​Η ανοσία αγέλης προαπαιτούμενο της Δημοκρατίας

Στο προηγούμενο άρθρο μας, σημειώναμε πόσο δύσκολη υπόθεση είναι η εκστρατεία επείγοντος εμβολιασμού του γενικού πληθυσμού για μια σύγχρονη δυτική δημοκρατία.

Οι σχέσεις που το κράτος διατηρεί σήμερα με τους πολίτες διέπονται από μια ευρεία φιλελεύθερη αντίληψη και υλοποιούνται σε ένα πλήθος εξατομικευμένων συναντήσεων και συναλλαγών. Έτσι, μια μαζική, ταυτόχρονη και ομοιόμορφη  παρέμβαση του κράτους πάνω στα σώματα, μια γενική επιβολή όμοιας συμπεριφοράς πάνω στο πλήθος, είναι ενδεχόμενα που στην εποχή μας μοιάζουν ανέφικτα.  

Συνταγματικές ερμηνείες, διεθνείς συμβάσεις, εθνική νομοθεσία, μα κυρίως μια κουλτούρα που ρητά έχει εξοβελίσει τον συλλογικό καταναγκασμό και την κρατική επιβολή από τη ζωή μας, συρρικνώνουν τη δυνατότητα του κράτους να επιβάλει μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας όταν αυτά αντιβαίνουν στην έννοια των ατομικών δικαιωμάτων.

Ή, για την ακρίβεια, όταν αντίκεινται στον τρόπο που ο δημοκρατικός άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και το σώμα του. Αυτό το σώμα που θεωρείται απολύτως απαραβίαστο μα κυρίως εντελώς ιδιόκτητο. Αυτό το σώμα που, στις κοινωνίες του εκρηκτικού ατομικισμού, σκηνοθετείται ως κτήμα μόνον του εαυτού μας στο οποίο ουδείς μπορεί να εισέρχεται χωρίς την προσωπική μας έγκριση.

Οι μεγάλες αυτές κατακτήσεις των σύγχρονων δημοκρατιών έχουν πάντως ένα μεγάλο μειονέκτημα. Λειτουργούν ανασταλτικά στις προσπάθειες ανάσχεσης του πανδημικού φαινομένου και, στη συγκυρία του εμβολιασμού, γίνονται όπλα στα χέρια των αντιεμβολιαστών. Διότι στις εγγενείς δυσκολίες που έχει οποιαδήποτε ιδέα θέσπισης κάποιας υποχρεωτικότητας του εμβολίου που περιγράψαμε παραπάνω, πρέπει να προστεθεί ο φόβος των κυβερνήσεων να συγκρουστούν με αυτό το διάχυτο κοινωνικό κίνημα κατά των εμβολίων. Και ειδικότερα ο φόβος μήπως οι ρευστές επιφυλάξεις σημαντικού τμήματος των πολιτών μετατραπούν σε αντανακλαστική άρνηση του εμβολίου.

Πράγματι, η σπουδή με την οποία οι δυτικές κυβερνήσεις διαφημίζουν εμφατικά την εθελοντική διάσταση του εμβολιασμού δεν μπορεί να γίνει κατανοητή έξω από το πλαίσιο της πίεσης την οποία  ασκεί η αυξημένη καχυποψία που καταγράφεται γύρω από την πανδημία και την αντιμετώπισή της.

Και αυτό είναι απολύτως κατανοητό, καθώς η μειονότητα των πεπεισμένων και δραστήριων αντιεμβολιαστών αποκτούν τώρα μια νέα και βαθιά, αν και δυνητική, ενδοχώρα. Τον διάσπαρτο λαό της καχυποψίας. Μια νέα γενιά δυτικών ανθρώπων που για πρώτη φορά στην ιστορία φοβούνται περισσότερο το εμβόλιο από την αρρώστια – ή έστω τα φοβούνται εξίσου. Είναι ο κόσμος που σε διάφορες κλίμακες συμπεριφοράς δεν ενστερνίστηκε την ιδέα μιας αλληλέγγυας καχυποψίας, δηλαδή το (είναι αλήθεια συναισθηματικά οδυνηρό και πρακτικά σχεδόν ανεφάρμοστο) πλέγμα των μέτρων προσωπικής αποστασιοποίησης και χρήσης της μάσκας, μα προτίμησε να εκφράσει en bloc τη μεγάλη του καχυποψία απέναντι στην υγειονομική εξουσία που ασκεί το κράτος και οι επιστημονικοί θεσμοί.

