Αμερικανικές Εκλογές: Ο Στράτος Φαναράς αναλύει το αποτέλεσμα

Η προεκλογική συγκυρία

Οι πρόσφατες Προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, διεξήχθησαν μέσα σε μια από τις πλέον ταραγμένες εποχές της μεταπολεμικής περιόδου.

Η Πανδημία του Covid-19 σε συνδυασμό με μία σειρά άλλων θεμάτων που εδώ και καιρό αυξάνουν την κοινωνική και πολιτική πόλωση, δημιούργησαν ένα περιβάλλον αυξημένης εκλογικής όξυνσης, η οποία με τη σειρά της οδήγησε στις κάλπες ένα πρωτοφανή αριθμό ψηφοφόρων (οι σχετικές εκτιμήσεις δίνουν αυτή τη στιγμή εκτιμώμενη συμμετοχή περίπου 153 εκατομμυρίων ψηφοφόρων από ένα σύνολο δυνάμενων να έχουν εκλογικό δικαίωμα 240 εκατομμυρίων).

Το συμπέρασμα είναι ότι το συνολικό ποσοστό συμμετοχής στις εκλογές ενδέχεται τελικά, όταν θα έχουν καταμετρηθεί όλες οι ψήφοι, να έχει ξεπεράσει το 63% και σε κάθε περίπτωση να έχει σημειωθεί το μεγαλύτερο turnout όλων των εποχών.

Η εκλογική και κοινωνική πόλωση

Η αύξηση της πόλωσης και της συνακόλουθης εκλογικής συμμετοχής, δεν συνέβη ξαφνικά, πρόκειται για μια τάση η οποία σημειώθηκε από τις περασμένες Προεδρικές εκλογές του 2016 όταν από τα 129 εκ. ψηφοφόρους του 2012, προσήλθαν στις κάλπες 139, δηλαδή 10 επιπλέον εκατομμύρια ψηφοφόροι.

Σχετίζεται με το βίαιο μετασχηματισμό της Αμερικανικής οικονομίας και το πέρασμα από την 3η στην 4η βιομηχανική εποχή, την εποχή της σταδιακής αποβιομηχάνισης και της έκρηξης της τεχνολογίας.

Στο μεταίχμιο αυτής της μετάβασης, οι παραδοσιακές δημοκρατικές δυνάμεις διακυβέρνησης, δεν μπόρεσαν να βρουν ένα επαρκές πολιτικό αφήγημα ούτε ένα ισχυρό σύστημα επανένταξης στην οικονομική δραστηριότητα για όσους άφηνε πίσω ο οικονομικός μετασχηματισμός. Στο κενό αυτό βρήκαν έδαφος ανάδυσης οι δυνάμεις του πολιτικού λαϊκισμού, του κοινωνικού διαχωρισμού, της εύκολης ερμηνείας της κρίσης και των θεωριών συνομωσίας.

Στις κάλπες του 2016 κέρδισαν τον πρώτο ιστορικό γύρο και ανέδειξαν τον D. Trump στην εξουσία, έστω και αν η επιτυχία τους οφειλόταν στο εκλογικό σύστημα των εκλεκτόρων και όχι στην πλειοψηφία της Παναμερικανικής λαϊκής ψήφου την οποία έχασαν και τότε.

Στα χρόνια που ακολούθησαν η πόλωση όχι μόνο διατηρήθηκε αλλά και ενισχύθηκε.

Ο Πρόεδρος πλέον D. Trump κατάφερε να καταστεί εκτός από Πρόεδρος και αδιαμφισβήτητος κομματικός ηγέτης του κόμματος των Ρεπουμπλικάνων.

Ένα εντυπωσιακό ερευνητικό στοιχείο που αξίζει να αναφερθεί είναι ότι στις έρευνες αξιολόγησης της ενάσκησης των καθηκόντων του Προέδρου από τη Gallup, σημειώθηκε ειδικά στην προεκλογική περίοδο πρωτοφανής διαφορά ικανοποίησης πάνω από 90%, ανάμεσα στους οπαδούς και συμπαθούντες των δύο μεγάλων κομμάτων. Πιο συγκεκριμένα, ενώ οι Ρεπουμπλικάνοι δήλωναν ικανοποιημένοι σε ποσοστό 94% από τον Πρόεδρο Trump, ο βαθμός ικανοποίησης ανάμεσα στους Δημοκρατικούς περιοριζόταν μόλις στο 3%!

