Συνεπιμέλεια: Όταν η άδεια αγκαλιά ενός γονιού αντίκρισε το τέρας

«Όχι στην υποχρεωτική συνεπιμέλεια» φωνάζει σελίδα στο διαδίκτυο. «Από την πλευρά μας δεν ξεχνάμε πως ο αγώνας ενάντια στην υποχρεωτική συνεπιμέλεια είναι ένας αγώνας ενάντια στην πατριαρχία και στον καπιταλισμό» μας «διδάσκει» η ίδια σελίδα στις 14.12.2020 –σε εκκωφαντικά αποκαλυπτήρια με ταυτόχρονη «πτώση» μάσκας–, την ίδια βέβαια στιγμή που άλλη σελίδα/δίαυλος υποστηρίζει ότι η συνεπιμέλεια επιβάλλεται… από «παγκόσμιους επικίνδυνους οργανισμούς και κέντρα αποφάσεων» και «από το κατεστημένο που κυβερνάει τον πλανήτη»… Απρόσμενη συνάντηση δύο κόσμων.

Η υποστήριξη προς τη συνεπιμέλεια «προσπαθεί να πείσει ότι δεν ισχύουν οι νόμοι της φύσης, ότι οι γάτοι πνίγουν τα γατάκια», διαβάζω άναυδος σε επιστολή προς έγκριτη εφημερίδα (ΕΣΤΙΑ, 08.12.2020, σελ. 8). Ανατριχιάζω και στεναχωριέμαι αναλογιζόμενος πόση τυφλή εχθροπάθεια μπορεί να κρύβει η ψυχή ενός νέου ανθρώπου. «Η συνεπιμέλεια θα φέρει την ενδοοικογενειακή βία» (και λιμό ίσως;) ακούω και απορώ, θυμούμενος τη ρήση της λαϊκής σοφίας για την… Πόλη, την κορφή και την κανέλα.

«Το ανήλικο παιδί είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα και όχι ένα ποσοστό του χρόνου μας ή ένα παιδί-βαλίτσα» διαβάζω σε άρθρο, ακαδημαϊκής μάλιστα προέλευσης, με βαθιά λύπη για αυτό το επίπεδο επιχειρηματολογίας. Έτερη περισπούδαστη νομική ανάλυση ξιφουλκεί στα ΜΜΕ υποστηρίζοντας ότι ο νέος Νόμος πρέπει να μην κατατεθεί καν, γιατί, μεταξύ άλλων, «δεν κάνει διάκριση μητέρας και πατέρα» (κρεσέντο ειλικρίνειας) και ότι τα παιδιά θα είναι… «εταιρείες» κ.ά.

Όταν ξεκίνησα τη σελίδα «Δράση κατά της Γονεϊκής Αποξένωσης - Act Against Parental Alienation GR» τον Ιούνιο του 2019, είχα σκεφτεί πολλά και είχα φανταστεί λίγα, ιδίως ως προς την ανταπόκριση και το πόσες πονεμένες ψυχές θα συναντούσα στο ταξίδι που ξεκίναγε. Θυμάμαι τη γλυκιά-γιαγιά, την κ. Δανάη, ένα βράδυ σε ομιλία μου στο Χαλάνδρι, όταν ήρθε να μου πει: «κ. Ανδρικόπουλε είστε η παρηγοριά μου. Σας διαβάζω και προσμένω να ξαναδώ την εγγονή μου». Την αγκάλιασα με σεβασμό – τότε επιτρεπόταν ακόμα. Θυμάμαι τόσες ακόμα πονεμένες καρδιές. Τόσες άδειες αγκαλιές.

Δεν φανταζόμουν όμως ότι θα βρισκόντουσαν συμπολίτες μου οι οποίοι θα διοχέτευαν την ενέργειά τους στο να «επιχειρηματολογήσουν» γιατί μία αγκαλιά γονιού πρέπει να μένει άδικα αδειανή.

