Edito 273

Αν κάτι μάθαμε όλοι σ’ αυτή την προεκλογική περίοδο, είναι ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα χρεοκοπίας. Μας το είπαν όλα τα κόμματα τόσες φορές που το εμπεδώσαμε. Τα ελλείμματα διπλασιάστηκαν, ο δανεισμός έχει γίνει ιλιγγιώδης, η οικονομία έχει μπει σε ύφεση. Δεν χρειαζόμαστε τους αριθμούς. Όποιος ζει στην κανονική ζωή, το ξέρει. Δανειζόμαστε, χρωστάει ο ένας στον άλλον, η αγορά κινείται με μεταχρονολογημένες επιταγές, που όταν εμφανίζονται μετατρέπονται σε ακάλυπτες.

Η δημοσιονομική κατάρρευση, αποτέλεσμα και μιας πρωτοφανούς διασπάθισης του δημόσιου χρήματος, οδήγησε στις πρόωρες εκλογές. Η κρίση ανέδειξε στο προσκήνιο το οικονομικό αδιέξοδο. Αυτό είναι το πρόβλημα που περιμένει λύση.

Σ’ αυτές τις περίεργες εκλογές είναι πρώτη φορά που δεν περιμένουν όλοι την ημέρα των εκλογών αλλά την επόμενη. Συμβαίνει αυτό γιατί είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που ο κυβερνήτης του αεροσκάφους, μπροστά στην κρίση, παραδίδει στη μέση της διαδρομής όχι μόνο το πηδάλιο του σκάφους αλλά και του κόμματος.

Τα μέτρα της κυβέρνησης απέτυχαν όλα. Παρά το πάγωμα των μισθών, τη μείωση των επενδύσεων, την άμετρη αύξηση του δανεισμού, η ύφεση βαθαίνει. Τα μέτρα για την κρίση οδήγησαν σε μεγαλύτερη κρίση. Έτσι η προεκλογική καμπάνια της ΝΔ είναι ένα ακόμα πρωτόγνωρο φαινόμενο. Ο πρωθυπουργός κάνει ήδη αντιπολίτευση στο ΠAΣOK. Δεν λέει τι έκανε, δεν υπερασπίζεται την κυβερνητική του θητεία, κατηγορεί την αντιπολίτευση ότι έχει «νεφελώδες σχέδιο». Αλλά ακόμα κι αν δεχτούμε ότι έχει δίκιο, εφόσον αυτός απέτυχε, ακόμα και στατιστικά το «νεφελώδες» μέλλον έχει μια ελπίδα να βγει καλύτερο. Το παρελθόν καμία.

Σ’ αυτές τις περίεργες εκλογές, το πραγματικό ενδιαφέρον βρίσκεται σε δύο παράγοντες, στο ΠAΣOK και στην κοινωνία. Δεν είναι ότι και τα υπόλοιπα κόμματα δεν έχουν τους στόχους τους, τις επιδιώξεις τους, και καλώς τις έχουν. Όμως για πρώτη φορά ο ένας διεκδικητής παραιτήθηκε από το καθήκον του και το καθήκον ενός κόμματος παρά τις αντίθετες δοξασίες δεν είναι να νικάει αλλά να κυβερνάει.

