Η επικίνδυνη αποστολή του Τζο Μπάιντεν

[Η Τριλογία του Νέου Κόσμου, μέρος 3ο. Διαβάστε το πρώτο μέρος εδώ και το δεύτερο εδώ.]

Μπορεί ο Τζο Μπάιντεν να σταματήσει τη δομική παρακμή της Δύσης, να σώσει την «ψυχή της Αμερικής» και να αποκαταστήσει τον στρατηγικό ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στο παγκόσμιο σύστημα; Μας αφορά τελικά το Αμερικανικό Όνειρο; Και με ποια μορφή μπορεί να επιβιώσει στον 21ο αιώνα;

Ποια μαθήματα πρέπει να πάρουμε εμείς, ως Ευρωπαίοι και ως Έλληνες, από την κρίση των ΗΠΑ; 

Τόσο το κίνημα του Ντόναλντ Τραμπ, όσο και πολλοί ψηφοφόροι του Τζο Μπάιντεν, αλλά και πολλοί Ευρωπαίοι (ηγέτες και πολίτες) ονειρεύονται την επιστροφή σε μια διαφορετική εκδοχή του παρελθόντος, σε μια παλιά εκδοχή του Αμερικανικού Ονείρου.

Οι οπαδοί του Τραμπ επιθυμούν την επιστροφή σε ένα ένδοξο παρελθόν στο οποίο οι ΗΠΑ ήταν η κυρίαρχη παγκόσμια δύναμη (Make America Great Again), η ενδοχώρα λειτουργούσε ως ατμομηχανή της παγκόσμιας βιομηχανίας και ανάπτυξης, και στην κοινωνία επικρατούσε ο νόμος, η τάξη, γνώριμοι πολιτισμικοί κώδικες, παραδοσιακές αξίες και κοινωνικοί ρόλοι. Πολλοί ψηφοφόροι του Μπάιντεν επιθυμούν την επιστροφή στο 2012 ή έστω στο 2000, με τις ΗΠΑ να είναι ο φάρος του φιλελευθερισμού, τόσο στο εσωτερικό (πολιτική των ταυτοτήτων, κοινωνική δικαιοσύνη), όσο και διεθνώς (ελεύθερο εμπόριο, υποστήριξη του διεθνούς δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων).

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν βολευτεί με τις ΗΠΑ σε ρόλο διευθύνοντα συμβούλου της εξωτερικής πολιτικής της ηπείρου και προστάτη της ευρωπαϊκής ασφάλειας μέσω του ΝΑΤΟ, ούτως ώστε να μην έχουμε ούτε να πληρώνουμε χρήματα για εξοπλισμούς και κοινούς στρατούς, ούτε να αναλαμβάνουμε την ευθύνη και ηθική ενοχή παρεμβάσεων και πολέμων σε άλλες ηπείρους. Οι Ευρωπαίοι πολίτες είχαμε βολευτεί με το να καταναλώνουμε ένα έτοιμο («απ’ το ράφι») Όνειρο με τις αξίες της ελευθερίας, της ευημερίας, της συνύπαρξης και της φιλοδοξίας. 

Η πικρή αλήθεια είναι πως, ό,τι και να γίνει, ό,τι και να κάνει ο Τζο Μπάιντεν, ακόμη κι αν σκίσει το προεδρικό του κοστούμι και φορέσει τη στολή του Σούπερμαν, καμία από αυτές τις συνθήκες δεν θα αναστηθεί. 

