτοιων αυθαιρεσιών σιωπούν για να μην μπλέξουν ή επειδή φοβούνται ότι αν μιλήσουν, δεν θα περάσουν το μάθημα ή θα στραφεί η υπόθεση εναντίον τους λόγω των καλών δικτυώσεων που θα έχει το εν λόγω μέλος ΔΕΠ. Μια δικτύωση που προφανώς είναι πιο εκτεταμένη σε αντίθεση με αυτήν ενός φοιτητή. Ένας φοιτητής σε ελληνικό πανεπιστήμιο πολύ συχνά νιώθει μόνος του και αβοήθητος απέναντι σε τέτοιες αυθαιρεσίες. Και αυτό είναι κάτι που πρέπει να αλλάξει. Βρίσκω λοιπόν πολύ σημαντικό, το επόμενο βήμα της κυβέρνησης που θα πρέπει να γίνει άμεσα, να αποτελεί τη σύνταξη ενός νέου νομοσχεδίου που θα αφορά την αντιμετώπιση τέτοιων προβλημάτων, παρέχοντας άμεσα στους φοιτητές επαρκή προστασία από την καθηγητική αυθαιρεσία.

Μια καλή πρόταση θα ήταν να επανέλθουν τα Συμβούλια Διοίκησης, απαρτιζόμενα και από καθηγητές του εξωτερικού οι οποίοι δεν θα «δένονται» με τους καθηγητές που θα πρέπει να αξιολογήσουν από σχέσεις ψηφοφόρων-εκλεγμένων και άρα θα μπορούν να στραφούν αμερόληπτα εναντίον κάθε σχετικής παράβασης. Με αυτόν τον τρόπο, η κυβέρνηση θα αποδείξει σε αρκετούς φοιτητές και φοιτήτριες, ότι έχει ως στόχο της τη γενική καταπολέμηση φαινομένων παραβατικής συμπεριφοράς και αυθαιρεσίας εντός του Πανεπιστημίου.

Nα προστεθεί στο όλο πλάνο μια διαδικασία αξιολόγησης της δράσης της αστυνομίας, τόσο από πλευράς της ακαδημαϊκής κοινότητας όσο και από κάποιον ανεξάρτητο φορέα που θα επιτηρεί την υπόθεση

Το δεύτερο σημείο που θέλω να σχολιάσω, αφορά τη διαρκή ένσταση ή τον φόβο αρκετών μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας σχετικά με τη συμπεριφορά που θα επιδείξει η πανεπιστημιακή αστυνομία. Ακόμη κι αν θεωρούμε αυτονόητο, ότι τα άτομα που θα πλαισιώσουν την πανεπιστημιακή αστυνομία θα λάβουν αυστηρές οδηγίες από τους ανωτέρους τους, σχετικά με τη συμπεριφορά τους και την αποφυγή αυθαιρεσιών εντός της πανεπιστημιούπολης, δεν θα πρέπει να υποτιμήσουμε τον απρόβλεπτο παράγοντα της ανθρώπινης φύσης και των παθών της.

Θεωρώ λοιπόν ότι θα ήταν ακόμη καλύτερο, να προστεθεί στο όλο πλάνο μια διαδικασία αξιολόγησης της δράσης της αστυνομίας, τόσο από πλευράς της ακαδημαϊκής κοινότητας όσο και από κάποιον ανεξάρτητο φορέα που θα επιτηρεί την υπόθεση και θα επιχειρεί επί παραδείγματι μια ετήσια αξιολόγηση του φαινομένου. Όπως πρέπει να αξιολογείται κάθε δημόσιος υπάλληλος για το έργο του, έτσι θα πρέπει να υπάρξει και μια αξιολόγηση των υπαλλήλων της αστυνομίας, που θα βοηθάει στην άμεση αντιμετώπιση ζητημάτων προβληματικής συμπεριφοράς.

Παραλλήλως, μέσα στην εν λόγω διαδικασία, θα ήταν βοηθητικό να συμπεριληφθεί και ένα «κουτί» παραπόνων, όπου θα μπορεί το κάθε μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας, να ανατρέξει για να καταγγείλει τυχόν αυθαιρεσία εις βάρος του ή εις βάρος άλλου, προερχομένη από μέλος της αστυνομίας. Αυτή η σχετικά απλή ρύθμιση θα συνεισφέρει πολύ στο να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη της ακαδημαϊκής κοινότητας στα μέτρα της κυβέρνησης και θα βοηθήσει μάλιστα τον κάθε φοιτητή ή μέλος ΔΕΠ στο να νιώθει πολύ πιο ασφαλής στον χώρο σπουδών και εργασίας του.

