Η σημασία της δύναμης της ανθεκτικότητας μετά την πανδημία

Γράφει ο Θεμιστοκλής Χατζηιακώβου*

Στην πολιτική και στις διεθνείς σχέσεις, συνήθως υπάρχει ένας διαχωρισμός ανάμεσα σε δύο μορφές επιβολής της δύναμης. Ο όρος «hard power», αναφέρεται στην ισχύ η οποία είναι μετρήσιμη μέσω των στρατιωτικών δυνατοτήτων μίας χώρας αλλά και μέσω της οικονομικής της κατάστασης -τουλάχιστον ως έναν βαθμό. Από την άλλη, ο όρος «soft power», σχετίζεται με την οικονομική και πολιτιστική επιρροή που ασκεί ένα κράτος στα υπόλοιπα μέλη της διεθνούς κοινότητας, με την ικανότητά να προωθεί την ατζέντα του και να πείθει άλλους διεθνείς δρώντες να την υιοθετούν. Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η soft power  μιας  χώρας διαδραματίζει ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στην διεθνή διπλωματία.

Η πανδημία, όμως, έφερε απότομες αλλαγές στη ζωής μας. Αυτές οι αλλαγές με τη σειρά τους αναδεικνύουν ένα νέο είδος δύναμης, η οποία φαίνεται πως ήρθε για να μείνει. Πρόκειται για την «resilient power», δηλαδή, την ικανότητα ενός κράτους να απορροφά διάφορα σοκ, να προσαρμόζεται με γρήγορο και αποτελεσματικό τρόπο και να επανέρχεται γρήγορα σε φυσιολογικούς ρυθμούς. Η πανδημία επιβεβαίωσε το παλαιό ρητό πως ορισμένες φορές  η καλύτερη επίθεση είναι η άμυνα. Τα κράτη από εδώ και πέρα θα έχουν πολύ  συχνότερα, μικρότερης ή μεγαλύτερης έκτασης αναπάντεχα γεγονότα που θα ανατρέπουν τον σχεδιασμό τους: κλιματική αλλαγή, κυβερνοεπιθέσεις, οικονομική κρίση, καμπάνιες ψευδών ειδήσεων, φυσικές καταστροφές, για να αναφέρουμε τα κυριότερα. Όλα αυτά είναι φαινόμενα που για ξεχωριστούς λόγους θα συνεχίσουν να  εντείνονται. Η «resilient  power» λοιπόν, αυτή η ευελιξία που θα μπορεί να επιδείξει ένα κράτος, θα παίζει ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στην διεθνή πολιτική. 

Επί παραδείγματι, η 11η Σεπτεμβρίου, σηματοδότησε  για τις  ΗΠΑ, την αρχή μιας διεθνούς στρατιωτικής εκστρατείας με σκοπό να καταπολεμηθεί η τρομοκρατία στο «γήπεδο» της. Δεν σήμανε όμως και τη συνοδευόμενη με αυτήν την «hard power», «resilient power». Δεν προσπάθησε δηλαδή να αναπτύξει ένα σύστημα ανάκτησης δυνάμεων, στην προκειμένη περίπτωση ενάντια της τρομοκρατίας, μη σκεπτόμενη αυτήν την νέα αναδυόμενη δύναμη.

Όταν ήρθε λοιπόν η πανδημία, ή όταν έρθει μία σοβαρή κυβερνοεπίθεση, δεν θα επηρεάσει τόσο πολύ πόσα F-35 διαθέτει μία χώρα  ή τι απήχηση  έχει και τι επιρροή ασκεί  το  εκάστοτε παγκόσμιο πρακτορείο ειδήσεων. Η πανδημία αντιμετωπίζεται με την περίθαλψη των πολιτών, την ιχνηλάτιση των κρουσμάτων, τον εντοπισμό των επαφών και, γενικά, με την ευελιξία και την αποτελεσματικότητα. Φυσικά, αυτή η ανάγκη δεν είναι καινούργια. Η ειδοποιός  διαφορά όμως, μεταξύ του παρελθόντος και του μέλλοντος είναι πως σε μια  παγκοσμιοποιημένη πολιτική, οι απειλές για ένα κράτος είναι σε μεγάλο βαθμό καινούργιες. Δεν διατίθεται δηλαδή κάποια πεπατημένη. Για αυτό ακριβώς θα παίξει τόσο μεγάλο ρόλο η ικανότητα των κρατών να προσαρμόζονται και να ανακτούν τις δυνάμεις τους με καινοτόμες λύσεις. 

Το αποτέλεσμα λοιπόν της  «resilient power», εκτός από τα παραπάνω, είναι να προσφέρει στο κράτος την ανάπτυξη των άλλων δύο δυνάμεων. Η μικρή Νέα Ζηλανδία για παράδειγμα, με την εξαιρετική της διαχείριση, αναδείχθηκε σε παγκόσμιο πρότυπο - άρα κέρδισε σε «soft power». Παράλληλα, κατόρθωσε να μην «κλείσει» την οικονομία της σε ίδιο βαθμό με τις υπόλοιπες χώρες - άρα κέρδισε και σε «hard power».

H «δύναμη  της ανθεκτικότητας» λοιπόν, είναι  μετρήσιμη  μόνο μετά την άφιξη της απειλής. Φυσικά, το να έχει ένα κράτος τρωτά σημεία είναι πλήρως αναμενόμενο. Όμως η ικανότητά του να διαχειριστεί αυτά τα αδύναμα σημεία, ώστε να μην υποκύψει σε αυτά, επιτυγχάνεται με αυτήν την νέα δύναμη, την δύναμη της ανθεκτικότητας.

*Ο Θεμιστοκλής Χατζηιακώβου, είναι τελειόφοιτος πολιτικής και διακυβέρνησης στην Sciences Po Paris, και παράλληλα σπουδαστής στο LUISS Guido Carli, στον τομέα του International Security.