Τελικά με το Brexit κερδίζει η Μεγάλη Βρετανία ή η Ευρωπαϊκή Ένωση; Ή μήπως και οι δύο;
Το ερώτημα δεν σχετίζεται με το αν κάποιος υποστήριζε ή όχι το Brexit. Αυτό, άλλωστε, είναι πλέον μία απτή πραγματικότητα. Περισσότερο δε, η προφανής απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα είναι, συνήθως, «κανείς». Και τούτο διότι σε μία διαπραγμάτευση η κάθε πλευρά κάτι δίνει, κάτι παίρνει και τελικά συναντιούνται κάπου στη μέση. Στη περίπτωση των διαπραγματεύσεων για το Brexit, όμως, φαίνεται πως υπάρχει επί του παρόντος τουλάχιστον ξεκάθαρος «νικητής» ή ίσως «νικητές». Σε μία πρώτη ανάγνωση, αυτός ο νικητής είναι το Ηνωμένο Βασίλειο. Εξηγούμαι:
Αρχικά, τι έχασε σε αυτή τη διαπραγμάτευση η βρετανική πλευρά; Κυρίως, τα αποκλειστικά αλιευτικά δικαιώματα που διεκδικούσε καθώς προβλέπεται από τη συμφωνία μία μεταβατική περίοδος ορισμένων ετών κατά την οποία θα ισχύει το παρόν καθεστώς. Αυτό μπορεί να φαντάζει ασήμαντο αλλά για τους προσεκτικούς παρατηρητές του σχετικού διαλόγου τα αλιευτικά δικαιώματα συνδέονταν με την βρετανική εθνική κυριαρχία.
Από την άλλη, τι κέρδισε; Από το 2021 θα ισχύει μία εμπορική συμφωνία χωρίς δασμούς και χωρίς ποσοστώσεις μεταξύ της Ένωσης και της Μεγάλης Βρετανίας. Παράλληλα, οι Βρετανοί δεν θα δεσμεύονται από τους κανόνες της Ενιαίας Αγοράς και της Τελωνειακής Ένωσης, γεγονός που αποτελούσε βασική τους επιθυμία. Φυσικά, σε περίπτωση που η Μεγάλη Βρετανία αποφασίσει σε κάποιο προϊόν να αποκλίνει πολύ από τα ευρωπαϊκά πρότυπα (standards), τότε η Ένωση θα έχει το δικαίωμα να επιβάλλει δασμούς – αναμφίβολα, δίκαια πρόβλεψη.
Επιπλέον, η Βρετανία θα ελέγχει καθ’ οιονδήποτε τρόπο επιθυμεί τα σύνορά της και θα υιοθετεί δικές της στρατηγικές στη μεταναστευτική πολιτική. Τέλος, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δεν θα δεσμεύει με τις αποφάσεις του από εδώ και πέρα το Βασίλειο ως προς τα ζητήματα εσωτερικής συνταγματικής τάξης, επιτρέποντας στους Βρετανούς να ανακτήσουν την διακαώς επιθυμούμενη sovereignty. Αυτή η δικαιϊκή άσκηση ήταν abinitio καταδικασμένη αφού κατά μείζονα λόγο το εθιμικό κοινο δίκαιο (common law) με την απόλυτη αφοσίωση στο δεδικασμένο (precedent) δεν μπορούσε να ισορροπηθεί με τις ηπειρωτικές προβλέψεις.
Από τα παραπάνω αποδεικνύεται πως η στρατηγική του Τζόνσον στη διαπραγμάτευση αφενός καθυστέρησε δραματικά την επίτευξη συμφωνίας αφετέρου ικανοποίησε σχεδόν όλα τα αιτήματα της Βρετανίας. Το ηθικό δίδαγμα αυτής της πενταετούς περιπέτειας;
Σε λίγες γραμμές. Από την προσχώρησή της στην Ένωση, η Μεγάλη Βρετανία αποτελούσε το μέλος εκείνος το οποίο δεν επιθυμούσε την περαιτέρω ενοποίηση δρώντας, όμως, εντός ενός οργανισμού του οποίου διακηρυγμένος στόχος ήταν η αυξημένη πολιτική και οικονομική ενοποίηση. Αρκεί κανείς να θυμηθεί πως ο σερ Ουίνστον Τσώρτσιλ, ήδη από τη βαρυσήμαντη ομιλία του στη Γενεύη στις 19 Σεπτεμβρίου 1946 είχε ζητήσει την ίδρυση των «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης» με βάση τον γαλλογερμανικό άξονα… αλλά χωρίς τη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου. Με κάθε τρόπο και κάθε μέσο η Βρετανία προσπαθούσε να αποτρέψει την ειμαρμένη. Έτσι, για πολλούς γνωρίζοντες τα βρετανικά πράγματα, το ερώτημα του Brexitαφορούσε το «πότε» και όχι το «εάν».
Η νέα πραγματικότητα, αντίθετα, μπορεί να εκληφθεί περισσότερο ως ευκαιρία παρά ως κρίση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να προχωρήσει με το δικό της project περισσότερης ενοποίησης και η Βρετανία, ικανοποιημένη και ανεξάρτητη, να αποτελεί έναν σταθερό σύμμαχο της ηπειρωτικής Ευρώπης. Άλλωστε, η ιστορική, πολιτιστική και θεσμική έννοια της Europa δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί ή να νοηθεί χωρίς τη βρετανική συνεισφορά, τούτη είναι sinequanon.
Μέχρι και ο Νάιτζελ Φάρατζ δήλωσε πως από την 1η Ιανουαρίου ο «πόλεμος» (sic) τελειώνει. Κάπως έτσι, ήρθε η ώρα οι φανατικοί και των δύο πλευρών να αποχωρήσουν από τη σκηνή και να παραχωρήσουν τη θέση τους σε εκείνους που θα σφυρηλατήσουν μία Ειδική Σχέση (Special Relationship) κατά τα πρότυπα της συμμαχίας Ηνωμένων Πολιτειών και Ηνωμένου Βασιλείου. Μία τέτοια Ειδική Σχέση θα οδηγήσει τους λαούς και της ηπειρωτικής Ευρώπης και των βρετανικών Νήσων σε αμοιβαία ευημερία. Τελικά, προκύπτει πως σε μία δεύτερη ανάγνωση, το ίδιο το ερώτημα του πραγματικού νικητή δεν έχει μεγάλη σημασία. Στόχος είναι να κερδίσουν, μακροπρόθεσμα, και οι δύο.
9°
