Για τους ιστορικούς που έχουν αντιληφθεί το νεοελληνικό αφήγημα η Εκκλησία αποτέλεσε τον πιο ισχυρό θεσμό του ελληνικού κράτους.
Όλα ξεκίνησαν πολύ παλιά. Τότε που τα καπετανάτα της Οθωμανικής Ελλάδας έπιασαν πρώτα στασίδι… στο νεοσύστατο «αθεσμικό» Βασίλειο, ελέγχοντας πλήρως, την μεταβίβαση των εξουσιών. Αλλά και το 1844, που, όταν δόθηκε το πρώτο σύνταγμα, έσπευσαν πάλι να καταλάβουν τους υποτυπώδεις θεσμούς της πολιτείας.
Διακόσια χρόνια μετά, από κεκτημένη ταχύτητα συμβαίνει κάτι παρόμοιο. Όχι μόνο δια της αυτονόμησης των θεσμών αλλά και δια της λυσσαλέας υπεράσπισης των πελατειακών δικτύων που εξυπηρετούν.
Για τους ιστορικούς που έχουν αντιληφθεί το νεοελληνικό αφήγημα η Εκκλησία αποτέλεσε τον πιο ισχυρό θεσμό του ελληνικού κράτους. Ανώτερο από όλους τους θεσμούς της εκπαίδευσης, της οικονομίας, της οικογένειας και της πολιτείας. Χάρη στα δύο προνομιακά της πεδία: της πλουσιοπάροχης παροχής ελπίδας προς το «ποίμνιο» και της κληρονομηθείσας ταύτισης της ελληνικής συνείδησης με την θρησκευτική.
Στην εποχή της πανδημίας, όπου η πραγματικότητα θριάμβευσε ο θεσμός δοκιμάστηκε, αφού κάθε φαντασίωση ή μεταφυσική προσδοκία, έδωσε τη θέση της στην κυριαρχία της επιστήμης. Ίσως για αυτό αισθάνεται περισσότερο την απειλή.
Έχει όμως νόημα να κρίνουμε μόνο την αλαζονική θέση της Εκκλησίας απέναντι στους νόμους του κράτους;
Oι καταληψίες θεσμών απλώνονται πελατειακά, σε ολόκληρο το θεσμικό σύστημα. Στη Δικαιοσύνη, σε πανεπιστήμια και σχολεία, σε φορείς και υπηρεσίες, σε κόμματα και οργανισμούς.
Οι περισσότεροι πρυτάνεις δεν επιθυμούν ούτε την αστυνόμευση των πανεπιστημιακών χώρων ούτε και την εξωστρέφεια των σχολών τους. Ο νέος νόμος που ιδρύει νέο σώμα φύλαξης δεν χρειαζόταν. Έγινε επειδή οι πρυτάνεις, με θρασύτητα, δεν έκαναν χρήση τον προηγούμενο!
Αρκετοί δικαστές φοβούνται τον εκσυγχρονισμό της απονομής της δικαιοσύνης. Και οι δικηγόροι το ίδιο. Δεν επιθυμούν την απώλεια του παραδοσιακού τους ελέγχου…
Το ίδιο και οι συνδικαλιστές του Δημοσίου. Το ίδιο και το ΚΚΕ. Και οποιοσδήποτε άλλος που έχει αποκτήσει τεράστια ισχύ, χάρη στην επιρροή, την ιδεολογική κυριαρχία ή την πελατειακή συνεργασία με την πολιτική εξουσία.
Το reuters αναφέρθηκε στην «ανταρσία των Φώτων» της Εκκλησίας με τίτλο «No law can order us» (κανένας νόμος δεν μπορεί να μας διατάξει!), επισημαίνοντας το διεθνές ενδιαφέρον της ανυπακοής ενός αυτονομημένου θεσμού, εντός μιας ευνομούμενης πολιτείας!
Φταίει όμως η Ιερά Σύνοδος για την απόφασή της; Ας μην είμαστε μεροληπτικά υποκριτές. Φταίει κυρίως το πολιτικό σύστημα που εξέθρεψε στους δύο αιώνες του ελληνικού κράτους την συμπόρευση δύο παράλληλων «κρατών» εντός ενός επισήμου. Που διαιώνισε την εξουσία του οθωμανικού «μιλλέτ» και της βυζαντινολαγνείας που υφέρπει στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Που υπερασπίζεται την άκομψη κουλτούρα των πολιτικών να φωτογραφίζονται με ρασοφόρους. Που η θρησκεία έχει ταυτιστεί πλήρως με μία ιδιότυπη υλιστική κοινωνική καταξίωση και όχι με την πνευματικότητα του Χριστιανισμού.
Ευτυχώς, η εποχή διαθέτει πλέον, πανίσχυρα πολιτισμικά ρεύματα για τον εκσυγχρονισμό όλων. Και των θεσμών και των προσώπων που τους εκπροσωπούν. Με αισιοδοξία βλέπω ότι πληθαίνουν οι φωνές μητροπολιτών που διαθέτουν λόγο και διάθεση να αλλάξουν τον απογοητευτικό, μέχρι τώρα, ρόλο της Εκκλησίας. Να τον απαγκιστρώσουν από την πελατειακή σχέση του κράτους και να προωθήσουν την κοινωνική πνευματικότητα της θρησκείας.
Δεν θα συμβεί σύντομα αλλά πρέπει να το περιμένουμε. Διαφορετικά, ο θρίαμβος της πραγματικότητας θα στείλει στο περιθώριο κάθε αναχρονιστική ή ξεπερασμένη κακόηχη πλέον, φωνή.
Και αυτό θα συμβεί με όλους τους «καταληψίες θεσμών», αν δεν αντιληφθούν το πολιτισμικό πλαίσιο που αλλάζει γύρω τους.
4°