Στο μέσο του ταξιδιού, τον Ιανουάριο του 2020, είδα έναν υπουργό Δικαιοσύνης, που δεν είναι νομικός, αλλά γιατρός, να λέει με παρρησία το αυτονόητο, δηλαδή ότι τα παιδιά πρέπει να μεγαλώνουν με παρουσία δύο γονέων στη ζωή τους. Εντυπωσιάστηκα από τον Κώστα Τσιάρα και πήρα ελπίδα, και μάλιστα καθώς η ερώτηση προέρχετο από την αντιπολίτευση και τον Ανδρέα Λοβέρδο, μία ευρύτερη πολιτική σύγκλιση διαφαίνετο.

Κύλησε πολύς χρόνος. Έγιναν πολλά. Γράφτηκαν πολλά. Γράφτηκε ιστορία. Από πολλούς και από πολλές. Με αρνητικό και θετικό πρόσημο, και όλοι μας θα κριθούμε συν τω χρόνω.

Σήμερα, ενώπιον της τελικής ευθείας, ελπίζω ο ιστορικός του μέλλοντος να κρίνει πως ένα γενναίο μεταρρυθμιστικό βήμα γίνεται σε αυτή τη Χώρα. Πως κάτι αλλάζει και πως η Κοινωνία των Πολιτών ενωμένη, ώριμη και συνετή αγκάλιασε μια αναγκαία μεταρρύθμιση.

Αγανακτώ, όμως, ταυτόχρονα. Προσπερνώ την ανάξια λόγου συνωμοσιολογία και αγανακτώ για τα «fake news», για τις «ψευδείς ειδήσεις», για να είμαι ορθός ως προς τα ελληνικά μου. Για τη σκόπιμη παραπληροφόρηση και τη στρατευμένη εχθροπάθεια. Αγανακτώ για το λαϊκισμό και πολύ περισσότερο για το «νομικό λαϊκισμό».

Ο νέος Νόμος δεν θέτει «υποχρεωτική συνεπιμέλεια», όπως απλουστευτικά αναφέρεται και πάνω σε αυτό χτίζονται οι χάρτινοι πύργοι της παραπληροφόρησης. Ο νέος Νόμος θέτει επί της αρχής και διατυπώνει την ορθή κατεύθυνση του δικαίου. Την κοινή επιμέλεια και ανατροφή ως τεκμήριο του Νόμου. Η γονική μέριμνα και η επιμέλεια θα ασκείται από κοινού και εξίσου όταν διασπάται ο γάμος και όταν δεν υπάρχει (παιδιά εκτός γάμου). Φράση εμβληματική στο Νόμο – «τεκμήριο» στη γλώσσα των νομικών. Το τεκμήριο όμως κάμπτεται αν χρειαστεί και αυτό με κοινή συμφωνία, σε σοβαρές περιπτώσεις (π.χ. απειλής ή βίας), με δικαστική απόφαση και εν γένει υπό τις προϋποθέσεις του Νόμου.

Όπου πρώτη φορά ο νομοθέτης «ακούει» τη Διεθνή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Παιδιού, Νόμο του Κράτους μας από το 1992 και τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, και στο νέο άρθρο 1511 διατυπώνει ότι συμφέρον του παιδιού –προφανέστατα υπό κανονικές συνθήκες, δυστυχώς πρέπει διαρκώς να επαναλαμβάνουμε το προφανές– είναι η παρουσία δύο γονέων στη ζωή του, η κοινή ανατροφή και φροντίδα και η αποτροπή της αποξένωσης. Ταυτόχρονα θέτει τους γονείς σε έναν ενάρετο κύκλο. Το Δικαστήριο θα ελέγχει ποιος θα σεβαστεί τον άλλο –ριζοσπαστικό κριτήριο του γαλλικού Νόμου– , καθώς και εάν σέβεται κάθε γονιός τις αποφάσεις της Δικαιοσύνης. Αλήθεια, ποιος μπορεί να διαφωνήσει με αυτά;