Το μέλλον δεν θα μοιάζει με το παρελθόν. Η Κίνα είναι ήδη υπερδύναμη με ασύλληπτα επίπεδα εσωτερικού ελέγχου, παγκόσμιας επιρροής, ανάπτυξης έξυπνων και εξελιγμένων δομών και μηχανισμών διακυβέρνησης. Η φύση της οικονομικής ανάπτυξης και της βιομηχανίας έχει αλλάξει, όπως κι η αντίληψή μας για τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις της. Οι κολοσσοί της τεχνολογίας και τα δίκτυα διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος και φοροδιαφυγής είναι πλέον ανεξέλεγκτα, καμία κυβέρνηση μόνη της δεν πρόκειται να τα ελέγξει, και άρα η «πίτα» των δημόσιων εσόδων θα είναι πάντα ανεπαρκής για τις ανάγκες των σύγχρονων κοινωνιών.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει ούτως ή άλλως να αποφασίσει τι θέλει να κάνει με το μέλλον της. Ολόκληρες γενιές παιδιών μεγαλώνουν με διαφορετικά ερεθίσματα, προβληματισμούς, ανάγκες και συνήθειες – το Αμερικανικό Όνειρο δεν σημαίνει τίποτα γι’ αυτούς. Τα εξιδανικευμένα αφηγήματα αμερικανικής υπεροχής των τηλεοπτικών σειρών της δεκαετίας του 1980 και 1990 μπορεί τότε να μας ενέπνεαν, τώρα προκαλούν αμηχανία και μια αίσθηση χαμένης παιδικότητας. Οι θεσμοί του κράτους και τα πρόσωπα της διακυβέρνησης (όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και διεθνώς, ασχέτως της αξίας τους) μέσα από την καθημερινή φθορά των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, της σάτιρας, των viral memes, δεν προκαλούν πλέον κανένα απολύτως φόβο ή σεβασμό, αλλά πικρό γέλιο. 

Για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε μπροστά, στο μέλλον, πρέπει πρώτα να αποδεχτούμε την πραγματικότητα του παρόντος, να απελευθερώσουμε τις προσδοκίες επιστροφής στο ένδοξο παρελθόν. Υπάρχει ακόμα ένα σενάριο για το μέλλον στο οποίο η προεδρία Μπάιντεν σώζει την ψυχή της Αμερικής και αναδιατυπώνει τον ρόλο των ΗΠΑ στον 21ο αιώνα· αλλά ο ρόλος αυτός είναι διαφορετικός: πιο μετριοπαθής, πιο έξυπνος, πιο συνεργατικός, πιο βιώσιμος, περισσότερο –όχι λιγότερο– παγκοσμιοποιημένος. Το Αμερικανικό Όνειρο στον 21ο αιώνα είναι η συνύπαρξη και η ενσωμάτωση σε μία πολυμερή διεθνή κοινότητα που σέβεται μεν τον χαρακτήρα των πολιτειών της, αλλά ενώνει τους πάντες υπό κάποιες πανανθρώπινες αξίες. 

Εάν υποθέσουμε ότι ο Μπάιντεν και η Κάμαλα Χάρις καταφέρουν να ξεπεράσουν τα εμπόδια που θέτει στο δρόμο τους ο Ντόναλντ Τραμπ, ολοκληρώσουν τη χαοτική διαδικασία μεταβίβασης της εξουσίας και ορκιστούν στις 20 Ιανουαρίου 2021, τότε θα πρέπει να προβούν σε μια σειρά από ριζοσπαστικές ενέργειες τόσο στο εσωτερικό, όσο και στη διεθνή σκηνή: 
● Να σταματήσουν την αυταρχική επέκταση της Κίνας στο Χονγκ Κονγκ, στο Νεπάλ και στη Νότια Κινεζική Θάλασσα, τη νεο-αποικιακή επέκταση στην Αφρική και τον Ειρηνικό Ωκεανό, και την ανάπτυξη ενός δικτύου πρακτόρων σε δυτικούς θεσμούς και πανεπιστήμια που περιορίζουν ήδη την ελευθερία του λόγου. 
● Να ασκήσουν στρατηγική αποτροπής έναντι της Ρωσίας προκειμένου να περιορίσουν την εκστρατεία παραπληροφόρησης, σύγχυσης, επιρροής και δολοφονικών επιθέσεων. 
● Να αποκαταστήσουν τις διπλωματικές σχέσεις με τους Ευρωπαίους συμμάχους και την αξιοπιστία του ΝΑΤΟ, που μεταξύ άλλων προϋποθέτει τη μηδενική ανοχή στην πολιτική του Ερντογάν. 
● Να ηγηθούν παγκόσμιων συμμαχιών και πρωτοβουλιών για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ, να εφαρμόσουν ριζοσπαστικές πολιτικές δράσης για την κλιματική αλλαγή, και ανθεκτικότητας για τα ακραία καιρικά φαινόμενα που θα αντιμετωπίζουμε συνεχώς τα επόμενα χρόνια. 
● Και να τα κάνουν όλα αυτά εν μέσω μιας παγκόσμιας πανδημίας που μόνο στις ΗΠΑ έχει ήδη προκαλέσει 250.000 θανάτους, και έχει αναδείξει τις δομικές αδυναμίες και την εξάρτηση από εθνικά συμφέροντα διεθνών θεσμών, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. 

