Τα παιδιά δεν είναι εταιρείες

Στο πρόσφατο άρθρο του συναδέλφου δικηγόρου και μέλους της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής για το οικογενειακό δίκαιο, κυρίου Μάριου Ανδρικόπουλου, υπό τον τίτλο «Συνεπιμέλεια: Όταν η άδεια αγκαλιά ενός γονιού αντίκρισε το τέρας», το οποίο δημοσιεύτηκε στις φιλόξενες σελίδες της Athens Voice αισθάνομαι ότι υπάρχει η… «φωτογραφία» μου. Ειδικώς στο σημείο που χαρακτηριστικά αναφέρει ότι «… Έτερη περισπούδαστη νομική ανάλυση ξιφουλκεί στα ΜΜΕ υποστηρίζοντας ότι ο νέος Νόμος πρέπει να μην κατατεθεί καν, γιατί, μεταξύ άλλων, "δεν κάνει διάκριση μητέρας και πατέρα" (κρεσέντο ειλικρίνειας) και ότι τα παιδιά θα είναι… "εταιρείες"». Ο κος Ανδρικόπουλος αναφέρεται στην παρέμβασή μου στον τηλεοπτικό σταθμό Action 24 (briefing με τον έγκριτο Γιώργο Πιέρρο) αλλά και στο άρθρο μου που φιλοξενήθηκε στην ιστορική Εφημερίδα «Εστία» την 01.12.2020 όπου δημοσιεύτηκαν οι σκέψεις μου για το προσχέδιο του νομοσχεδίου του Υπουργείου Δικαιοσύνης για την αναμόρφωση του οικογενειακού δικαίου (Δι’ αυτού επιβάλλεται η υποχρεωτική συνεπιμέλεια στα εντός και εκτός γάμου τέκνα στις περιπτώσεις αντιδικίας μεταξύ των συζύγων στα δικαστήρια). Εκεί πράγματι έκανα μνεία της φράσης «τα παιδιά δεν είναι εταιρείες» και στο μέτρο που ο κύριος Ανδρικόπουλος με φωτογραφίζει αισθάνομαι την υποχρέωση να του απαντήσω μέσα από τις φιλόξενες στήλες της αγαπημένης μου Athens Voice. Χωρίς να τον φωτογραφίζω αλλά με ευθεία αναφορά στο όνομά του.

Στο εν λόγω προσχέδιο προβλέπεται επί της ουσίας διανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των γονέων για τη «διοίκηση του παιδιού» (π.χ. να ανατίθεται η υγεία, η μόρφωση, η εκπαίδευση σε έναν από τους δύο γονείς και η φροντίδα, η αναψυχή κ.τ.λ. στον άλλον γονέα). Σύμφωνα με την επικρατούσα νομολογία των Ελληνικών Δικαστηρίων (υπ΄αριθμ.261/2020 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Λασιθίου όπου το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο θεσμός της συνεπιμέλειας απαιτεί οι διαπροσωπικές σχέσεις των εν διαστάσει γονέων να διακατέχονται από το μέγιστο δυνατό επίπεδο αμοιβαίας εμπιστοσύνης και αγαστής συνεργασίας) δεν μπορεί να υπάρξει συνεπιμέλεια μεταξύ των γονέων όταν υπάρχει διάσταση απόψεων. Ο ομότιμος καθηγητής της Νομικής Σχολής Μ. Σταθόπουλος αναφέρει ότι υπό το ισχύον στην Ελλάδα δίκαιο ο δικαστής δεν εμποδίζεται καθόλου να αποφασίζει τη συνεπιμέλεια των γονέων με κριτήριο τι εξυπηρετεί καλύτερα το συμφέρον του ανηλίκου.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι με το νέο σύστημα της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας θα αυξηθούν οι αντιδικίες στα δικαστήρια καθώς η ανατροφή των παιδιών θα εξαρτάται από τις δικαστικές αποφάσεις. Στο επίμαχο προσχέδιο, επίσης, η άστοχη πρόβλεψη ότι η γονική μέριμνα θα παραχωρείται σε οποιονδήποτε τρίτο (προφανώς στην περίπτωση που δεν μπορεί να αποφασίσει το δικαστήριο σε ποιον από τους δύο γονείς θα ανατεθεί). Η προς ψήφιση διάταξη είναι νομικώς έωλη καθώς καμία διεθνής σύμβαση δεν απαιτεί την υποχρεωτική συνεπιμέλεια. Γεγονός που επιβεβαιώνει ακόμα και ο Επίτιμος Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου και Πρόεδρος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής Οικογενειακού Δικαίου κος Ιωάννης Τέντες οποίος δήλωσε στο podcast του ΘΕΜΑ 106,4 την 20.12.2020 ότι στη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού δεν επιβάλλεται υποχρεωτική ίση χρονική κατανομή της επιμέλειας, αλλά επιδιώκεται η εξασφάλιση της συνυπευθυνότητας των γονέων για την ανατροφή του παιδιού και των προσωπικών σχέσεων και άμεσης επαφής του παιδιού με τους δύο γονείς.

