Η διαχρονική κόντρα του Μπάιντεν με την Τουρκία

Υπάρχει μία παλιά λαϊκή ρήση στην Τουρκία η οποία χρησιμοποιείται όταν ο αγρότης της Ανατολίας θέλει να επισημάνει πως υπάρχει απόλυτη σύγχυση. «Τα ίχνη του σκύλου μπερδεύτηκαν με τα ίχνη του αλόγου» λένε οι Τούρκοι. «At izi, it izine karisti», τουρκιστί. Αυτή την έκφραση χρησιμοποιούν από την Κυριακή το βράδυ στην Άγκυρα οι πολιτικοί παρατηρητές περιγράφοντας το πολιτικό κλίμα που επικρατεί μετά την παραίτηση του υπουργού Οικονομικών και γαμπρού του Ερντογάν, του Αλ Μπαϊράκ. Άλλωστε και ο ίδιος ο «γαμπρός» αναφέρθηκε στην ίδια φράση μέσω της ανάρτησής του στο Instagram με την οποία δημοσιοποίησε την παραίτησή του.  

Όλα βεβαίως έχουν να κάνουν με την εκλογή του Τζο Μπάιντεν και τις επερχόμενες αλλαγές των συσχετισμών στην Ουάσινγκτον. Την Πέμπτη το βράδυ στο Σαράι της Άγκυρας τα πνεύματα ήταν τεταμένα. Ο Ερντογάν είχε αλλεπάλληλες τηλεφωνικές επικοινωνίες με τον γαμπρό του. «Πες μου. Είναι αλήθεια αυτά που λένε; Έχουμε ή δεν έχουμε τα διαθέσιμα των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων, όπως με είχατε διαβεβαιώσει;» Το ερώτημα είναι αγωνιώδες. Η απάντηση είναι οδυνηρή. Ο υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής είναι υποχρεωμένος να παραδεχτεί πως τα διαθέσιμα στην Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας έχουν εξανεμιστεί. Για την ακρίβεια το Ταμείο είναι στο μείον 40 δισ. Δηλαδή όχι μόνο έχουν ξοδευτεί τα 100 δισ. δολαρίων, που ήταν η απόλυτη δικλείδα ασφαλείας του κράτους, αλλά ήδη η Τουρκία χρωστά 40 δισ. δολάρια για να ισοσκελίσει το ταμείο. Συνολική χασούρα 140 δισεκατομμυρίων.

Την Παρασκευή το πρωί ο Ερντογάν αντιλαμβάνεται πως η νίκη του Μπάιντεν είναι μάλλον σίγουρη. Αντιλαμβάνεται επίσης πως η ιδιότυπη ασυλία την οποία απολάμβανε το περιβάλλον του στην Ουάσινγκτον οδεύει προς το τέλος της. Η «αμαρτωλή σχέση» του γαμπρού του με τον γαμπρό του Τραμπ, τον περίφημο Τζάρεντ Κούσνερ (Jared Koushner), διά της οποίας σχέσεως όλα ήταν εφικτά κατά την προηγούμενη περίοδο, αναγκαστικά παύει να υφίσταται. Τα σκάνδαλα με τον χρυσό του Ιράν, τη Halk Bank, τα Panama Papers και κυρίως τα αρχεία της Μάλτας όπου είναι φακελωμένο το προεδρικό περιβάλλον της Τουρκίας, ο πρώην πρωθυπουργός Γιλντιρίμ και πολλοί ανώτατοι αξιωματούχοι, είναι σίγουρο πλέον πως θα ακολουθήσουν την οδό των αποκαλύψεων με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Το Σάββατο που μας πέρασε ο Ερντογάν απολύει τον κεντρικό του τραπεζίτη Murat Uysal. Την Κυριακή 8 Νοεμβρίου υποβάλλει την παραίτησή του ο γαμπρός του και άρα η οικονομία της Τουρκίας μένει ακέφαλη. Περιέργως τη Δευτέρα τα ξημερώματα οι χρηματαγορές της Ασίας αντιδρούν θετικά στην αποχώρηση Αλ Μπαϊράκ. Η τουρκική λίρα «τσιμπάει» ένα 1,5%. Η αποχώρηση της «Μαφίας της Άγκυρας» από την ηγεσία της οικονομίας λειτουργεί, ως φαίνεται, κατευναστικά. Στην Ουάσινγκτον οι οπαδοί του Μπάιντεν έχουν κατέβει στους δρόμους και πανηγυρίζουν.

Το μυαλό του Ερντογάν γυρίζει μερικά χρόνια πίσω το 2011. Μόλις έχει εγχειριστεί και αναρρώνει στην κατοικία του στο Σκούταρι. Είχε διαγνωστεί με καρκίνο του εντέρου. Ο πρώτος άνθρωπος που τον επισκέπτεται είναι ο Τζο Μπάιντεν. Υπάρχει μία φωτογραφία, η πρώτη φωτογραφία με τον Ερντογάν μετά την έξοδό του από το νοσοκομείο. Όπου ο αμερικανός πολιτικός είναι με τις κάλτσες, χωρίς παπούτσια μέσα το σπίτι, όπως επιβάλλουν τα έθιμα στην Τουρκία.