Όμως δεν ήταν μόνο η κομματική πόλωση που σε ένα βαθμό σχηματοποιήθηκε από την «περσόνα» του Προέδρου Trump. Ο διχαστικός του λόγος, διαμόρφωσε σταδιακά ένα διάχυτο αντι-Trump μέτωπο στο οποίο συντάχθηκαν όλες οι μειονότητες, όλοι οι «εκτός των τειχών» οι οποίοι θεώρησαν ότι το αφήγημα των κακών μεταναστών που παίρνουν τις δουλειές των λευκών Αμερικάνων είναι ρατσιστικό και λανθασμένο, των ανυπότακτων άνεργων νέων που απειλούν την κοινωνική ειρήνη μαζί με την μαύρη κοινότητα.

Συντάχθηκε και ολόκληρη η προοδευτική Αμερική που ένιωθε βαριά προσβεβλημένη και ανήσυχη από τη στάση Trump απέναντι στα θέματα και στις διεθνείς συμφωνίες για την κλιματική αλλαγή, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα δικαιώματα των ανθρώπων με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό και τόσων άλλων που η ρητορική και οι πολιτικές του Προέδρου οδηγούσαν στην αντιπαλότητα.

Όλοι αυτοί συνειδητά ή ασυνείδητα, περίμεναν ένα μοιραίο πολιτικό λάθος του Προέδρου Trump για να σχηματοποιήσουν την αντίδραση τους σε ευρύτερο πολιτικό μέτωπο.

Το μοιραίο λάθος του Trump

Και το μοιραίο λάθος του Trump συνέβη. Ήταν η αντιμετώπιση της Πανδημίας Covid-19 την οποία όχι μόνο υποτίμησε από την αρχή αλλά και αμφισβήτησε ως αληθινή απειλή στη συνέχεια, επιστρατεύοντας απίθανες και αλληλογρονθοκοπούμενες θεωρίες συνομωσίας.

Ίσως μια ερμηνεία για τη στάση του αυτή, ήταν ότι δεν ήθελε για κανένα λόγο να αλλάξει η κοινωνική ατζέντα και να στραφεί από την Οικονομία (στην οποία οι θετικές αξιολογήσεις για το έργο του σημείωναν αποδοχή 52%) σε κάποιο άλλο θέμα που θα ήταν και δύσκολο να αντιμετωπισθεί από το αδύναμο κοινωνικό κράτος της χώρας.

Πρόκειται για κλασσική περίπτωση βολονταρισμού που δεν του βγήκε. Υποτίμησε τη σημασία της υγειονομικής ασφάλειας των πολιτών, η οποία στην πυραμίδα των αναγκών είναι θεμελιωδέστερη όλων. Η πανδημία λοιπόν ήταν η σπίθα που πολιτικοποίησε το anti-Trump ρεύμα και στη συνέχεια προστέθηκαν κι άλλα όπως το κίνημα “Black lives matter” και η μετατροπή τους σε εκλογικό κίνημα που εκφράστηκε από το σύνθημα “vote” το οποίο πρωτοεμφανίστηκε στις φανέλες των αστέρων του NBA.

Φτάσαμε λοιπόν στο δεύτερο ιστορικό γύρο της αναμέτρησης.

Από τα 139 εκατομμύρια του 2016, η εκτίμηση με βάση τις καταμετρήσεις ψήφου που συνεχίζονται, είναι ότι τώρα ψήφισαν με διάφορους τρόπους περίπου 153.

Αυτή η επιπλέον συμμετοχή των 14 εκατομμυρίων αποδείχθηκε καθοριστική για τη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος.

Αν και πριμοδότησε σε απόλυτο αριθμό ψήφων και τους δυο βασικούς διεκδικητές της Προεδρίας, ως κατανομή έγειρε σαφώς υπέρ του J. Biden και του έδωσε την εκλογική νίκη.

Από τα στοιχεία του exit poll της Edison Research για τα μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα της Αμερικής προκύπτει ότι σχεδόν δύο από τους τρεις ψηφοφόρους που ψήφισαν για πρώτη φορά (64%) επέλεξαν Biden και είναι αυτοί που του έδωσαν τη νίκη.

Το βασικότερο συμπέρασμα λοιπόν για την εκλογική συμπεριφορά ήταν ότι διαμορφώθηκε μια εκλογική anti-Trump πανστρατιά. Ο πίνακας που ακολουθεί είναι αποκαλυπτικός.

Ένας στους τέσσερις ψήφισε αρνητικά και ο Biden συγκέντρωσε σε αυτό το τμήμα του εκλογικού σώματος ποσοστό 68% ενώ ο Trump κέρδισε σε όσους ψήφισαν θετικά με 53%! Το λες και ειρωνεία της Ιστορίας αυτό.