Σύμφωνα με το ίδιο προσχέδιο ο συνολικός χρόνος που το τέκνο θα επικοινωνεί με τον γονέα με τον οποίο δεν διαμένει δεν θα επιτρέπεται να είναι μικρότερος από το 1/3, υπολογιζόμενος είτε σε ετήσια είτε σε μηνιαία ή εβδομαδιαία βάση (έως το 1/2). Δεν θα υπάρχει καθορισμένο πρόγραμμα επικοινωνίας καθώς αυτή θα ασκείται όπως εξυπηρετεί τον γονέα με τον οποίο δεν διαμένει το παιδί. Έτσι όμως το παιδί δεν θα έχει σταθερό πρόγραμμα. Επίσης σε περίπτωση διαφωνίας των γονέων, οι δικαστές θα κρίνουν κατά βούληση ποιες ημέρες της εβδομάδας, μήνα ή χρόνου τα παιδιά θα είναι σε κάθε έναν από τους δύο γονείς. Σε αντιδιαστολή με το καθορισμένο πλαίσιο που υπάρχει σήμερα, δηλαδή εβδομαδιαία επικοινωνία με το παιδί και διανυκτέρευση αν διαμένουν κοντά οι γονείς, 2 σαββατοκύριακα το μήνα, διακοπές Χριστουγέννων, Πάσχα και καλοκαιρινές διακοπές. Συμπέρασμα: Τα παιδιά θα εργαλειοποιηθούν καθώς θα υποχρεώνονται να ζουν σε δύο σπίτια που δεν θα είναι απαραίτητο να είναι κοντά, να φοιτούν ενδεχομένως σε δύο σχολεία και να έχουν δυο κανονιστικά πλαίσια συμπεριφοράς. Σε δε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ των παιδιών με ποιον από τους δυο γονείς να διαμένουν, αυτά θα ερωτώνται στο δικαστήριο. Νομίζω ότι γίνεται κατανοητό από όλους: Έχουμε να κάνουμε με ανθρώπινες ψυχές και μάλιστα ευάλωτες λόγω του χωρισμού των γονέων. Δεν έχουμε να κάνουμε με εταιρεία με δύο έδρες, ωράριο και κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ μελών του Διοικητικού Συμβουλίου. Η οικογένεια, ακόμη και στο στάδιο της λύσης του γάμου, δεν είναι εταιρεία.

Αναφορικά με την εναλλασσόμενη κατοικία, ο κος Τέντες στην ίδια ραδιοφωνική εκπομπή προειδοποίησε ότι επιχειρείται να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι έχουν πραγματοποιηθεί αξιόπιστες έρευνες που δείχνουν ότι η ίσου χρόνου εναλλασσόμενη κατοικία λειτουργεί ευνοϊκά για τα παιδιά. Τόνισε ότι η αλήθεια είναι πως υπάρχουν έρευνες με αντικρουόμενα πορίσματα, αυτές δε των οποίων γίνεται επίκληση αφορούν συνήθως περιπτώσεις στις οποίες οι γονείς έχουν συμφωνήσει στην εναλλασσόμενη κατοικία και δεν αντιδικούν. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για έρευνες που δεν έχουν διενεργηθεί στην Ελλάδα, αλλά σε χώρες με διαφορετικές κοινωνικές συνθήκες. Τέλος πρόσθεσε ότι, σύμφωνα με τις θέσεις που καταγράφει η Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Ελλάδος σε πρόσφατη παρέμβασή της, σε διάφορες ηλικιακές φάσεις των παιδιών αυτά εμφανίζουν άγχη και άλλες δυσκολίες στη διαχείριση της εναλλασσόμενης κατοικίας.

Δημιουργούνται συνεπώς εύλογες υπόνοιες ότι οι προωθούμενες αλλαγές λειτουργούν υπέρ της βούλησης μιας μικρής μερίδας γονέων που λόγω του κοινωνικού κύρους και της επιφάνειάς τους δεν αποδέχονται την απόρριψη των θέσεών τους στις δίκες για την επιμέλεια των τέκνων τους και επιχειρούν να την ανατρέψουν εμμέσως διά της μεταβολής του νέου νομοθετικού πλαισίου. Κάτι που υπονόησε και ο καθηγητής Σταθόπουλος με άρθρο του στα «Νέα» της 19.12.2020. Εξάλλου υπάρχει κίνδυνος η χρονική εναλλαγή που προβάλλεται ως δήθεν επιτακτική ανάγκη να υποκρύπτει διάθεση αποφυγής καταβολής της διατροφής των τέκνων από τη συγκεκριμένη μερίδα γονέων. Άλλωστε αυτά έχουν ήδη αναφερθεί σε σχετικά άρθρα του Προέδρου Πρωτοδικών κ. Γεωργίου Πλαγάκου και της Προέδρου της Ένωσης Αστικολόγων και καθηγήτριας του του Αστικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Δ. Π. Θράκης Ρόης Παντελίδου, και συνεπώς καθίστανται κοινή πεποίθηση.

Εν κατακλείδι: Η νομοθετική πρωτοβουλία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, ανεξαρτήτως των καλών προθέσεων, ένα αποτέλεσμα θα έχει: Νέο Οικογενειακό Δίκαιο με θύμα το παιδί. Γι’ αυτό θα πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά, δοθέντος ότι οι αλλαγές στο συγκεκριμένο κεφάλαιο του Αστικού Κώδικα γίνονται κάθε τριάντα χρόνια. Άρα λάθη δεν επιτρέπονται. Όσον αφορά τον αγαπητό συνάδελφο τα πράγματα είναι απλά: Ως πολιτισμένοι άνθρωποι, προφανώς και διαφωνούμε, κύριε Ανδρικόπουλε.