Το παιχνίδι με τη μετοχή της Gamestop: οι νέες μορφές λαϊκισμού

Την προηγούμενη εβδομάδα, η Wall Street βρέθηκε αντιμέτωπη με την περίπτωση μιας πρωτοφανούς και εντελώς απροσδόκητης κρίσης. Από το πουθενά, η μετοχή της Gamestop – μιας αλυσίδας παιχνιδιών της οποίας οι χρυσές εποχές έχουν περάσει ανεπιστρεπτί λόγω των διαδικτυακών αγορών – που είχε αξία περίπου 20 δολάρια στις 10 Ιανουαρίου, ανέβηκε σταδιακά μέχρι και τα 480 δολάρια μέχρι τα τέλη του μήνα, χωρίς να υπάρχει οποιαδήποτε παράμετρος από εκείνες που συχνά δικαιολογούν παρόμοιες ανατιμήσεις.

Πίσω από την τεχνητή αύξηση της τιμής της μετοχής βρίσκονταν ανώνυμοι ερασιτέχνες επενδυτές και χρήστες της πλατφόρμας reddit. Έχοντας οργανωθεί μέσω του φόρουμ wallstreetbets, οι «redditors» ουσιαστικά κήρυξαν πόλεμο απέναντι στα hedge funds, τον οποίο σχεδόν κατάφεραν να κερδίσουν, στριμώχνοντας τους επαγγελματίες επενδυτές και αναγκάζοντας τους να παρακολουθούν σαστισμένοι μια εξαιρετική τακτική κερδοσκοπίας που εκείνοι σχεδίασαν στη Wall Street να λειτουργεί εναντίον τους. Όμως, η επίθεση των redditors είχε έναν έντονα κοινωνικοπολιτικό χαρακτήρα, καθώς ο κύριος στόχος τους ήταν να οδηγήσουν τους μεγάλους παίκτες σε ανυπολόγιστες ζημίες, αντί να κερδοσκοπήσουν.

Η εκδίκηση του short selling 

Οι redditors κατάφεραν να εκτινάξουν την αξία της μετοχής μέσω του short selling. Οι λεπτομέρειες αυτής της τεχνικής είναι κάπως δυσνόητες, όμως βασική αρχή της αποτελεί η πρόβλεψη πως μια δεδομένη μετοχή θα χάσει την αξία της σε βάθος χρόνου – όπως συμβαίνει συχνά σε εταιρίες με την απογοητευτική εικόνα της Gamestop. Τα βήματα του short selling είναι τα εξής: (1) ο επενδυτής δανείζεται μια μετοχή από κάποιον broker σε τιμή πχ 20 δολαρίων (2) πουλάει αμέσως τη μετοχή στην αγορά εξαργυρώνοντας την αξία της, (3) παρακολουθεί την αξία της μετοχής, και μόλις υποτιμηθεί πχ στα 5 δολάρια αγοράζει ξανά τη μετοχή από την αγορά, (4) επιστρέφει τη μετοχή στον broker, έχοντας εξασφαλίσει κέρδος ύψους 15 δολαρίων. Με άλλα λόγια, ο επενδυτής που παίζει με short selling βασίζεται στην πεποίθηση πως οι μετοχές που συναλλάσσεται θα χάσουν σταδιακά την αξία τους, άρα θα έχει σίγουρο κέρδος· το short selling όμως εμπεριέχει τεράστιο ρίσκο απωλειών, σε περίπτωση που η αξία της μετοχής ανέβει αντί να πέσει μέχρι την επιστροφή στον broker. H οσκαρική ταινία «Το μεγάλο σορτάρισμα» (The big short), δίνει μία ενδιαφέρουσα εικόνα της χαλαρής ηθικής αυτής της τακτικής.

Οι redditors κατάλαβαν πως η μετοχή της Gamestop πληρούσε όλα τα κριτήρια ώστε οι μεγάλοι παίκτες της Wall Street να εφαρμόσουν το short selling. Έτσι, ξεκίνησαν μαζικά να παίζουν με τη μετοχή, αυξάνοντας κατακόρυφα την αξία της – και αναγκάζοντας όσους παίκτες είχαν πουλήσει μια δανεική μετοχή για 20 δολάρια να αναγκάζονται να την αγοράσουν ξανά σε υπερδεκαπλάσια αξία ώστε να την επιστρέψουν άμεσα στον broker τους· ενδεικτικά, η αξία της Gamestop ξεπέρασε για ένα διάστημα την αξία της μετοχής της American Airlines. Ως αποτέλεσμα, πολλοί επαγγελματίες short sellers που είχαν κερδοσκοπήσει προβλέποντας πτώση της μετοχής ήρθαν αντιμέτωποι με κολοσσιαίες απώλειες, με το συνολικό τους ύψους να έχει υπολογιστεί κοντά στα 20 δισεκατομμύρια δολάρια· ένα σενάριο τρόμου για τη Wall Street, μια τεράστια – πρόσκαιρη – νίκη για τους ανώνυμους ερασιτέχνες επενδυτές του reddit. 

