Λογοκρισία, δημόσιο βήμα και «αντικειμενικότητα» των ΜΜΕ

Το Σάββατο στο Ιράν εκτελέστηκε ο δημοσιογράφος Ρουχολά Ζαμ (Ruhollah Zam). Ο Ζαμ ήταν ιδρυτής της ιστοσελίδας Ahmad News, ζούσε επί χρόνια στη Γαλλία όπου του είχε δοθεί πολιτικό άσυλο, αλλά συνελήφθη στη διάρκεια ενός ταξιδιού πέρυσι και καταδικάστηκε σε θάνατο στις αρχές του τρέχοντος έτους για το αδίκημα της διαφθοράς. 

Το «αδίκημά» του ήταν ότι, μέσω της ιστοσελίδας του, ενημέρωνε για τις ώρες και τους τόπους των συγκεντρώσεων διαμαρτυρίας και μετέδιδε βίντεο και εικόνες από τις διαδηλώσεις της περιόδου 2017-2018, όταν πολλοί Ιρανοί είχαν βγει στους δρόμους με οικονομικά και πολιτικά αιτήματα αλλά και αμφισβητώντας τον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη της χώρας Αλί Χαμενεΐ.

Ο δημοσιογράφος είχε ήδη φυλακιστεί λόγω των ιδεών του για κάποιο διάστημα το 2009. Μετά την αποφυλάκισή του κατέφυγε στη Γαλλία, όπου ζούσε έκτοτε, και δεν είναι σαφές πώς συνελήφθη – πιθανώς σε ένα ταξίδι στο Ιράκ, ή στο ίδιο το Ιράν, όπου παρασύρθηκε να επιστρέψει. Ο Ρουχολά Ζαμ εκτελέστηκε για τις ιδέες του από το κράτος. Αφήνει πίσω του τη γυναίκα του και δύο παιδιά.
Αυτό είναι λογοκρισία (στην πιο ακραία μορφή της).

Το Σαββατοκύριακο η εφημερίδα «Τα Νέα» δεν δημοσίευσε άρθρο της επιφυλλιδογράφου Έλενας Ακρίτα. Η κυρία Ακρίτα είχε εικοσαετή περίπου συνεργασία με την εφημερίδα, από την οποία παραιτήθηκε σε συνέχεια αυτής της εξέλιξης. Την ώρα που συντάσσεται αυτό το κείμενο, η δημοσίευση του άρθρου της στο FB έχει περίπου είκοσι χιλιάδες «likes» και σχεδόν εννέα χιλιάδες κοινοποιήσεις. Δεν γνωρίζω αν το άρθρο έχει δημοσιευθεί και σε άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αξίζει να αναφερθεί εδώ ότι η σαββατιάτικη έκδοση των Νέων πουλάει περίπου 27 χιλιάδες φύλλα.
Αυτό δεν είναι λογοκρισία.
Καμία κρατική εξουσία δεν απαγόρευσε στην κυρία Ακρίτα να δημοσιοποιήσει τις απόψεις της, αντιθέτως αυτές διαδόθηκαν ελεύθερα και οποιοσδήποτε επιθυμεί μπορεί και σήμερα να τις γνωρίσει.

Τον Σεπτέμβριο ο αρθρογράφος Στέφανος Κασιμάτης αποχώρησε από την εφημερίδα «Καθημερινή», με αφορμή ένα άρθρο του (το οποίο πάντως δημοσιεύθηκε, αλλά προκάλεσε πολλές αντιδράσεις που ζητούσαν την αποπομπή του αρθρογράφου). Σήμερα ο κ. Κασιμάτης αρθρογραφεί στα «Νέα».
Ούτε αυτό ήταν λογοκρισία.

Το 2014 οι εκδόσεις Λιβάνη εξέδωσαν το πρώτο βιβλίο του καταδικασμένου δολοφόνου της 17 Νοέμβρη Δημήτρη Κουφοντίνα. Κάποια βιβλιοπωλεία, με πρώτο το Free Thinking Zone, αρνήθηκαν να το διαθέσουν, γνωρίζοντας μάλιστα ότι ήταν ένα βιβλίο που θα έκανε πολύ καλές πωλήσεις, καθώς η κοινωνία μας έχει δυστυχώς δείξει μία ακατανόητη ανοχή στη 17 Νοέμβρη.
Ούτε η άρνηση του Free Thinking Zone να διαθέσει το βιβλίο ήταν λογοκρισία.