Η κοινωνική και ιδεολογική γεωγραφία της ψήφου

Δεν θα επεκταθούμε εδώ σε μία αναλυτική παρουσίαση της κοινωνικής και ιδεολογικής διάστασης της ψήφου, όμως έχει μεγάλο ενδιαφέρον για όσους θέλουν να εμβαθύνουν περισσότερο στο εκλογικό αποτέλεσμα, γιατί αποτυπώνει το ανάγλυφο μιας χώρας βαθιά διχασμένης.

Η εκλογική συμπεριφορά διαφέρει θεμελιωδώς σε βασικές δημογραφικές κατηγορίες. Αρκεί να δει κανείς την ψήφο κατά φύλο ή κατά ηλικία και θα το αντιληφθεί. Και επιτρέψτε μου να πω με την προσωπική εμπειρία που έχω από τη διοργάνωση και συμμετοχή σε δεκάδες exit polls ότι είναι απίστευτη η συμμετοχή στις κάλπες περισσότερων γυναικών (52%) από ό,τι ανδρών (48%), βάσει των στοιχείων της Edison Research και μάλιστα σε μια χώρα όπως η ΗΠΑ όπου η πολιτική μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες ήταν μία καθαρά «ανδρική και λευκή» υπόθεση.

Εκτός από τις Γυναίκες, συντριπτικό προβάδισμα Biden και στους Νέους, ισορροπία κατεγράφη στην ηλικιακή ομάδα 45-64 και αντιστροφή υπέρ του Trump στους άνω των 65 ετών.

Για όσους ενδιαφέρονται για περισσότερες αναλύσεις με ενδιαφέρον, πχ. ψήφο κατά εθνικότητα, σεξουαλικό προσανατολισμό, άποψη για την κλιματική αλλαγή, τη διαχείρηση της Πανδημίας και άλλα προτείνω αυτό το link το οποίο έχει αρκετά στοιχεία από το κοινό exit poll.

Επίλογος

Κλείνοντας αυτό το συνοπτικό σημείωμα δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ σε ένα ακόμη εντυπωσιακό στοιχείο. Οι λεγόμενοι early voters αυτοί δηλαδή που ψήφισαν πριν από την επίσημη ημέρα ψηφοφορίας, την 3η Νοεμβρίου, είτε με επιστολική ψήφο είτε με προσωπική προσέλευση στις κάλπες, ξεπέρασαν τα 100 εκατομμύρια.

Όλα τα στοιχεία (από τις καμπάνιες των υποψηφίων μέχρι τη διαχείριση του φόβου του συνωστισμού στα εκλογικά κέντρα) έδειχναν ότι τα δυο εκλογικά «στρατόπεδα» επέλεξαν ακόμη και διαφορετική διαδικασία ψήφου!

Σχεδόν επέλεξαν να αποφύγουν τη συνάντηση ακόμα και στις κάλπες. Την ημέρα της κάλπης ψήφισαν κυρίως οι ψηφοφόροι Trump ενώ οι early voters ήταν κυρίως ψηφοφόροι Biden.

Εξ ου και το «θρίλερ» την βραδιά της εκλογικής ημέρας όταν άρχισαν οι καταμετρήσεις ψήφου. Ήταν σαφές ότι σε αυτές, επειδή οι καταμετρήσεις θα στηρίζονταν κυρίως σε όσους ψήφισαν την ημέρα της κάλπης και όχι στους early voters, ο Πρόεδρος Trump θα είχε καλύτερη επίδοση από ό,τι αυτή θα σημειώσει τελικά όταν όλες οι ψήφοι θα καταμετρηθούν.

Και μόνο εύκολο δεν θα είναι για τον νέο Πρόεδρο των ΗΠΑ να τηρήσει τη βασική υπόσχεση του που δεν είναι άλλη από το να ενώσει και πάλι την Αμερικανική κοινωνία. Τον περιμένει ένα δύσκολος δρόμος και θα πρέπει να δείξει ότι μπορεί να μεταστρέψει την επιλογή του από αρνητική στάση έναντι του Trump σε θετική συστράτευση για το παρόν και το μέλλον.

Και ένας λόγος παραπάνω είναι ότι όλα δείχνουν πως ο απερχόμενος Πρόεδρος, όσο περιπετειωδώς εισήλθε στην πολιτική σκηνή, άλλο τόσο περιπετειωδώς θα φύγει.