Η ενδοχώρα της επιφύλαξης

Σε αυτή την ενδοχώρα της μεγάλης επιφύλαξης καλείται να εισχωρήσει η επίσημη πολιτική των κρατών διά του εμβολιασμού. Και για να γίνει αυτό με επιτυχία είναι σημαντικό αυτή η έννοια της ενδοχώρας να μη θεωρηθεί ούτε ενιαία ούτε αξιωματικά σύστοιχη προς τον σκληρό πυρήνα του αντιεμβολιαστικού κινήματος και τον ανορθολογισμό των συνωμοσιολόγων.

Με άλλα λόγια, ο σύγχρονος άνθρωπος με τις πολλαπλές ευαισθησίες και τη ρευστότητα των συναισθημάτων του δεν μπορεί –και δεν πρέπει– να ταυτιστεί με μία και μοναδική ταυτότητα. Οι «επιφυλακτικοί συμπολίτες» είναι πράγματι η δυνητική ενδοχώρα του εμβολιασμού μα είναι εξίσου και οι σκεπτικιστές του ορθού λόγου που επερωτούν το «σύστημα» –για λόγους που δεν είναι της παρούσης– με πιο επιθετικό τρόπο.

Η μειωμένη εμπιστοσύνη προς την εξουσία και η αμφιβολία προς την επιστημονική αυθεντία είναι εξάλλου κατακτήσεις του σύγχρονου πολίτη και του δημοκρατικού τρόπου οργάνωσης της σχέσης γνώσης και κοινωνίας, που δεν πρέπει να υποβιβαστούν σε αντικοινωνική και ανορθολογική τρέλα. Η κριτική απέναντι στην επιστήμη και η επερώτηση της εξουσίας για τα κίνητρα των αποφάσεών της δεν είναι, στις φιλελεύθερες κοινωνίες, στείρα άρνηση, γενική απόρριψη, αρχαϊσμός και Μεσαίωνας, όπως φωνάζουν ορισμένοι.

Θα πρέπει κανείς να σκύψει προσεκτικά πάνω στο σύμπαν εκείνων που σήμερα, λίγο πριν την έναρξη του μαζικού εμβολιασμού στην Ευρώπη, δείχνουν απρόθυμοι να συμμετάσχουν άμεσα και συντεταγμένα σε αυτή τη μεγάλη προσπάθεια.

Και αυτό, πρώτον, γιατί αυτό το κομμάτι του πληθυσμού είναι απαραίτητο να προσέλθει στον εμβολιασμό για να επιτευχθεί η ανοσία στην κοινότητα.

Πράγματι, σύμφωνα με τις μετρήσεις αυτή τη στιγμή ένα 30-40% του ελληνικού πληθυσμού δεν θα εμβολιαζόταν αν έπρεπε να το πράξει αύριο το πρωί, εκ των οποίων οι μισοί δείχνουν απολύτως αρνητικοί και οι άλλοι μισοί στέκονται σκεπτικοί και διεκδικούν ένα είδος droit de regard στο πρώτο κύμα εμβολιασμού, κοινώς θα περιμένουν λίγο.

Αυτό το περίπου 20% που ενδέχεται να εμβολιαστεί, αν διαπιστώσει (αναρωτιέται κανείς αλήθεια με ποιον τρόπο, αλλά αυτή είναι μια άλλη συζήτηση) ότι το εμβόλιο δεν είναι επικίνδυνο, είναι απολύτως απαραίτητο για να προκληθεί ανοσία στην κοινότητα, για να πιάσει μια χώρα μια τάξη μεγέθους 60-70% εμβολιασμένων και να πει ότι ελέγχει εν πολλοίς την επιδημία.

Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με τις επικίνδυνες κοινωνικές ασυμμετρίες που θα γεννηθούν, αν δεν επιτευχθεί η ανοσία αγέλης.

Η μη επίτευξη συλλογικής ανοσίας

Η ιδρυτική συνθήκη των δυτικών δημοκρατιών κινδυνεύει πράγματι από έναν αποτυχημένο εμβολιασμό.

