Βιβλιόφιλοι πολιτικοί και η πολιτική βιβλίου

Κάποιες από τις πιο ενδιαφέρουσες συζητήσεις που έχω κάνει τα τελευταία χρόνια έχουν λάβει χώρα έξω από μουσεία, θέατρα και βιβλιοπωλεία, περιμένοντας τη σειρά μου. Αυτό δεν είναι περίεργο δεδομένου ότι στις περιπτώσεις αυτές στέκεται κανείς δίπλα σε ανθρώπους που έχουν κοινά με τον ίδιο ενδιαφέροντα και που βρίσκονται εκεί όχι από υποχρέωση, αλλά από μεράκι. 

Ακριβώς αυτό συνέβη και σήμερα το πρωί καθώς περίμενα έξω από τις «Πλειάδες» στο Παγκράτι, ένα από τα αγαπημένα μου βιβλιοπωλεία στην Αθήνα. Είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω με τον Πρωθυπουργό, που περίμενε υπομονετικά τη σειρά του με τους υπόλοιπους πολίτες, για ένα θέμα που ενδιέφερε πραγματικά και τους δυο μας: τη λειτουργία των βιβλιοπωλείων εν μέσω πανδημίας. Ήταν σαφές από την κουβέντα μας το ειλικρινές ενδιαφέρον του Κυριάκου Μητσοτάκη για το βιβλίο, όχι ως θέμα γενικόλογης πολιτικής αλλά ως κάτι που έχει ιδιαίτερη αξία για τον ίδιο.

Η Ελλάδα παρουσιάζει άλλωστε την ιδιαιτερότητα ότι αν και αρκετοί πολιτικοί μας αγαπούν το βιβλίο και έχουν σοβαρή αναγνωστική παιδεία, είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα δίχως οργανωμένη εθνική πολιτική βιβλίου.

Η διακοπή της λειτουργίας του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου το 2014 λόγω διοικητικών προβλημάτων άφησε ένα κενό που δεν έχει ακόμα καλυφθεί από κάποιον οργανισμό ίδιας εμβέλειας. Αντ’ αυτού υπάρχει μία σειρά δράσεων που τρέχουν από πληθώρα οργανισμών δίχως σαφή μακροπρόθεσμη στρατηγική.

Τα τελευταία χρόνια έχουμε δει θετικά δείγματα κινήσεων προς την ορθή κατεύθυνση όπως η ανανεωμένη διοργάνωση της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, η αναδιάρθρωση του ΟΣΔΕΛ, ο επανασχεδιασμός της Ηλεκτρονικής Βάσης Βιβλιογραφικών Δεδομένων (βιβλιονέτ), καθώς και η χρηματοδότηση από τη Διεύθυνση Γραμμάτων δράσεων που έχουν ως στόχο την προώθηση της φιλαναγνωσίας. Το έργο που προσφέρει η Εθνική Βιβλιοθήκη είναι επίσης εξαιρετικό, αλλά θα ήταν επίσης σημαντικό να υπάρξει μέριμνα για τη διεύρυνση των συναφών δραστηριοτήτων και την ενίσχυση των τοπικών βιβλιοθηκών εκτός των μεγάλων αστικών κέντρων.

Η εξωστρέφεια στον χώρο του βιβλίου παραμένει όμως το μεγάλο ζητούμενο. Η παρουσία του ελληνικού διαδικτυακού περιπτέρου στην πρόσφατη ΔΕΒ της Φρανκφούρτης ήταν σαφώς καλύτερα προετοιμασμένη και πιο διευρυμένη σε σχέση με κάποιες παλαιότερες συμμετοχές, ωστόσο δεν έχουν προς το παρόν παύσει τα παράπονα από τον χώρο των εκδοτών αλλά και αρκετών δημιουργών, των οποίων η δουλειά φαίνεται να αγνοείται από την επιτροπή διοργάνωσης του ελληνικού περιπτέρου.

Το σημαντικό πάντως πρόβλημα είναι η αδυναμία επαναλειτουργίας του προγράμματος ενίσχυσης των μεταφράσεων, του «Φράσις», που ανάλογο διαθέτει κάθε ευρωπαϊκή χώρα. Το πρόγραμμα λειτουργούσε στη βάση της αρχής της ανταποδοτικότητας με φορείς του εξωτερικού, με συνέπεια, εφόσον έχει καταργηθεί, να μην αποφασίζεται εύκολα από ξένους εκδοτικούς οίκους η μετάφραση βιβλίων της ελληνικής λογοτεχνίας. Να τονίσω επίσης τις επιπτώσεις της ελληνικής πολιτικής ασυνέχειας, όπου τίτλοι εγκεκριμένοι από την εκάστοτε κριτική επιτροπή «επανεξετάζονταν» μόλις άλλαζε κομματική ηγεσία το υπουργείο, οδηγώντας τις περισσότερες προσπάθειες σε αδιέξοδο. Από αυτή την άποψη, το γεγονός ότι η σημερινή ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού δεν διέκοψε αλλά συνεχίζει κάποιες από τις πρωτοβουλίες των προκατόχων της αποτελεί πολύ θετικό δείγμα.

Οι φορείς των εκδοτών έχουν ήδη υποβάλει τις δικές τους προτάσεις για σημαντικά θέματα που τους απασχολούν και των οποίων η επίλυση θα βοηθούσε μακροπρόθεσμα των ενίσχυση του ποιοτικού βιβλίου στη χώρα μας.

Ως συγγραφέας όμως αυτό που θα ήθελα να τονίσω είναι ότι επείγει ο σχεδιασμός μιας εθνικής στρατηγικής για το βιβλίο που θα στοχεύει τόσο στην αύξηση της φιλαναγνωσίας, όσο και στην προβολή αξιόλογων ελληνικών τίτλων στο διεθνές αναγνωστικό κοινό.