O πλούτος δεν είναι κακός. Η επίδειξή του είναι

Έχουν περάσει δύο (ή μήπως είναι τρεις;) μέρες από την μεγαλειώδη ανάρτηση του αντιδημάρχου Αθηναίων Μακρόπουλου κι ακόμα βλέπω, με την συγκαταβατική δυσαρέσκεια που ταιριάζει σε κάτι δυσάρεστο αλλά αναμενόμενο, πως κάποιοι συμπολίτες αδυνατούν να καταλάβουν ποιο είναι το πρόβλημα με την ανάρτηση αυτή. Κάποιοι επειδή μάλλον συμπεριφέρονται (ή θα ήθελαν να είχαν τη δυνατότητα να συμπεριφερθούν) όπως ο αντιδήμαρχος και κάποιοι επειδή, παρότι προσπαθούν, απλώς δεν τα έχουν καταφέρει ακόμα.

Θα προσπαθήσω να βοηθήσω και τις δύο αυτές κατηγορίες συμπολιτών και να εξηγήσω το πρόβλημα (αν και νομίζω πως η πρώτη κατηγορία δεν μπορεί να βοηθηθεί από τίποτα και κανέναν).

Για αρχή ας απολαύσουμε ξανά την ανάρτηση του αρμόδιου για θέματα επιχειρηματικότητας αντιδημάρχου.

Η αλήθεια είναι πως η πρώτη αντίδραση πολλών ανθρώπων ήταν να νομίσουν πως πρόκειται για κάποια απόπειρα χιούμορ. Δεν είναι περίεργη αντίδραση καθώς τέτοια απροκάλυπτη επίδειξη πλούτου, τέτοια καγκουροπρεπής φιγούρα, είναι τόσο κωμική που ο νους πάει κατευθείαν στην πλάκα.

Δυστυχώς τίποτα δεν δείχνει ότι επρόκειτο περί πλάκας και είναι μάλλον βέβαιο πως στ’ αλήθεια ο αντιδήμαρχος ήθελε να ενημερώσει το πανελλήνιο για το σπίτι του στο Μπάντεν το Μπάντεν, την Άστον την Μάρτιν του, τις βόλτες του στον Μέλανα τον Δρυμό και για το πόσο όλα αυτά (τα οποία μέχρι προχτές δεν ξέραμε ότι τα είχε) του λείπουν.

Οι περισσότεροι καταλαβαίνουμε πως το κράξιμο και η καζούρα που ακολούθησαν την ανάρτηση ήταν αναπόφευκτα. Οι λιγότεροι δεν το καταλαβαίνουν και προσπαθούν να υπερασπιστούν τον φιγουρατζή αντιδήμαρχο με τη φράση «μην ενοχοποιείτε τον πλούτο» ή με τη φράση «δικά του είναι δεν τα έκλεψε» ή με τη φράση «αφού έτσι νιώθει ο άνθρωπος καλά έκανε και το εξέφρασε».

Να ξεκινήσω από την τελευταία φράση και να πω πως γενικά καλό είναι να μην έκφραζουμε πάντα Ό,ΤΙ «νιώθουμε». Πολλά από αυτά που κατά καιρούς «νιώθουμε» είναι ενοχλητικά ή βλακώδη ή αηδιαστικά και καλό είναι να τα κρατάμε για το εαυτό μας. Μπορεί να νιώθουμε σεξουαλική έλξη για μια χήρα στην κηδεία του άντρα της ή να νιώθουμε βαρυστομαχιά και να θέλουμε να ρευτούμε σε ένα γεμάτο ασανσέρ ή να νιώθουμε πως θέλουμε να πάμε γυμνοί από τη μέση και κάτω στον μανάβη, αλλά καλό είναι να μην εκφραστούμε αναλόγως. Μια από τις διαφορές των ενηλίκων από τα τρίχρονα είναι πως οι ενήλικες δεν εκφράζουν Ο,ΤΙ νιώθουν καθώς έχουν αποκτήσει κοινωνική συνείδηση και μια κάποια αίσθηση της γελοιότητας.

Προφανώς και το σπίτι και η Άστον η Μάρτιν είναι του αντιδημάρχου και προφανώς καθόλου κακό δεν είναι που τα έχει. Δεν θα ήταν κακό ακόμα κι αν είχε δέκα σπίτια και 20 Άστον Μάρτιν, δεν θα ήταν κακό ακόμα κι αν είχε 10 παλάτια και 100  αεροσκάφη και 1000 γιοτ. Ο πλούτος δεν είναι κακός. Η δημόσια και απροκάλυπτη επίδειξη του, όμως, είναι.

