Το φάντασμα της γιατρειάς

Ο γιατρός ενημερώνει τον ασθενή για τη σοβαρή του κατάσταση και αυτός, σε απάντηση, του ρίχνει μια σφαλιάρα. Είναι σκηνή από την ταινία του Μπονιουέλ «Το φάντασμα της ελευθερίας». Ο ασθενής επαναστατεί στο «μεγάλο ψέμα» που παίρνει την καθημερινότητά του και απειλεί τη ζωή του.

Ένα φάντασμα πλανάται πάνω από τον πλανήτη, σκηνές παραλογισμού μέσα στη σκληρή πραγματικότητα της πανδημίας αποτυπώνουν μια απότομη μετάβαση της κοινωνίας από τη λογική εξήγηση σε μια προσωπική συναισθηματική παράκρουση, από τον καταμερισμό ευθυνών στην αδυναμία να αντιληφθούμε πόσο σημαντικές και καθοριστικές είναι οι πράξεις μας για να ξεπεράσουμε αυτή την πραγματικότητα που δεν ταιριάζει καθόλου στην κοινωνική μας εξέλιξη.

Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια «στρατιά» από άτομα που αισθάνονται αποκλεισμένοι και νιώθουν κάθε δικαίωμα να μιλήσουν για όλα αυτά που τους συμβαίνουν αμφισβητώντας ακόμα και την ίδια την φροντίδα της ιατρικής επιστήμης. Δεν γνωρίζουμε αν είναι η αρχή ή η συνέχεια μιας απάντησης στην υποκρισία ενός «συστήματος» που κατά τη γνώμη τους έχει σκοπό να ελέγξει εξ ολοκλήρου της ζωές μας. Ή αν παραμένει αυτή η άρνηση ως απόρροια μιας συναισθηματικής σύγκρουσης που πηγάζει από τη δαιμονοποίηση της βιομηχανίας της περίθαλψης και του κέρδους της. Μάλλον στις περισσότερες στιγμές είναι δύσκολο να αποδεχθούμε ότι η περίθαλψη μπορεί να εμπεριέχει και την έννοια του κέρδους.

Η απόσταση από την κατανόηση της τεχνολογικής ιατρικής εξέλιξης για τον μέσο άνθρωπο μάλλον έχει μεγαλώσει. Το τι ακριβώς κατανοεί κάποιος στα τόσα χιλιάδες δεδομένα είναι άγνωστο και προβληματικό. Υπάρχουν τελευταία πολλοί φίλοι μας που κυκλοφορούν με ένα βίντεο στο smartphone, όπου κάποιος αποκαλύπτει το μεγάλο ψέμα, τη μυστική συμφωνία που εμείς δεν μπορέσαμε να αντιληφθούμε.

Στην ερώτηση όμως ποιος είναι αυτός, πώς μπορεί και διατυπώνει τόσο τεχνικά θέματα, μιλάει για θεραπείες, φάρμακα, εμβόλια και μπορεί να κάνει παγκόσμιες κοινωνικοπολιτικές αναλύσεις, ποιο είναι το ερευνητικό και συγγραφικό του έργο, σε ποια επιστημονικά περιοδικά έχει αναφορές, η απάντηση μάλλον είναι αστεία γιατί η ίδια ερώτηση στερείται σοβαρότητας.

Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε πόσους επιστήμονες έχει ο πλανήτης μας, πόσα γνωστικά πεδία υπάρχουν, πόσες έρευνες δημοσιεύονται μηνιαίως και σε πόσα επιστημονικά περιοδικά, τι δεδομένα και συζητήσεις προκύπτουν από όλα αυτά. Πειθόμαστε όμως από ένα βίντεο με κάποιον που μπορεί να δηλώνει «αυθεντία» σε κάποιο site, στην καλύτερη χωρίς ιδιαίτερο συγγραφικό έργο, στη χειρότερη με αδιευκρίνιστη επιστημονική ταυτότητα. Και τελικά όλα καταλήγουν μια συζήτηση φίλων που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την πλήξη τους μπροστά στις οθόνες των smartphone.

Η πραγματικότητα δυστυχώς επιβεβαιώνει ότι μπορεί να πήγαμε στο σχολείο, να περάσαμε ώρες πάνω από βιβλία, αλλά μάλλον δεν κατανοήσαμε επαρκώς την έννοια της επιστήμης, τι σημαίνει ιδέα, πείραμα, δεδομένα, τη σημασία της στατιστικής στον κόσμο της αβεβαιότητας. Είναι πιο εύκολο να κατανοήσουμε επιστημονικοφανή άρθρα που μιλάνε εκλαϊκευμένα με ωραίες υποσχέσεις χωρίς όμως επαρκή δεδομένα, παρά επιστημονικά άρθρα που είναι δυσκολονόητα με εξιδεικευμένους όρους, στατιστικά διαγράμματα και επιστημονικές συζητήσεις.

Η επιστήμη μπορεί να προστατεύει τα νώτα της από τον καταιγισμό πληροφοριών και δεδομένων ασκώντας κριτική στην εξέλιξη της στο πλαίσιο πειραματικών μεθόδων, δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά, συνεδρίων και οργανισμών. Η κοινωνία όμως αδυνατεί να προστατευτεί από αυτόν τον καταιγισμό πληροφοριών. Τελικά μάλλον η σφαλιάρα στον γιατρό φέρνει στην επιφάνεια το πρόβλημα κατανόησης και συμμόρφωσης στο πρόβλημα της ασθένειας. Σίγουρα στις μέρες μας όμως απ’ ό,τι φαίνεται μάλλον φταίει ο γιατρός που δεν κρατά το στόμα του κλειστό.