Αν θέλουμε να επιτύχουμε ένα ουσιαστικό αίσθημα ασφάλειας της πανεπιστημιακής κοινότητας θα πρέπει να υπάρξει προσπάθεια περιορισμού της αυθαιρεσίας κάθε ατόμου και ομάδας εντός του πανεπιστημίου 

H τελευταία μου παρατήρηση αφορά την απορία μου σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα εξασφαλιστεί η εφαρμογή του νομοσχεδίου. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 10 του νομοσχεδίου, αναφέρεται ότι η Μονάδα Ασφάλειας και Προστασίας θα υπάγεται στον Πρύτανη. Παρομοίως και στο άρθρο 11 βλέπουμε τον Πρύτανη να μετέχει στην Επιτροπή Ασφάλειας και Προστασίας ενώ είναι προφανές από άλλα σημεία ότι σε όλο το εγχείρημα βελτίωσης της ασφάλειας των πανεπιστημίων, θα έχει ενεργό ρόλο το Πρυτανικό Συμβούλιο. Στην παράγραφο 5 του άρθρου 13, ορίζεται ότι: «Οι διοικήσεις των Α.Ε.Ι. υποχρεούνται να διευκολύνουν με κάθε τρόπο το προσωπικό των Ο.Π.Π.Ι. στο Α.Ε.Ι. κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, όπως αυτά ορίζονται στην παρ. 4».

Η απορία μου είναι η εξής: Καταλαβαίνω τη λογική πίσω από το να υπάρχει ενεργός ρόλος των πρυτανικών αρχών στο όλο ευαίσθητο θέμα, όμως πώς ακριβώς θα διασφαλιστεί αυτή η υποχρέωσή τους να διευκολύνουν το έργο της αστυνομίας; Εδώ και τόσα χρόνια δεν έχει παρατηρηθεί μια τόσο θερμή βούληση για να συνεργαστούν με την αστυνομία και αρκετοί απ' αυτούς έχουν δηλώσει ανοιχτά ότι ήταν ενάντιοι στο νομοσχέδιο.

Μπορεί η ψήφιση ενός νομοσχεδίου να συνεπάγεται αυτονοήτως την υποχρέωση εφαρμογής του από τον κάθε πολίτη αλλά θα πρέπει ίσως να υπάρξει μια πιο ρητή σχετική πρόβλεψη που θα εξασφαλίζει αυτή την εφαρμογή. Διότι δεν μου κατέστη σαφές με ποιον τρόπο θα υποχρεωθούν άτομα που έχουν δηλώσει εναντίον του νομοσχεδίου, να συνδράμουν στην εφαρμογή του;

Δεν έχω καταφέρει να βρω την απάντηση μέσα από το ίδιο το νομοσχέδιο κι αν δεν υπάρχει προς το παρόν σχετική πρόβλεψη, θεωρώ ότι θα πρέπει να ληφθεί άμεσα κάποιο μέτρο που να τους δεσμεύει να συνδράμουν στο έργο της αστυνομίας, με την ύπαρξη ίσως κάποιας ποινής σε περίπτωση παράλειψης και αδικαιολόγητης αμέλειας ή κωλυσιεργίας. Επιπροσθέτως, δεν θα ήταν ίσως άσχημη ιδέα, το να υπάρξει μέριμνα, ώστε αν τυχόν υποπέσει στην αντίληψη μέλους ΔΕΠ ή φοιτητή/φοιτήτριας, τυχόν τέτοια παράλειψη ή αμέλεια από πλευράς των πρυτάνεων, να μπορεί να το καταγγείλει, διότι στην ουσία πρόκειται και για τη δική του ασφάλεια, στην οποία πρέπει να συνδράμουν όλοι, άρα και οι πρυτάνεις.

Αν θέλουμε να επιτύχουμε ένα ουσιαστικό αίσθημα ασφάλειας της πανεπιστημιακής κοινότητας θα πρέπει να υπάρξει προσπάθεια περιορισμού της αυθαιρεσίας κάθε ατόμου και ομάδας εντός του πανεπιστημίου είτε αποτελείται από φοιτητές είτε από μέλη ΔΕΠ είτε από πανεπιστημιακούς αστυνομικούς.