Και πηγαίνοντας παρακάτω. Μπορούμε να συνεχίσουμε με το γονέα «2/30»; Δύο διανυκτερεύσεων το μήνα; Ή πολλές φορές και ωρών; Αν δεν είμαστε «αρνητές» της βιολογικής αλήθειας, οφείλουμε να σεβαστούμε ότι το παιδί έχει δύο γονείς. Δύο ρίζες. Δύο καταβολές. Όλες οι διεθνείς μελέτες καταλήγουν ότι ο ποιοτικός χρόνος ενός παιδιού με το γονιό πρέπει να είναι τουλάχιστον 35%, ενώ η Αμερικανίδα καθηγήτρια Linda Nielsen σε συγκριτική ανάλυση 60 μελετών (μετανάλυση) καταλήγει ότι τα παιδιά επωφελούνται σημαντικά από τη συνεπιμέλεια ακόμη και όταν οι γονείς είχαν υψηλά επίπεδα σύγκρουσης. Αντίστοιχα πορίσματα αναπτύχθηκαν και εντός της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής από τους ειδικούς που κλήθηκαν. Τα ίδια υποστηρίζει η Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία, ο Συνήγορος του Πολίτη, οι Έλληνες Κοινωνιολόγοι, και ο νέος νόμος διασφαλίζει το 1/3 πραγματικής γονεϊκής παρουσίας – εννοείται υπό κανονικές συνθήκες, (το ξαναλέω γιατί κάποιοι συνεχίζουν να κάνουν πως δεν ακούν). Αυτή είναι η επιστημονική αλήθεια.

Πώς λοιπόν προκύπτει το «παιδί-βαλίτσα»; «Βαλίτσα» ή «μπαλάκι» ένα παιδί όταν ζει στο σπίτι του γονιού του; Πώς μιλούν κάποιοι έτσι για την αγκαλιά ενός γονιού; Πώς προσβάλλουν με τόση ευκολία, σκληρότητα και επιπολαιότητα ψυχές που πονούν, ακρωτηριασμένες, αποζητώντας «χαμένα» εν ζωή παιδιά; Κατά παράφραση παλιάς ρήσης της διπλωματίας, «όταν η αλήθεια δεν συμβαδίζει με την ιδεοληψία μας, τόσο το χειρότερο για την αλήθεια».

Λαϊκισμός είναι οι εύκολες απαντήσεις σε δύσκολα προβλήματα και σίγουρα λαϊκισμός είναι ο διαγκωνισμός της ατάκας, και η νομική επιστήμη δεν εξαιρείται του λαϊκισμού – επιχειρήματα επιπέδου«βαλίτσας» και «εταιρείας» απέναντι σε γονείς χωρίς παιδιά και παιδιά χωρίς γονείς... Και το λαϊκισμό η χώρα αυτή τον ξέβρασε και εξαφάνισε τις πηγές του – ενώ όσες δεν εξαφανίστηκαν είναι γιατί τον απαρνήθηκαν εγκαίρως.

Αγανακτώ με τη ρητορική ψεύδους περί του ότι, δήθεν, η μεταρρύθμιση θα φέρει την «ενδοοικογενειακή βία». Το άλμα λογικής είναι δυσθεώρητο,  ακατάληπτο. Είναι δε απολύτως ψευδές, ιδίως καθώς απέναντι στο θέμα αυτό ο νέος Νόμος πρωτοπορεί, δίνει λύσεις συνδέοντας για πρώτη φορά το νόμο για την ενδοοικογενειακή βία (Ν.3500/2006) με τον Αστικό Κώδικα (νέα άρθρα 1520 και 1532), αναβαθμίζοντας την προστασία. Άρα η σχετική κινδυνολογία αποτελεί τον ορισμό της έννοιας fake news,  του hoax, της σκόπιμης παραπληροφόρησης και κινδυνολογίας.

Η καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας είναι αδιαπραγμάτευτη στάση αρχών και αξιών και δεν νοούνται εκπτώσεις. Η προστασία από την ενδοοικογενειακή βία όμως κατά τον Νόμο και τις διεθνείς συμβάσεις δεν κάνει διάκριση. Αφορά γυναίκες, άντρες και παιδιά αδιακρίτως. Είναι συνεπώς σύστοιχα αδιανόητο να στοχοποιείται εκ προοιμίου ο μισός γονεϊκός πληθυσμός –οι πατέρες– ως εν δυνάμει όχι απλά ύποπτοι αλλά κακοποιητικοί, με κριτήριο μόνο το φύλο. Η στάση αυτή αποτελεί έκφανση της πιο μαύρης ιδεολογίας που γνώρισε η ανθρωπότητα. Οι Ελληνίδες και οι Έλληνες οφείλουμε να αποκρούσουμε αυτή την αδιανόητη και εκτρωματική ιδεοληψία. Στον ευρωπαϊκό νομικό πολιτισμό τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ατομικά και η ευθύνη επίσης. Η συλλογική, με βάση μάλιστα έμφυλο κριτήριο, προγραφή ολόκληρων ομάδων πληθυσμού είναι βαθιά αποκρουστική.

