H δημοκρατία των «πιστών»

Είναι προφανές ότι η αστική δημοκρατία μπορεί να λειτουργήσει με πολίτες και όχι με «πιστούς». Κι αυτό γιατί οι νόμοι, οι θεσμοί, οι κανόνες, οι οδηγίες της πολιτείας πρέπει να απευθύνονται σε ανθρώπους πεπεισμένους για την σημασία της πραγματικότητας που τους περιβάλλει.

Σε όλες τις κοινωνίες υπάρχουν αυτοί που διαπραγματεύονται με αυτό που ζουν και αυτοί που φαντασιώνονται παθητικά αυτό που θα ήθελαν να ζουν. Αυτοί που αναγνωρίζουν το «είναι» κι αυτοί που αποδέχονται -αποκλειστικά και μόνο- αυτό που θα έπρεπε να είναι!

Οι δεύτεροι, οι πραγματικά «πιστοί» είναι πάντα πολύ λιγότεροι. Και στην εποχή μας, μάλλον, ελάχιστοι. Γιατί η έλλογη διαχείριση του επιστητού έχει πλέον ενισχυθεί με τη παιδεία, την διεύρυνση της συμμετοχής  στην παραγωγικότητα και την εκλογίκευση των φαινομένων από την επιστήμη.

Τι γίνεται όμως; Οι μικρές ομάδες των φανατικά «πιστών» αποτελούν τον πυρήνα δημιουργίας ενός «οικοσυστήματος» πολλών άλλων που ενδιαφέρονται να δρέψουν κάτι από την αίγλη της «ιδεολογίας» τους. Και παράλληλα να συμμετάσχουν σε πόλους εξουσίας που γοητεύονται από την συνεκτική δύναμη αυτών των πυρήνων.

Δύο παραδείγματα: Όσοι πολιτικοί συνωθούνται σε θρησκευτικές εκδηλώσεις ή φωτογραφίζονται με ιερωμένους δεν σημαίνει ότι είναι ευσεβείς. Απλά, αντιλαμβάνονται την πίστη ως κοινωνική καταξίωση. Και κατ΄επέκταση ως δυναμικό μέσο ανέλιξης. Το ίδιο περίπου κάνουν και οι ψηφοφόροι τους. Μοιράζονται δηλαδή αμφότεροι ένα είδος συνομολογούμενης υποκρισίας, γύρω από τον πυρήνα των φανατικά πιστών, που σημειωτέον, είναι μία κοινωνικά αμελητέα ποσότητα.

Το άλλο δείγμα είναι η διαρκής «αντισυστημική» στάση της Αριστεράς. Οι ζηλωτές «πιστοί» κι εδώ, είναι λιγότεροι ακόμα και από τις δυναμικές αντιεξουσιαστικές ομάδες κρούσεις. Γιατί κι εδώ παρεισφρέουν άτομα που αρέσκονται μόνο στη βία χωρίς ιδεολογικό έρεισμα. Κι όμως, ποιος τολμάει να αμφισβητήσει το «ηθικό πλεονέκτημα» αυτών που συνωστίζονται γύρω από το όραμα μιας επανάστασης που θα εξασφαλίσει έναν «παράδεισο» δικαίου στον κόσμο;

Τι επωφελούνται οι παραπάνω; Την απαλλαγή από την προσωπική ή την συλλογική ευθύνη που η δημοκρατία απαιτεί για την λειτουργία της.

Η «ιδεολογία», το «δόγμα», η «αυθεντία» είναι ο μοναδικός οδηγός για τους αληθινά «πιστούς» που προσεύχονται στα πρώτα στασίδια. Και από πίσω, ακολουθούν οι δήθεν «ενάρετοι», στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν λίγη ηθική «ευλογία», δια των συμβόλων και των αρχών της «διδασκαλίας»…

Το πεδίο «πολιτικού» προβληματισμού κάθε μεταφυσικής ή πολιτικής «θρησκείας» δεν βρίσκεται στην οντολογική αλλά στην δεοντολογική υπόσταση του κόσμου. Όχι στο επιστητό, αλλά σε μια φαντασιακή θέσμιση της πραγματικότητας. Ούτε καν σε θεωρητικό επίπεδο. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο, και η Εκκλησία και η Αριστερά δυσκολεύονται να συμμετάσχουν σε πολιτικές πράξεις ευθύνης, ακόμα και σε περιόδους κρίσεων.

Η ανυπακοή  προσφέρεται για αυτούς, ως το δυνατότερο ένστικτο ικανοποίησης και ναρκισσιστικής φιλαρέσκειας. Θα μπορούσαν βέβαια, να εμφανιστούν οι νοήμονες των δογμάτων και να απαιτήσουν κανονικότητα. Αλλά πάντα ορθώνεται η δυσανεξία στην πολιτική εφαρμογή. Η εμπέδωση της ασυνταξίας, ως μέθοδος δράσης και ανατροπής δεδομένων.

Ο κώδικας δεοντολογίας των φαντασιακών δογμάτων δεν ταυτίζεται με τις αρχές της αστικής δημοκρατίας. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα. Ότι η ίδια η αστική δημοκρατία αποφεύγει να τις υπενθυμίζει στα δόγματα. Συνειδητά ή ασυνείδητα.  

Βιώνουμε μία πρωτόγνωρη κρίση που η ζοφερή πραγματικότητα θριαμβεύει. Το πολίτευμα δεν έχει την πολυτέλεια να παίζει με τις ζωές των πολιτών του, στο όνομα της «τελετουργίας» κάποιων «πιστών». Ούτε σε θρησκευτικές εκδηλώσεις ούτε σε παρωδίες επετειακών «επαναστάσεων».

Αν έχει κάποιο νόημα η φαιδρότητα, για την αισθητική μας, έχει καλώς. Αν όμως όλα αυτά είναι πτώση και ευτελισμός, τότε η πολιτεία οφείλει να κατανοήσει πως ήρθε η ώρα της αποκάλυψης. Οι δημοκρατίες έχουν ανάγκη πρώτα τους πολίτες και μετά τους «πιστούς»…