Ο κ. Καραμανλής ήταν μάλλον ο πιο τυχερός πρωθυπουργός της μεταπολίτευσης. Κυβέρνησε σ’ ένα προνομιακό περιβάλλον. Είχε την υποστήριξη των Μέσων Ενημέρωσης. Είχε την ανοχή της Αριστεράς, που έκανε αντιπολίτευση στο «δικομματισμό» και όχι στη ΝΔ. Είχε τη συμπάθεια της μεγάλης πλειοψηφίας του εκλογικού σώματος. Επιπλέον, τη δύσκολη δουλειά την είχε ξεκινήσει ο Κ. Σημίτης απορροφώντας όλη τη δυσαρέσκεια και τις αντιπάθειες της ελληνικής κοινωνίας. Η χώρα είχε πετύχει με κόπο κάποια δημοσιονομική πειθαρχία και κατάφερε να μπει στο στενό κύκλο της Ζώνης του Ευρώ. Έκανε τους Ολυμπιακούς αγώνες. Πραγματοποίησε ένα τεράστιο έργο υποδομών, μετρό, τραμ, προαστιακό, αεροδρόμιο, Αττική οδό, γέφυρα Ρίου-Αντιρίου, εθνικές οδούς. Πέτυχε την ένταξη της Κύπρου στην ευρωπαϊκή κοινότητα. Ο Κ.Κ. έπρεπε να συνεχίσει την πορεία, δεν τα κατάφερε. Πολλοί το 2004 πίστεψαν ότι θα συνέχιζε τον ηττημένο εκσυγχρονισμό, έστω και με δεξιό πρόσημο. Έκανε ακριβώς το αντίθετο. Η χώρα σήμερα έχει επιστρέψει στα μεγέθη του 1993, με τη χρεοκοπία ορατή. Δεν τα κατάφερε, και η ΝΔ ήδη ασχολείται περισσότερο με τη δικιά της επόμενη μέρα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ, από την άλλη πλευρά, ευτύχησε να συναντήσει την ελληνική κοινωνία σε μια φάση όπου ήταν διατεθειμένη να δοκιμάσει μια αλλαγή, να βάλει μια τρίτη μεταβλητή στο πολιτικό παιχνίδι της μεταπολίτευσης. Η κοινωνία πόνταρε επάνω του, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ την απογοήτευσε. Έδειξε ότι του ήταν αρκετό ή δεν μπορούσε να γίνει κάτι παραπάνω από ένα κόμμα διαμαρτυρίας που θα απορροφάει την κοινωνική δυσαρέσκεια και θα αναπαράγει την ύπαρξή του. Από το 18% των δημοσκοπήσεων αγωνίζεται σήμερα για την είσοδό του στη βουλή με το σύνθημα θλίψης «3% συν μια ψήφο».

Μοιραία το γενικό ενδιαφέρον, πέρα από τις κομματικές προτιμήσεις του καθένα, περιορίζεται στο ΠΑΣΟΚ. Με αισιοδοξία ή απαισιοδοξία και σκεπτικισμό, πάντως, σε όλα τα στόματα η ερώτηση είναι, θα κάνει κάτι ο Γιώργος;

Το ΠΑΣΟΚ θα δείξει αν μπορεί –όπως έχει κάνει και στο παρελθόν– να ξεπεράσει τον εαυτό του και να προχωρήσει στις απαραίτητες αλλαγές που θα αντιμετωπίσουν τη χρόνια ελληνική καθυστέρηση, θ’ αλλάξουν το μοντέλο και θα φέρουν πιο κοντά τη χώρα στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες της κοινότητας. Είναι η τελευταία ευκαιρία για το πολιτικό σύστημα, όπως το ξέρουμε αυτά τα χρόνια. Αν δεν επιτύχει, οι κομματικοί σχηματισμοί θα μετεξελιχθούν σε νέα πολιτικά μορφώματα.

Η άλλη μεταβλητή που κρίνεται αυτό τον καιρό είναι η ίδια η κοινωνία. Είναι πολύ εύκολη η κριτική που αναπαράγεται από παντού πια για τα κόμματα και τους πολιτικούς. Τόσο εύκολη, που καταντάει αποπροσανατολιστική. Η κοινωνία είναι μέρος του προβλήματος και μέρος της λύσης. Φαίνεται ότι σχηματίζεται σιγά-σιγά ένα υπόγειο ρεύμα που ζητάει αλλαγή, μια κοινωνική δύναμη που λαχταράει να προχωρήσουν τα πράγματα μπροστά. Είναι η κοινωνία μας ώριμη να αντιμετωπίσει τις ψευδαισθήσεις της;

Σ’ αυτή την προεκλογική περίοδο μάθαμε τα δυσάρεστα νέα, μας ήρθε ο λογαριασμός. Δεν μάθαμε τις αιτίες που οδήγησαν στη χρεοκοπία, τις αιτίες που έχουν οδηγήσει σε περιθωριοποίηση όλες τις παραγωγικές δυνάμεις του τόπου. Η επόμενη μέρα των εκλογών δεν μπορεί παρά ν’ αρχίσει μ’ αυτήν ακριβώς τη συζήτηση.