Ως γονεϊκή αποξένωση («αποξένωση» στο προσχέδιο) νοείται η συστηματική διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του παιδιού με το γονέα και στοχοποίηση του  (συνηθέστατα με παραβίαση των Δικαστικών Αποφάσεων), με σκοπό την αποκοπή του παιδιού από το στοχοποιημένο γονέα. Με απλά λόγια τη λεγόμενη πλύση εγκεφάλου και τη μετατροπή του παιδιού σε «όπλο» και «μέσο». Τίποτα από τα όσα εξωφρενικά ψευδή διασπείρονται. Διερωτώμαι, είναι μια τέτοια συμπεριφορά ανεκτή;

Η πράξη αυτή ήτοι της παράνομης αποξένωσης του παιδιού αποτελεί  αυτοτελή μορφή ενδοοικογενειακής ψυχολογικής βίας (ο Ν.3500/2006 διώκει ρητώς τη ψυχολογική βία και απειλή) ενώ ο διεθνής όρος που την αποδίδει «parentectomy» («γονεοεκτομή») είναι ανατριχιαστικός. Σημειώνεται δε ότι την πρώτη –παγκοσμίως ίσως– περιγραφή της συμπεριφοράς αυτής έδωσαν, πριν από κάθε άλλο συγγραφέα, Έλληνες Δικαστές το 1982 (Εφετείο Αθηνών 10231/1982) περιγράφοντάς την ως τη «χείριστη συμπεριφορά» - «μεταστροφής του φρονήματος του τέκνου», ότι αυτό αποτελεί «ανατροπή του ψυχικού κόσμου του τέκνου» και ότι μπορεί να οδηγήσει στην «καταστροφή» του, λαμβάνοντας δραστικά και λυσιτελή μέτρα απομάκρυνσης του παιδιού από τον αποξενωτή γονέα – μέτρα τα οποία σήμερα προηγμένες δικαιοδοσίες έχουν υιοθετήσει, ενώ το φαινόμενο μελετούν διεθνώς άξιοι επιστήμονες.

Και βέβαια πρέπει να τονιστεί ότι η γονεϊκή αποξένωση δεν αφορά μόνο τους πατέρες, αλλά αφορά και τις μητέρες, τους παππούδες, τις γιαγιάδες αλλά και όλη τη γονεϊκή γραμμή ενός παιδιού. Αντέχει ο πολιτισμός μας «γονεοεκτομές»;

Ο νέος όμως Νόμος προστατεύει και από την αυθαιρεσία. Τυποποιεί ενδεικτικά πλην όμως τολμηρά (νέο 1532ΑΚ) βασικές μορφές κακής άσκησης της γονικής μέριμνας, όπου πέρα από τη μη συμμόρφωση με τις αποφάσεις της Δικαιοσύνης, περιλαμβάνονται  η διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης μεταξύ γονέα και παιδιού και η πρόκληση αποξένωσης, η γονεϊκή αδιαφορία για πρώτη φορά, η αδικαιολόγητη μη καταβολή διατροφής και ρητώς η ενδοοικογενειακή βία. Περιπτώσεις τις οποίες βιώνουν αναρίθμητοι γονείς – και μητέρες και πατέρες. Καταρρίπτονται συνεπώς όλα τα ασύστολα ψεύδη που διακινούνται.