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως η επίδειξη πλούτου δεν αποδίδεται τόσο στους πλουσίους, όσο στους νεόπλουτους. Το ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε πραγματικά «παλιά λεφτά» δυσκολεύει λίγο τη διάκριση, αλλά η διάκριση υπάρχει.  

Το πρώτο πρόβλημα με την δημόσια επίδειξη του πλούτου, την επίδειξη που γίνεται μέσα από τα λαϊκά μέσα κοινωνικής δικτύωσης και άρα απευθύνεται κυρίως σε ανθρώπους που δεν τον έχουν, είναι το ίδιο πρόβλημα που θα είχε ένα πλουσιοπάροχο γέυμα δίπλα σε άστεγους. Το να τρως καλά κάθε άλλο παρά κακό είναι, αλλά όλοι (ή μάλλον οι περισσότεροι) καταλαβαίνουμε γιατί δεν πρέπει να το κάνουμε δίπλα σε ανθρώπους που δεν έχουν την ίδια δυνατότητα.

Ακόμα κι αν η απόκτηση πλούτου ήταν αποκλειστικά και μόνο αποτέλεσμα ικανότητας (φυσικά και δεν είναι, υπάρχουν ικανοί άνθρωποι χωρίς τεράστια περιουσία και ανίκανοι με πλούτη αμύθητα), μόνο ένας κοινωνικά και συναισθηματικά ανάπηρος άνθρωπος θα έκανε επίδειξη της ικανότητας του σε όσους δεν την έχουν. Ενα τρίχρονο δεν θα είχε κανένα πρόβλημα να κάνει επίδειξη των ωραίων του παιχνιδιών (που ούτε τα έκλεψε ούτε οι γονείς του έκλεψαν για να του τα αγοράσουν) σε ένα παιδάκι που δεν έχει. Δεν θα ήταν ωραίο, αλλά θα είχε την δικαιολογία της ηλικίας η οποία δεν του έχει επιτρέψει να αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες και ευαισθησίες. Ένας ενήλικας δεν έχει τέτοια δικαιολογία.

Πολύ περισσότερο όταν η επίδειξη αυτή γίνεται σε μια περίοδο που, για λόγους ασχέτους με τις ικανότητες τους, πολλοί συμπολίτες είναι στα πρόθυρα της οικονομικής καταστροφής.

Όμως η επίδειξη δείχνει και κάτι άλλο (πέρα από την πλήρη απουσία κοινωνικής συνείδησης και ενσυναίσθησης) επίσης καθόλου κολακευτικό για τον επιδειξία: δείχνει ότι δεν του φτάνει να απολαμβάνει τα αγαθά που ο πλούτος του προσφέρει. Δείχνει πως σημαντικό κομμάτι της απόλαυσής του έρχεται από την δημόσια επίδειξη. Λες και η απόλαυση των αγαθών δεν είναι ο σκοπός, αλλά το μέσο για τον πραγματικό σκοπό που είναι η επίδειξη της απόλαυσης. Δεν είμαι ψυχίατρος ή ψυχολόγος, αλλά σίγουρα αυτού του είδους η συμπεριφορά, το να μη σου αρκεί η απόλαυση του αγαθού αλλά να έχεις την ανάγκη να το επιδείξεις, είναι μάλλον της αρμοδιότητάς τους.

Κάποιοι συμπολίτες είπαν πως ο καημένος ο αντιδήμαρχος απλώς εξέφρασε τη νοσταλγία του για τον τόπο των διακοπών του και θα είχαν δίκιο αν ο αντιδήμαρχος είχε γράψει: «Νοσταλγώ το εξοχικό που λόγω καραντίνας δεν μπορώ να επισκεφτώ. Ελπίζω τα Χριστούγεννα να καταφέρω να βρεθώ εκεί».

Όμως ο αντιδήμαρχος μας ενημέρωσε και πού ακριβώς είναι το εξοχικό του (σε ένα πανάκριβο θέρετρο) και τι μάρκα είναι το αυτοκίνητο του (μια πανάκριβη Άστον Μάρτιν), δηλαδή μας έδωσε πληροφορίες που σκοπό δεν είχαν την έκφραση της νοσταλγίας του, αλλά την επίδειξη και τη ζήλια που αυτή μπορεί να δημιουργήσει.

Και πραγματικά τόσο ένα σπίτι στο Μπάντεν το Μπάντεν όσο και μια Άστον Μάρτιν είναι αξιοζήλευτα περιουσιακά στοιχεία. Όχι όμως τόσο αξιοζήλευτα όσο αξιολύπητη είναι η επιδειξιομανία και η πλήρης απουσία κοινωνικής αντίληψης και ενσυναίσθησης. Και μπράβο στον αντιδήμαρχο που ενώ θα μπορούσε να μας κάνει να τον ζηλέψουμε μας έκανε να τον λυπόμαστε.