Η τεχνητή ανάσχεση της επίθεσης και ο απολογισμός

Μπροστά σε μια άνευ προηγουμένου κρίση, οι brokers προχώρησαν σε μια ηθικά αμφιλεγόμενη κίνηση, περιορίζοντας την πρόσβαση των μικροεπενδυτών. Με πρώτη την Robinhood – η οποία αποτελεί μία από τις λίγες εταιρίες broking που δε χρεώνει κόμιστρο – ο δανεισμός μετοχών της Gamestop, αλλά και άλλων αδύναμων μετοχών των οποίων η αξία θα μπορούσε δυνητικά να εκτιναχθεί, ουσιαστικά απαγορεύτηκε. Αυτόματα, πολλοί μικροί επενδυτές και πολιτικά στελέχη, τόσο από τους Δημοκρατικούς όσο και από τους Ρεπουμπλικάνους, αντέδρασαν μαζικά καθώς ουσιαστικά περιορίστηκε η την πρόσβαση στην ελεύθερη αγορά. Παράλληλα, ο server που φιλοξενούσε το φόρουμ wallstreetbets απ’ όπου ξεκίνησε η επίθεση, απέκλεισε την πρόσβαση στους χρήστες χρησιμοποιώντας ως πρόφαση περιπτώσεις hate speech, χωρίς όμως να πείθεται κανείς.

Οι περιορισμοί των ανταλλαγών της μετοχής είχαν επιτυχία. Μετά τις 29 Ιανουαρίου, η μετοχή της Gamestop ξεκίνησε να χάνει την αξία της αρκετά γρήγορα, επιστρέφοντας σε τιμές κάτω των 100 δολαρίων και με τάσεις για ακόμα μεγαλύτερη πτώση· σήμερα, η τιμή της μετοχής είναι περίπου στα 50 δολάρια και το μομέντουμ της επίθεσης των redditors έχει ανακοπεί. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η τεχνητή εκτόξευση της Gamestop οδήγησε τους brokers σε μια προσωρινή κίνηση που αντιβαίνει πλήρως με τις αρχές της ελεύθερης αγοράς, καθώς οι αποκλεισμένοι επενδυτές ήταν εξ’ ολοκλήρου μικροί παίκτες, αναδεικνύοντας ένα νομικό κενό μέσω του οποίου ο ανήθικος αποκλεισμός τους από τις αγορές δε μπορούσε να ανακοπεί· η ειρωνεία ανάμεσα στις απαγορεύσεις της Robinhood και το όνομα της δε θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη.

Η κοινωνικοπολιτική πλευρά της επίθεσης

Το κρίσιμο στοιχείο της οργανωμένης απόβασης των redditors στη μετοχή της Gamestock ήταν πως δε στόχευαν σε προσωπικά κέρδη, αλλά στις τεράστιες απώλειες των μεγάλων παικτών. Η πρωτοφανής επιτυχία τους – αλλά και η ευρηματική στρατηγική στην οποία βασίστηκε – οδήγησε αυτόματα σε κάπως υπερβολικές ερμηνείες του φαινομένου και ψίθυρους για μια πιθανή ολική κατάρρευση· ωστόσο, η Wall Street δεν απειλήθηκε με κάποιο ανεπανάληπτο κραχ, απλώς αναδείχθηκε με πολύ μεγάλο κόστος το γνωστό κενό της στρατηγικής του short selling στην περίπτωση ανατίμησης μιας φαινομενικά ασήμαντης μετοχής. 

Όμως, η κοινωνικοπολιτική σημασία της επίθεσης των redditors ίσως έχει περισσότερη σημασία από τις χρηματοοικονομικές της επιπτώσεις. Τόσο Δημοκρατικοί όσο και Ρεπουμπλικάνοι αναλυτές μίλησαν για μια «επανάσταση» εναντίον των, πλήρως αποκομμένων από την κοινωνία, μεγαλοεπενδυτών της Wall Street, και της οποίας ο αντισυστημικός χαρακτήρας είναι κάτι παραπάνω από ξεκάθαρος. Σαν σε συνέχεια της αντισυστιμικής λαίλαπας που επαναπροσδιόρισε σημαντικά τη φυσιογνωμία και των δύο κομμάτων – με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ από τη μία, και την εντυπωσιακή δυναμική της αριστερής πτέρυγας των Δημοκρατικών υπό την άτυπη ηγεσία του Μπέρνι Σάντερς από την άλλη– οι redditors ουσιαστικά επιτέθηκαν στον χρηματοοικονομικό βραχίονα του συστήματος, που λίγο-πολύ πέρασε αλώβητος τις πρόσφατες ανακατατάξεις της Αμερικανικής πολιτικής ζωής.