Από τα παραπάνω προκύπτει, αξιολογώ, ένα συνετό, δυναμικό, δίκαιο και οραματικό πλαίσιο. Υπερβατικό ως προς παρωχημένα και διχαστικά έμφυλα στερεότυπα. Όπως πολύ εύστοχα η Κατερίνα Παναγοπούλου αναφέρει στα Νέα (12.12.2020): το φεμινιστικό κίνημα θα έπρεπε «να μάχεται να αναλάβουν και οι άντρες τα καθήκοντα της γονικής φροντίδας, ώστε να μπορούν να συμμετέχουν ισότιμα στην αγορά εργασίας». Αντ’ αυτού το σημαντικό φεμινιστικό κίνημα, το οποίο ασφαλώς χρειάζεται η κοινωνία μας, καθώς η ισότητα των φύλων και η εξάλειψη των διακρίσεων είναι κοινός στόχος όλων μας, έχει εγκλωβιστεί από κάποιες «τάσεις» σε μάχες οπισθοφυλακής και μάχες κατά… –αν είναι δυνατόν– του «καπιταλισμού»… («μέσα» και «όπλα» λοιπόν τα παιδιά της χώρας αυτής ενάντια στον καπιταλισμό… έξοχα..!).

Συνολικά στο Νόμο ενισχύεται η συνεννόηση και παιδευτικά η εμπέδωση μίας «ενσυνείδητης νομιμότητας». Νομιμότητα όχι για την αποτροπή της τιμωρίας. Νομιμότητα γιατί το συμφέρον του παιδιού και η γονεϊκή αγάπη υπερισχύουν και ενώνουν – δεν χωρίζουν.

Και επειδή ενώνουν, πρέπει να αντιληφθούμε ότι δεν υπάρχει μονοπώλιο στην αγάπη αυτή, ούτε μονοπώλιο ευαισθησίας ως προς την προστασία της παιδικότητας. Η αγάπη πηγάζει και εκπορεύεται ΑΠΟ ΚΟΙΝΟΥ και ΕΞΙΣΟΥ και από τους δύο γονείς ενός παιδιού και αυτό είναι το αυτονόητο συμφέρον του. Λογικές «ιδιοκτησίας» επί των παιδικών ψυχών, αυτοδικίας, περιφρόνησης των δικαστικών αποφάσεων με σύστοιχη αξίωση ατιμωρησίας, είναι απαράδεκτες και αντιδημοκρατικές και η ανοχή ενώπιον τέτοιων συμπεριφορών είναι αδιανόητη. Δεν είναι δυνατόν να αξιώνουν κάποιοι νησίδες ανομίας και προαιρετικής εφαρμογής του Νόμου, ιδίως όταν αυτό αφορά τα παιδιά, τις νεαρές Ελληνίδες και τους νεαρούς Έλληνες πολίτες.

Μιλώντας με την καλή φίλη  Ελένη Γιασεμίδου –αποξενωμένη μητέρα και επικεφαλής της ομάδας Γονική Αποξένωση Κύπρος– τα λόγια της με συγκλόνισαν, όπως συγκλόνισαν και την Κυπριακή Παράλληλη Βουλή, λέγοντάς μου: «Εν έτει 2020 είναι αδιανόητο παιδιά να μεγαλώνουν σαν να είναι ορφανά και γονείς να θρηνούν παιδιά που ζουν».

Δεν φανταζόμουν ότι θα υπήρχε αντίλογος με αίτημα η αγκαλιά ενός γονιού να μένει άδεια – άδικα. Και αντίλογος δεν υπήρξε. Κραυγές, παραπληροφόρηση, fake news και λαϊκισμός ίσως. Αντίλογος όμως όχι.

Αναρωτήθηκα επίσης τι μπορεί να είναι υπέρτερο από την αγκαλιά ενός γονιού, όταν μπορεί και θέλει να είναι παρών στη ζωή του παιδιού του.

Και επειδή η απάντηση είναι –τίποτα– γύρισα στη Σελίδα μου, πεπεισμένος για το δίκαιο του αγώνα αυτού. Αγώνα γονεϊκής αγάπης, σύνεσης, ορθού λόγου και δικαίου.

Την αγκαλιά του γονιού δεν θα την κλείσει το «τέρας**» του λαϊκισμού. Όσο και αν βρυχάται. Θα τη γεμίσει παίρνοντας και δίνοντας αγάπη το παράνομα αποξενωμένο παιδί. Και η Πολιτεία θα το προστατεύσει.

*Ελένη Γιασεμίδου, Παράλληλη Βουλή Κύπρου, 2020

**Μάνος Χατζηδάκις για το λαϊκισμό: «Όταν συνηθίζεις το τέρας, αρχίζεις να του μοιάζεις».