Σε αντίθεση με τις φοβίες που μια κατηγορία στοχαστών καλλιεργούν τους τελευταίους μήνες γύρω από τη δρομολόγηση κάποιας αυταρχικής στροφής των δημοκρατιών μας μέσω της αναστολής των ατομικών ελευθεριών που συνοδεύουν την καραντίνα (και με «πρόσχημα την πανδημία», όπως αρέσκονται να λένε), η μη επίτευξη της ανοσίας αγέλης μπορεί να διασπάσει το κοινωνικό συμβόλαιο της δημοκρατικής ζωής και να άρει ουσιώδεις προϋποθέσεις της κοινωνικής μας συμβίωσης.

Διότι, αν η Δημοκρατία δεν απειλείται από τα περιοριστικά υγειονομικά μέτρα (είναι, αν μη τι άλλο, καταφανές ότι οι «κρατούντες» ανά τον κόσμο θα προτιμούσαν τη συνέχιση της απρόσκοπτης οικονομικής ζωής από τον αργό της θάνατο που βλέπουμε) δεν θα συμβεί το ίδιο αν η κοινωνία χωριστεί στα δύο. Αυτό ακριβώς μπορεί να συμβεί, αν δεν επιτευχθεί η ανοσία αγέλης.

Για έναν πολύ απλό λόγο. Το εμβόλιο δεν θα πάψει να είναι αποτελεσματικό για τον κάθε έναν εμβολιασμένο ξεχωριστά σε ό,τι αφορά την πιθανότητα να νοσήσει βαριά από τον κόβιντ επειδή δεν θα έχει επιτευχθεί ανοσία αγέλης. Θα προστατεύει τον κάθε εμβολιασμένο από τον κίνδυνο σοβαρής νόσησης – όχι όμως από το ενδεχόμενο να παραμένει ασυμπτωματικός μεταδότης του ιού και χωρίς εν τέλει να του παρέχεται ασφάλεια στην κοινωνική του ζωή και εμπειρία.

Απεναντίας, η ανοσία αγέλης θα καταστήσει τον κόβιντ –περίπου– ενδημικό, θα μειώσει δραστικά την κυκλοφορία του και θα επιτρέψει την απρόσκοπτη οικονομική ροή, την ελεύθερη συνύπαρξη στις κοινές «πλατφόρμες» εργασίας, ζωής, διασκέδασης και μετακίνησης. Θα αποτρέψει κάθε υγιεινιστική υστερία και θα αποκρούσει οποιαδήποτε σκέψη συσπείρωσης των «επιδημιολογικά εντάξει» από τους «μιαρούς». Η ανοσία αγέλης θα μας εξομοιώσει όλους, εμβολιασμένους και μη.

Δύο διακριτοί κόσμοι

Η μη επίτευξη συλλογικής ανοσίας λόγω κάποιου ατελούς σε έκταση εμβολιασμού του πληθυσμού θα φτιάξει δύο διακριτούς κοινωνικούς κόσμους. Δύο σύμπαντα που θα συνέχονται εσωτερικά, το κάθε ένα, από μια κοινή σχέση των μελών του με τον ιό και κυρίως από το ίδιο επίπεδο επικινδυνότητας.

Οι εμβολιασμένοι θα χωριστούν από τους άλλους. Δεν είναι στην πραγματικότητα τόσο δύσκολο να φανταστεί κανείς αυτή τη δυστοπία.

Οικονομικοί θεσμοί και εταιρείες που προσλαμβάνουν μόνον εμβολιασμένους και άλλες που -δέχονται τους μη-εμβολιασμένους με χαμηλότερες, ίσως, αμοιβές. Καταναλωτικές νησίδες covid free και άλλες -συμβατικές- χωρίς υγειονομικές πιστοποιήσεις. Δύο συστήματα μεταφορών, ένα ΚΤΕΛ εμβολιασμένων και το επόμενο λεωφορείο πιο «εναλλακτικό», ένα απαλλαγμένο από ιό, το δεύτερο απαλλαγμένο από την εξουσία του εμβολίου. Συμμετοχή στα μαθήματα αμφιθεάτρου με εμβόλιο, ψευδής-ίση συμμετοχή από τον υπολογιστή του σπιτιού χωρίς εμβόλιο.

Ψυχαγωγία, μεταφορές, εκπαίδευση, κοινωνικότητα και κυρίως αγορά εργασίας είναι πεδία στα οποία μπορεί να εκδηλωθεί αυτός ο διχασμός με αποτέλεσμα να βρεθούμε μπροστά σε ανθρώπους που, καταστατικά πλέον, δεν θα μοιράζονται τα ίδια δικαιώματα.