Οι διαθέσιμοι πόροι για την Ελλάδα από το νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης, παράλληλα με το νέο ΕΣΠΑ, είναι η μεγάλη ευκαιρία της χώρας
Του Νίκου Διακουλάκη*
Η νέα χρονιά σηματοδοτεί την έναρξη της νέας Προγραμματικής Περιόδου για τα αναπτυξιακά προγράμματα της χώρας τα οποία, σε συνθήκες εγχώριας δημοσιονομικής στενότητας, συγχρηματοδοτούνται σχεδόν στο σύνολό τους από τα ευρωπαϊκά ταμεία.
Αυτή τη φορά, μάλιστα, οι διαθέσιμοι πόροι για την Ελλάδα είναι τουλάχιστον διπλάσιοι, μετά την προσθήκη των πόρων του νέου Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας (19,6 δισεκ. ευρώ επιχορηγήσεις συν 12,4 δισεκ. ευρώ δάνεια).
Ενός παράλληλου δηλαδή προγράμματος, αντίστοιχου ύψους με το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 (21,2 δισεκ. ευρώ ευρωπαϊκοί πόροι συν 5,6 δισεκ. ευρώ οι εθνικοί πόροι, απαραίτητοι για την είσπραξη των ευρωπαϊκών). Αν προσθέσουμε δε τα 20 δισεκ. ευρώ του Ευρωπαϊκού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης, τα υπόλοιπα του προηγούμενου ΕΣΠΑ που λήγει το 2023 και τη μόχλευση ιδιωτικών πόρων στο σκέλος των συγχρηματοδοτούμενων ιδιωτικών επενδύσεων συγκεντρώνεται ένα ποσό περίπου 100 δισεκ. ευρώ.
Πρόκειται για τη μεγάλη ευκαιρία της χώρας να καλύψει με ένα ολιστικό σχέδιο χωρίς αποκλεισμούς την υστέρηση της περιόδου της κρίσης, να αναβαθμίσει τα συστήματα υγείας, παιδείας και πολιτικής προστασίας, να ολοκληρώσει τις τεχνικές και κοινωνικές υποδομές και τα δίκτυα. Επιπλέον, να στηρίξει την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση σε ένα σύγχρονο επιτελικό κράτος και ένα νέο βιώσιμο παραγωγικό σύστημα της κυκλικής οικονομίας, της εξωστρέφειας, της καινοτομίας, της 4ης βιομηχανικής επανάστασης για τη δημιουργική αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας, την αύξηση των εισοδημάτων και των θέσεων απασχόλησης
Η μεγάλη όμως πρόκληση είναι η εφαρμογή των νέων προγραμμάτων σε ένα ευρύ μεταρρυθμιστικό πεδίο.
Οι χρηματοδοτήσεις συνδέονται άλλωστε με επείγουσες μεταρρυθμίσεις σε όλους τους τομείς, καταρχήν ως δεσμεύσεις της Ελλάδας στο πλαίσιο των μεταμνημονιακών υποχρεώσεων, η πορεία των οποίων αξιολογείται με τις τακτικές Εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (European Semester).
Κυρίως όμως αποτελούν εθνική δέσμευση με βάση το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων, το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και την πρόταση Σχεδίου Ανάπτυξης της Επιτροπής Πισσαρίδη που κωδικοποιεί σε ένα συνεκτικό κείμενο τις κατευθύνσεις διαρθρωτικών αλλαγών και αναπτυξιακών μέτρων (δημόσια διοίκηση, ασφαλιστικό, τραπεζικό και φορολογικό σύστημα, υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση, έρευνα-καινοτομία, δικαιοσύνη, ψηφιοποίηση, επιχειρηματικότητα, χρήσεις γης κλπ).
Είναι προφανές ότι το πρωτόγνωρο μέγεθος και ο εύρος των νέων προγραμμάτων δημιουργεί πολύ αυξημένες απαιτήσεις και δυσκολίες, σε σύγκριση με την οργάνωση και τις μέχρι σήμερα επιδόσεις της χώρας. Το νέο Ταμείο θέτει μάλιστα δυσκολότερους όρους, όπως είναι η υποχρεωτική δέσμευση, με εγκρίσεις και συμβάσεις, του 70% των πόρων μέχρι το τέλος του 2022 και του υπόλοιπου 30% μέχρι το τέλος του 2023.
Επομένως, η πρώτη σειρά των μεταρρυθμίσεων δεν μπορεί παρά να αφορά την ίδια την οργάνωση, τη διοίκηση και τους μηχανισμούς σχεδιασμού, προγραμματισμού, συντονισμού και κυρίως ανάθεσης/εκτέλεσης έργων για την αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων χωρίς απώλειες.
Με αλλαγές στη διοίκηση, την αυτοδιοίκηση και τους ελεγκτικούς/εποπτικούς μηχανισμούς για τη διασφάλιση κανόνων δικαίου και διαφάνειας, αλλά και με προσαρμογές των διαχειριστικών, χρηματοδοτικών, εκπαιδευτικών, ερευνητικών, συμβουλευτικών, μελετητικών υπηρεσιών και των φορέων παραγωγής των έργων σε μια νέα σχέση πολιτείας-επιχειρηματικότητας με μεγαλύτερη χρησιμοποίηση του επιτυχημένου θεσμού των Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).
Με τη δεδομένη κατάσταση του πολιτικού συστήματος, μόνο ως ευχή θα ζητούσε κάποιος το να αποκτήσει το όλο εγχείρημα εθνικό χαρακτήρα μετά από διάλογο και ψήφιση στη βουλή ενός ενιαίου εθνικού αναπτυξιακού και μεταρρυθμιστικού σχεδίου. Άλλωστε, πρόκειται για υπόθεση που υπερβαίνει μια κυβερνητική θητεία. Θα ήταν μια πραγματικά μεγάλη ώθηση στην κινητοποίηση όλων για την επιτυχία των στόχων.
6°