Παράλληλα, το γεγονός πως η ανατίμηση της μετοχής της Gamestop ξεκίνησε ουσιαστικά σε ένα φόρουμ ανωνύμων ερασιτεχνών επενδυτών αποτελεί μια ακόμα απόδειξη της εξωφρενικής δυναμικής των διαδικτυακών κοινοτήτων. Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο οργανώθηκε η επίθεση στο Καπιτώλιο από τους οπαδούς του Ντόναλντ Τραμπ, αλλά και οι διαδηλώσεις που ακολούθησαν τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, παρά τις διαφορές τους· μπορεί η μαζικότητα των αντιδράσεων να αποτυπώθηκε και στις δύο περιπτώσεις από τις τηλεοπτικές κάμερες, η δυναμική όμως που οδήγησε τόσους – άγνωστους μεταξύ τους – ανώνυμους στη μαζική αντίδραση βρίσκεται σε φόρουμ σαν το wallstreetbets. Άλλωστε, όπως σωστά έγραψαν αρκετοί αναλυτές, η περίπτωση της Gamestop έχει παρόμοια χαρακτηριστικά με το λαϊκίστικο κίνημα του #OccupyWallStreet που έκανε αρκετό θόρυβο πριν περίπου δέκα χρόνια.

Τέλος, το παράδοξο της επίθεσης των redditors στη Wall Street είναι η διακομματική αποδοχή της. Η αντίδραση τους απέναντι στη διαχρονική κερδοσκοπία της Wall Street βρήκε υποστηρικτές τόσο στα αριστερά των Δημοκρατικών, όσο και στα δεξιά των Ρεπουμπλικάνων· παρά το φαινομενικά πολιτισμικό χάος που τις χωρίζει, οι ακραίες πτέρυγες του Αμερικανικού πολιτικού συστήματος μοιράζονται ένα κοινό λαϊκίστικο θυμικό, το οποίο διεγειρει και η ύπαρξη και μόνο της Wall Street και των επαγγελματιών παικτών της. Εφόσον η Wall Street αποτελεί τη χρηματοοικονομική ελίτ στις ΗΠΑ, τότε δε μπορεί παρά να αποτελεί εχθρό τόσο για τους προοδευτικούς όσο και για τους συντηρητικούς λαϊκιστές – με τη διαφορά πως ίσως είναι ο μόνος εχθρός που τους ενώνει χωρίς αστερίσκους.

Έτσι, το ζήτημα είναι η επόμενη μέρα. Από τη μία, οι redditors απέδειξαν πως οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές της Wall Street έχουν πιθανώς κενά, τα οποία οι μικροί παίκτες μπορούν να εκμεταλλευτούν – αν τουλάχιστον λειτουργήσουν οργανωμένα. Από την άλλη, τα hedge funds και οι επαγγελματίες παίκτες μπορεί μεν να ταρακουνήθηκαν, επιβίωσαν όμως της σύντομης κρίσης και σίγουρα θα προχωρήσουν σε έναν ενδελεχή επαναπροσδιορισμό του ρίσκου επενδυτικών τακτικών όπως το short selling. Κατά κάποιο τρόπο λοιπόν – και με δεδομένη την απουσία κυβερνητικής παρέμβασης σε όσα συνέβησαν –  η αγορά όντως θα αυτορυθμιστεί, έστω και βίαια, στερώντας απ’ όσους την ονειρεύονταν τη σφαγή της ελεύθερης οικονομίας στα χέρια των redditors, πολλοί από τους οποίους άλλωστε εξαργύρωσαν τη μετοχή της Gamestop με αστρονομικά κέρδη.

Αυτό που αποδείχτηκε για άλλη μια φορά είναι πως οι διαδικτυακές κοινότητες ανώνυμων χρηστών αποτελούν πλέον άτυπο πολιτικό παίκτη στην πολιτική ζωή των ΗΠΑ – και όχι μόνο. Η εποχή που οι πολιτικές ζυμώσεις στην Ουάσιγκτον καθόριζαν λίγο-πολύ την πορεία των πραγμάτων σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο έχει περάσει, με τους ανώνυμους χρήστες να έχουν τη δυνατότητα αν όχι να καθορίσουν την ατζέντα, σίγουρα να την επαναπροσδιορίσουν. Αν ο λαϊκισμός αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι οποιασδήποτε κοινωνίας, οι online κοινότητες του δίνουν πλέον τη δυνατότητα να θεριέψει, ακόμα και σε σχετικά ουδέτερο πολιτικό χρόνο – ακριβώς όπως απέδειξαν οι redditors με τη Gamestop. Η Ουάσιγκτον είναι πλέον υποχρεωμένη να προσέξει, ακριβώς γιατί οι εκφράσεις του λαϊκισμού που κυριαρχεί στον συχνά ασαφή και απροσδιόριστο κόσμο του διαδικτύου ενδεχομένως να έχουν πολύ ξεκάθαρες και πραγματικές συνέπειες.