Τον Ιούλιο του 2015, το Σάββατο πριν το δημοψήφισμα, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ επεδίωξε την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης για εννέα δημοσιογράφους που εξέφραζαν αντικυβερνητικές θέσεις. Ο τότε προϊστάμενος της εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών κ. Ζαγοραίος αρνήθηκε γιατί «είναι προτιμότερο για την ελευθερία του λόγου κάποιος να υπερβαίνει τα θεωρητικά όρια της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, παρά να φιμώνεται, και πολύ περισσότερο από τη δικαστική εξουσία» (όπως είχε μεταφερθεί η είδηση στη στήλη Στίγμα, του κ. Χρ. Παπαχρήστου στα Νέα). Τελικά οι ίδιοι εννέα δημοσιογράφοι παραπέμφθηκαν στο πειθαρχικό της ΕΣΗΕΑ και η Αυγή είχε αναφερθεί στο θέμα με τον τίτλο «Πρώτες εννέα διώξεις» κατά δημοσιογράφων.
Αυτό ήταν απόπειρα λογοκρισίας από την κυβέρνηση.

Τον Μάρτιο του 2014 η κυβέρνηση Ερντογάν έκοψε την πρόσβαση στο Twitter σε όλους τους χρήστες στην Τουρκία.
Αυτό ήταν λογοκρισία.

Είναι άλλο ζήτημα η ελευθερία που έχει ο καθένας να εκφράζει τις απόψεις του, και άλλο η υποτιθέμενη υποχρέωση του οποιουδήποτε (μιας εφημερίδας, ενός εκδοτικού οίκου, ενός βιβλιοπωλείου) να του διαθέτουν βήμα για να τις δημοσιοποιήσει

Στη χώρα μας όμως, όπως σε όλες τις δυτικές φιλελεύθερες δημοκρατίες, ο κάθε ένας μπορεί ελεύθερα να διατυπώνει και να διαδίδει τη γνώμη του. Αυτή η ελευθερία, καθώς και η ύπαρξη πολλών και διαφορετικής πολιτικής κατεύθυνσης μέσων ενημέρωσης, είναι σημαντική για τη σωστή λειτουργία της δημοκρατίας – και γι’ αυτό τη συναντούμε μόνο σε δημοκρατικά πολιτεύματα.

Κανένα μέσο ενημέρωσης δεν είναι πραγματικά ουδέτερο και αντικειμενικό, και όσοι γράφουν σε αυτά γνωρίζουν τη γενική κατεύθυνση. Επίσης τη γνωρίζουν αναγνώστες, γι’ αυτό δεν ενημερώνονται από οπουδήποτε – επιλέγουν το Μέσο που κατά την κρίση τους τα λέει ορθότερα σε σχέση με αυτό που οι ίδιοι αντιλαμβάνονται ότι συμβαίνει. Αλλιώς θα αναμέναμε τον ίδιο τρόπο κάλυψης των γεγονότων και την ίδια άποψη από την Αυγή και την Εστία.

Είναι, ωστόσο, άλλο ζήτημα η ελευθερία που έχει ο καθένας να εκφράζει τις απόψεις του, και άλλο η υποτιθέμενη υποχρέωση του οποιουδήποτε (μιας εφημερίδας, ενός εκδοτικού οίκου, ενός βιβλιοπωλείου) να του διαθέτουν βήμα για να τις δημοσιοποιήσει. Όλοι γνωρίζουμε ότι ο Ριζοσπάστης π.χ. είναι όργανο του ΚΚΕ και κανείς δεν περιμένει ότι θα φιλοξενήσει στις σελίδες του φιλελεύθερους σχολιαστές. (Αξίζει εδώ να αναρωτηθούμε γιατί η στάση αυτή ενός αριστερού ΜΜΕ είναι αποδεκτή, αλλά έχουμε απαιτήσεις «πλουραλισμού» από μη αριστερά ΜΜΕ).

Το να αποκαλείται λογοκρισία η επιλογή ενός ΜΜΕ να μη δημοσιεύσει μία άποψη, επειδή αυτή δεν είναι σύμφωνη με τη γενική κατεύθυνσή του, στρεβλώνει την έννοια της λογοκρισίας και υποβαθμίζει τη σοβαρότητα πραγματικών περιστατικών λογοκρισίας και ουσιαστικής φίμωσης της ελευθερίας του λόγου. Η δε στρέβλωση των εννοιών συνιστά από μόνη της ένα πρόβλημα για τη δημοκρατία και δημιουργεί σύγχυση. Οι λέξεις πρέπει να έχουν ένα κοινά αποδεκτό νόημα για να μπορούμε να συνεννοηθούμε.