«Γιατί τώρα;»

Σας έχει τύχει ποτέ να ονειρευτείτε ότι στέκεστε μπροστά σε ένα ακροατήριο και αποκαλύπτετε ένα βαθιά κρυμμένο μυστικό, ένα συμβάν από το παρελθόν που σας γεμίζει θλίψη και ντροπή, κάτι το οποίο οι περισσότεροι δεν θα τολμούσαν να αναφέρουν παρά μόνο σε κάποιο πολύ αγαπημένο τους πρόσωπο, ή στον ψυχολόγο τους;

Η πράξη της ανακοίνωσης που βρήκε το θάρρος να φέρει εις πέρας η ολυμπιονίκης Σοφία Μπεκατώρου αποτελεί για κάποιους από εμάς απλώς έναν επαναλαμβανόμενο εφιάλτη, που δεν θα γίνει ποτέ πραγματικότητα. Βάζοντας όμως τον εαυτό μας στη θέση της, μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο δύσκολο είναι για οποιονδήποτε να σταθεί, όχι απλώς μπροστά σε ένα ορισμένο ακροατήριο, αλλά μπροστά σε μια ολόκληρη χώρα και να μιλήσει για ένα θέμα τόσο προσωπικό και επώδυνο όσο είναι η σεξουαλική κακοποίηση.

Την απάντηση στο ερώτημα «Μα τώρα το θυμήθηκε;» -που έθεσαν αρκετοί χρήστες στα social media αλλά και εμμέσως πλην σαφώς το ΔΣ της Ελληνικής Ομοσπονδίας Ιστιοπλοΐας- την έδωσε πρώτη από όλους η ίδια η Σοφία Μπεκατώρου, τονίζοντας ότι χρειάστηκε χρόνια θεραπείας για να αποδεχθεί τόσο το τραυματικό γεγονός της κακοποίησης όσο και την απόφασή της να αποσιωπήσει το συμβάν ώστε να μην θέσει σε κίνδυνο τη συνοχή και την επιτυχία της ομάδας της.

Το ερώτημα του γιατί κάποιος να καταγγείλει τη σεξουαλική βία όχι τη στιγμή που συμβαίνει αλλά μετά από κάποιο χρονικό διάστημα λειτουργεί συχνά με τρόπο αποπροσανατολιστικό. Αντί να εστιάσουμε στο αντικειμενικό περιεχόμενο μιας καταγγελίας, και να αναγνωρίσουμε καταρχήν τη σημασία των πραγματικών συμβάντων, ασχολούμαστε με υποθετικά σενάρια απόδοσης αδιόρατων προθέσεων στον άνθρωπο που έχει υποστεί βία, μεταθέτοντας την προσοχή μας από το πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί, στον άνθρωπο που έχει το θάρρος να μας ανακοινώνει το πρόβλημα.

Η απορία περί των λόγων που κινητοποιούν μια γυναίκα ή και έναν άνδρα να δηλώσει την αλήθεια για ένα περιστατικό κακοποίησης, συνοδεύει σχεδόν κάθε καταγγελία που σχετίζεται με το κίνημα metoo. Παρά τις υπερβολές της αρχικής περιόδου, ωστόσο, κινήματα όπως το metoo είναι απαραίτητα ώστε να υπάρξει αφενός κοινωνική ευαισθητοποίηση και αφετέρου η δημιουργία μιας ευρείας συναίνεση ως προς το τι αποτελεί πραγματικά παρενόχληση, σεξουαλική κακοποίηση, ή εκμετάλλευση στον εργασιακό χώρο.

Όσο περίεργο και αν ακούγεται, τα σεξιστικά στερεότυπα που καθημερινά όλοι εσωτερικεύουμε, μπορεί να διαβρώνουν τον τρόπο σκέψης μας σε τέτοιο βαθμό που, αρκετοί από εμάς, αδυνατούμε ν’ αναγνωρίσουμε εύκολα τη βία όπου και όπως εμφανίζεται, με συνέπεια να αποδυναμώνεται η ικανότητά μας να αντιδράσουμε εύστοχα και αποτελεσματικά. 

Η διαδικασία συνειδητοποίησης του προβλήματος της λεκτικής ή σωματικής κακοποίησης ήταν μακρά, και πραγματοποιήθηκε σε μια εποχή που δεν υπήρχε ακόμα ούτε η κατάλληλη ορολογία ώστε να χαρακτηριστούν ορθά τα ανάλογα περιστατικά. Είναι, ως εκ τούτου, σημαντικό να κατανοήσουμε ότι οι περισσότερες γυναίκες δεν είχαν τα απαραίτητα ερμηνευτικά εργαλεία ώστε να εξηγήσουν τέτοιου είδους προβληματική συμπεριφορά στον χώρο εργασίας, και να περιγράψουν τις εμπειρίες τους με ακρίβεια. Λόγω απουσίας μιας γενικότερης συνειδητοποίησης του τι συμβαίνει, οι γυναίκες δεν μπορούσαν με ευκολία να απαντήσουν εάν επρόκειτο για εκμετάλλευση, σεξουαλική παρενόχληση, ή εκφοβισμό. Όπως έχω αναφέρει και σε άλλα κείμενά μου, είναι σαν κάποιος να υποφέρει από μία σοβαρή ασθένεια που δεν έχει ακόμα καθιερωμένη ονομασία και να προσπαθεί να περιγράψει τα συμπτώματά του σε άτομα που δεν θέλουν να αποδεχθούν ότι υφίσταται η εν λόγω πάθηση, θεωρώντας τον φαντασιόπληκτο ή προβληματικό.

Ας μην τα βάζουμε λοιπόν με τις γυναίκες επειδή καθυστέρησαν λίγα ή πολλά χρόνια να καταγγείλουν τους βιαστές τους ή όσους τις εκμεταλλεύτηκαν σεξουαλικά. Ας ασχοληθούμε πρωτίστως με τη σύμμετρη τιμωρία ή την απομάκρυνση από θέσεις εξουσίας των υπεύθυνων τέτοιων ανήθικων και εγκληματικών συμπεριφορών. Ας τονίσουμε επίσης τη σημασία των καταγγελιών που βλέπουν τα τελευταία χρόνια το φως της δημοσιότητας, τόσο για την απενοχοποίηση των θυμάτων, όσο και για τη διαμόρφωση του αξιακού συστήματος των νεαρών κοριτσιών και αγοριών. 

Η υπέρβαση μιας τραυματικής εμπειρίας τέτοιας έντασης και η απόφαση της να εκτεθεί δημόσια –κάτι που δεν συμβαίνει ποτέ χωρίς κόστος-, καταδεικνύει ότι η Σοφία Μπεκατώρου είναι ένας άνθρωπος με μεγάλη ψυχική δύναμη, ήθος, και αίσθημα ευθύνης: ένα θετικό πρότυπο όχι μόνο για τους Έλληνες αθλητές, μα και για όλα τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης -κορίτσια και αγόρια- που αρνούνται να συνεχίσουν να ζουν στο περιθώριο, νιώθοντας ανίσχυρα, ή ταπεινωμένα.