Θεραπεύεται ο αντι-σημιτισμός;

Το ερώτημα αν υπάρχει θεραπεία για τον αντι-σημιτισμό δεν θα μπορούσε παρά να είναι ρητορικό, εφόσον ο αντι-σημιτισμός δεν έχει ταξινομηθεί επίσημα ως ψυχική ασθένεια. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι ειδικοί της ψυχικής υγείας έχουν εκφράσει κατά καιρούς την άποψη ότι το σφοδρό μίσος και η φοβία προς το διαφορετικό αποτελούν συμπτώματα κάποιας μορφής ψύχωσης, καθώς και ότι η πίστη σε ακραίες θεωρίες συνωμοσίας θα μπορούσε κάλλιστα να συνιστά χαρακτηριστικό της παράνοιας.

Τα τελευταία χρόνια ο αντι-σημιτισμός γνωρίζει παγκόσμια έξαρση. Στην Ελλάδα, παρά τα θετικά βήματα που έχουν γίνει, παρουσιάζεται αύξηση περιστατικών παρενόχλησης και βίας όπως είναι η κατ’ επανάληψη βεβήλωση εβραϊκών μνημείων και νεκροταφείων σε διαφορετικές πόλεις της χώρας.

Υπάρχει, δυστυχώς, εδώ και αιώνες μια θεωρία συνωμοσίας σύμφωνα με την οποία οι Εβραίοι προσπαθούν να κατακτήσουν τον κόσμο, θεωρία η οποία επανέρχεται στην επικαιρότητα σε εποχές αστάθειας και κοινωνικοοικονομικών ανακατατάξεων, όπως είναι τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Ακροδεξιές ομάδες ή και απολίτικα άτομα σε αναζήτηση ταυτότητας και σκοπού, τα οποία αποτελούν εύκολη λεία για επιτήδειους λαϊκιστές, μπορεί να γίνουν φιλόξενοι δέκτες συνωμοσιολογιών, αναπαράγοντας με προθυμία την αντι-σημιτική προπαγάνδα.

Η οργανική ενσωμάτωση εβραϊκών κοινοτήτων σε πολλές πόλεις της Ευρώπης, η επαγγελματική και οικονομική προκοπή αρκετών εβραίων, ακόμα και η αλληλεγγύη μεταξύ των εβραϊκών οικογενειών, μπορεί σε αρκετούς να προκαλούν θαυμασμό, σε κάποιους όμως μπορεί να εγείρουν φθόνο, αντιπάθεια, δυσπιστία. Το γεγονός μάλιστα ότι οι Εβραίοι δεν συνηθίζουν να επιδίδονται σε θρησκευτικό προσηλυτισμό, προκαλεί σε ορισμένους θυμό ή εμπεδώνει την απορριπτική στάση τους, αφού οδηγεί στην εντύπωση ότι οι εβραίοι συνιστούν μία ερμητικά κλειστή κοινότητα, που δεν θέλει να μοιραστεί με τους άλλους τα μυστικά της.

Η ιδεολογία του αντισημιτισμού οδηγείται συχνά σε αντιφατικές αξιώσεις, καθώς αντιμετωπίζει του εβραίους με καχυποψία τόσο όταν έχουν ενσωματωθεί με επιτυχία σε μια κοινωνία, όσο και όταν για οποιονδήποτε λόγο δεν έχουν ενσωματωθεί ολοκληρωτικά. Στην πρώτη περίπτωση οι αντι-σημίτες ισχυρίζονται ότι οι εβραίοι προσπαθούν να υποκριθούν κάτι που δεν είναι, και στην δεύτερη ότι δεν καταδέχονται να συμμετέχουν στα έθιμα και τα ήθη της ευρύτερης κοινότητας.

Όσοι άνθρωποι έχουν δεχθεί προσβολές, κοινωνικό αποκλεισμό, ή βίαιες επιθέσεις λόγω της φυλετικής καταγωγής, της θρησκείας, του χρώματος, του φύλου ή της σεξουαλικότητάς τους, μπορούν να ωφεληθούν από την ψυχοθεραπεία, τη συμμετοχή σε ομάδες ανθρώπων με παρόμοιες δυσάρεστες εμπειρίες ή και από παροδική χρήση ελαφρών ηρεμιστικών. Οι προκαταλήψεις, ωστόσο, δεν αντιμετωπίζονται με χάπια και ούτε είναι εφικτό να ελπίζουμε ότι ο κάθε ρατσιστής θα αναζητήσει βοήθεια από ειδικούς της ψυχικής υγείας ώστε να υποβληθεί σε ψυχοθεραπεία.

Μπορεί ο ρατσισμός κατά των εβραίων να μην κατηγοριοποιείται επίσημα ως ψυχική ασθένεια, ωστόσο δεν γίνεται να αποκλείσουμε την πιθανότητα ότι η απέχθεια για τη φυλετική, θρησκευτική, σεξουαλική, ιδεολογική διαφορετικότητα αποτελεί μια αντικοινωνική στάση που συνδέεται με συγκεκριμένη ψυχοπαθολογία. Είναι καλό η ψυχοπαθολογία αυτή να εντοπίζεται όσο είναι νωρίς ώστε το άτομο που μισεί ή φοβάται κάποιον μόνο και μόνο επειδή είναι εβραίος, μαύρος, ρομά, ομοφυλόφιλος, ή γυναίκα, να δέχεται ψυχολογική υποστήριξη ώστε να εντοπίσει από που πηγάζει η παθολογική του απέχθεια προς τους συνανθρώπους του, πώς αυτό συνδέεται με τις ιδεοληψίες του, και πώς θα μπορούσαν να βρεθούν έλλογοι τρόποι για να το ξεπεράσει.

Αυτό που οφείλουμε να κάνουμε ως κοινωνία είναι να συζητάμε ανοιχτά για αυτά τα θέματα, να εντάξουμε την διδασκαλία του Ολοκαυτώματος στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, να φροντίσουμε για την ενημέρωση των πολιτών. Ας μην ξεχνάμε ότι για πλέον από μισό αιώνα αφότου συνέβη το Ολοκαύτωμα η αναφορά του στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση της Ελλάδας ήταν οριακά απούσα.

Ο διωγμός και τα μαρτύρια των Ελλήνων εβραίων δεν είχαν ενσωματωθεί στο ιστορικό αφήγημα της χώρας μας πριν τον Ιανουάριο του 2004 όπου με ομόφωνη απόφαση της Βουλής καθιερώθηκε η Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος.

Τα τραύματα όμως του παρελθόντος επουλώνονται μέσα από τη διαδικασία της ανάλυσης που οδηγεί στην περισυλλογή και όχι με τη μετάθεση, την άρνηση και τη σιωπή. Αν δεν κατανοήσουμε και δεν αποδεχτούμε το παρελθόν μας, δεν θα καταφέρουμε ποτέ να δημιουργήσουμε μια σαφή εικόνα για το ποιοι είμαστε στο παρόν και για το πώς θέλουμε να εξελιχθούμε στο μέλλον.