Θυμήθηκε και το 2016 και μια άλλη επίσκεψη του Μπάιντεν όπου κατά την άφιξη του αμερικανού αντιπροέδρου είχε στείλει στο αεροδρόμιο έναν βοηθό νομάρχη για να τον υποδεχτεί. Τέτοια περιφρόνηση είχε δείξει. Δεν μπορούσε να ξεχάσει πως το 2013 ήταν ο Μπάιντεν που είχε επισκεφθεί το Κάιρο και είχε συζητήσει με τον φίλο του τον Μόρσι, τον «Αδελφό Μουσουλμάνο». Τότε ο Αμερικανός είχε προειδοποιήσει τον ισλαμιστή ηγέτη της Αιγύπτου να μην προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις ισλαμιστικού τύπου. Ο Μόρσι δεν τον άκουσε. Λίγους μήνες αργότερα, ένας στρατηγός, κάποιος Σίσι, κατέβαζε τον στρατό στους δρόμους. Ο Σίσι έγινε πρόεδρος της Αιγύπτου. Ο Μόρσι πήγε στη φυλακή. Οι Τούρκοι εξορίστηκαν από την Αίγυπτο. Ο Ερντογάν έχασε την ευκαιρία να επιβάλει το δήθεν light Islam υπό την ηγεμονία του στον Αραβικό Κόσμο. Ο Τζο Μπάιντεν και η ομάδα του απορρίπτει κάθε συζήτηση περί «Αδελφών Μουσουλμάνων». Αποκλείουν κάθε συνεννόηση με το λεγόμενο «πολιτικό Ισλάμ». Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει αναλάβει προσωπικά την εκπροσώπησή τους. Επιθυμεί να είναι αλλά και να φαίνεται ως ο «ηγέτης» του ισλαμιστικού αυτού κινήματος. Σε όλες τις εκφάνσεις του. Από την Αίγυπτο και τους Σαλαφιστές της έως τη Hamas στη Λωρίδα της Γάζας και τους Τζιχαντιστές στη Συρία.

Το Σάββατο που μας πέρασε ο Ερντογάν υποχρεώθηκε να ανακαλέσει στη μνήμη του και άλλες λεπτομέρειες σχετικά με το παρελθόν του Τζο Μπάιντεν με την Τουρκία. Θυμήθηκε πως το 1975 ήταν εκείνος, μόλις 37 ετών, που μαζί με άλλους τρεις γερουσιαστές είχε διακινήσει την υπόθεση επιβολής εμπάργκο όπλων στην Τουρκία. Ο βασικός λόγος είχε να κάνει με την εισβολή του τουρκικού στρατού στην Κύπρο. Όμως υπήρχε και κάτι άλλο. Ο τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας, ο πρωθυπουργός της εισβολής, ο Μπουλέντ Ετζεβίτ, είχε επιτρέψει την καλλιέργεια του οπίου στην Ανατολία. Οι Αμερικανοί ήταν εξοργισμένοι. Τότε, καθ’ υπόδειξη όπως λένε οι γνωρίζοντες τα πράγματα στην Ουάσιγκτον, το Χόλιγουντ προχώρησε στην παραγωγή της γνωστής ταινία που είχε κάνει πάταγο, το «Express του μεσονυχτίου».

Λίγα χρόνια μετά, το 1980, ο Τζο Μπάιντεν ασχολείται εκ νέου με τα «ελληνοτουρκικά». Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε ως γνωστόν αποσύρει την Ελλάδα από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ λόγω της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο και όσα ακολούθησαν αλλά και λόγω της κατευναστικής (κάτι θυμίζει η υπόθεση) πολιτικής των συμμάχων έναντι της Άγκυρας. Μετά από την πάροδο αρκετού χρόνου η Αθήνα το ξανασκέφτηκε, οι σύμμαχοι επίσης και επιχειρήθηκε η επανένταξη της Ελλάδας στη Συμμαχία. Η Τουρκία πρόβαλε βέτο με το οποίο συμφωνούσαν οι πάντες στην Άγκυρα. Ο Ετζεβίτ (ο σοσιαλιστής τάχα μου), ο Ντεμιρέλ και ο ισλαμιστής Ερμπακάν.

Το 1980 όμως ξεσπά το πραξικόπημα. Το πρώτο διάταγμα που υπογράφει ο στρατηγός Εβρέν με την ιδιότητα του προέδρου της τουρκικής δημοκρατίας (με καταγωγή από τα Σκόπια, παρακαλώ) αφορά την επανένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ. Όλα αυτά θυμήθηκε ο Ταγίπ Ερντογάν στην προσπάθειά του να χαράξει μία νέα τακτική μετά τη νίκη του υποψηφίου των Δημοκρατικών στις αμερικανικές εκλογές. Θα «θυσίαζε» τον γαμπρό του αλλά ήξερε πως αυτό δεν είναι αρκετό. Η νέα αμερικανική κυβέρνηση θα του ζητήσει να εγκαταλείψει τους Τζιχαντιστές στη Συρία και τους συμμάχους του στη Λιβύη. Να αυτοκτονήσει πολιτικά, δηλαδή. Δεν θα μπορούσε να το αντέξει χωρίς να κλονιστεί στο εσωτερικό της Τουρκίας. Αδιέξοδο. Ο γαμπρός του ο Αλ Μπαϊράκ ήταν σαφέστερος. Η ανάρτησή του στο Instagram τελείωνε με μία ευχή: «Allah sonumuzu hayreylesin», δηλαδή «Είθε ο Αλλάχ να μας επιφυλάσσει ένα καλό τέλος» έγραφε ο μέχρι και χθες υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας προφανώς χωρίς να το πολυπιστεύει.