Όλα αυτά φαντάζουν ως Επικίνδυνη Αποστολή, ως Mission Impossible, αλλά τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα στο εσωτερικό. Ο νέος πρόεδρος θα πρέπει να βρει τρόπο να διαβρώσει πολιτικά το μέτωπο της παράνοιας και των θεωριών συνωμοσίας, δημιουργώντας κανάλια επικοινωνίας, ανοχής και εμπιστοσύνης, με ένα ικανό ποσοστό του «άλλου μισού» που δεν τον ψήφισε. Θα πρέπει να διαχειριστεί το εκρηκτικό, τοξικό κοκτέιλ ρατσισμού και ταυτοτικών απαιτήσεων διαφορετικών ομάδων πίεσης, να αναστηλώσει τις εθνικές υποδομές, να σώσει το σύστημα υγείας και ασφάλισης, να δημιουργήσει εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας εν μέσω πανδημίας, να αμβλύνει τις τεράστιες οικονομικές, κοινωνικές και εκπαιδευτικές ανισότητες, να αντιμετωπίσει την κρίση με το φοιτητικό χρέος, να ανανεώσει ένα εντελώς αρτηριοσκληρωτικό και διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα. Και να τα κάνει όλα αυτά με ένα Ανώτατο Δικαστήριο με συντηρητική πλειοψηφία 6-3 και μια Γερουσία που είτε θα είναι στα χέρια των Ρεπουμπλικάνων, είτε θα είναι 50-50. 

Για καλό και για κακό, μέχρι να δούμε τι από όλα αυτά θα κάνουν ο Μπάιντεν και η Κάμαλα Χάρις, καλό θα ήταν ίσως να έχουμε ένα Plan B. Να αναπτύξουμε ένα δικό μας Όνειρο. 

Για καλό και για κακό, μέχρι να δούμε τι από όλα αυτά θα κάνουν ο Μπάιντεν και η Κάμαλα Χάρις, καλό θα ήταν ίσως να έχουμε ένα Plan B. Να αναπτύξουμε ένα δικό μας Όνειρο. Προς το παρόν δεν φανταζόμαστε έναν καλύτερο κόσμο, αλλά φοβόμαστε (και με το δίκιο μας) – φοβόμαστε την αλλαγή, την απώλεια ελέγχου, την τεχνολογία, την αυτοματοποίηση, τον ολοκληρωτισμό. Τι μορφή έχει η ελπίδα στον 21ο αιώνα; Τι μορφή θα έχει το επόμενο Όνειρο; 

Για να μπορέσουμε να περισώσουμε την ψυχή της Αμερικής ή της Δύσης ή της Ευρώπης ή της φιλελεύθερης δημοκρατίας ή της παγκόσμιας τάξης ή του πολιτισμού ή του τρόπου ζωής, θα πρέπει να αποφασίσουμε πρώτα τι θέλουμε εμείς οι ίδιοι. Δηλαδή σε ποια πράγματα –ιδανικά, προτεραιότητες, ανάγκες– δίνουμε αξία. Δηλαδή για ποια πράγματα είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε – να πληρώσουμε το κόστος. Δηλαδή για ποιες αξίες είμαστε προετοιμασμένοι, εμείς ως πολίτες, ατομικά και συλλογικά, να δουλέψουμε και να θυσιαστούμε.