Η κοινωνική κουλτούρα ως κλειδί στην αντιμετώπιση της Covid-19

Δυστυχώς η δημοκρατική Ευρώπη και οι φιλελεύθερες ΗΠΑ απέτυχαν παταγωδώς να εφαρμόσουν ένα σοβαρό και αξιόπιστο πρόγραμμα αντιμετώπισης της πανδημίας Covid-19. Το αλγεβρικό άθροισμα πολιτικής, ιατρικής επιστήμης και δημοκρατίας παράγει μηδενικό αποτέλεσμα, μέχρι σήμερα, όσον αφορά στη συνεισφορά του στη διευθέτηση της πανδημίας στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Έτσι η έκρηξη των κρουσμάτων του δεύτερου κύματος στην Ευρώπη οδηγεί αναπόφευκτα σε παρατεταμένα ακραία και οριζόντια μέτρα ακρωτηριασμού (total lockdown) της ζωής, της οικονομίας και του πολιτισμού. Η Ευρώπη βιώνει δυστυχώς μια διπλή κρίση: υγειονομική κρίση αλλά και ταυτόχρονα κρίση πανικού.

Αντιθέτως, πολλές ασιατικές χώρες κατάφεραν (ήδη από το πρώτο κύμα της πανδημίας) να ακολουθήσουν με συνέπεια ένα ξεκάθαρο πρόγραμμα δράσης που απέδωσε γρήγορα. Και σε αυτές τις χώρες, πέραν της απολυταρχικής Κίνας με τις σκληρές μεθόδους καταστολής ατομικών δικαιωμάτων, περιλαμβάνονται όμως και δημοκρατικές χώρες όπως η Νότια Κορέα, η Σιγκαπούρη, η Ιαπωνία, Taiwan, Hong Kong.

Ποια είναι όμως τελικά η ειδοποιός διαφορά μεταξύ της διαφορετικής απόκρισης ασιατικών χωρών και Δυτικού Κόσμου στην πανδημία;

Κατά τον  νοτιοκορεάτη κοινωνικό φιλόσοφο Byung Chul Han (ο οποίος ζει και διδάσκει στο Βερολίνο) η επιτυχία των ασιατικών χωρών βασίζεται κυρίως σε μια προ-εγκατεστημένη κοινωνική κουλτούρα εμπιστοσύνης στις αρχές και υπευθυνότητας των πολιτών, η οποία στη Δύση του Θεοποιημένου Ατομικισμού έχει δυστυχώς υποστρέψει. Κατά τον Byung Chul Han η νίκη των ασιατικών χωρών απέναντι στον ιό δεν οφείλεται αποκλειστικά στο ψηφιακό σύστημα ιχνηλάτησης μέσω κινητών  (Corona-App) ή στην αυστηρή παρακολούθηση των κινήσεων credit cards ή μέσω κάμερας. Κυρίως οφείλεται στην εγκατεστημένη κοσμοθεωρία εθελοντικής συνεισφοράς και συλλογικής συνείδησης (Civility το αποκαλεί ο Han) των πολιτών στις προαναφερθείσες ασιατικές χώρες.

Όταν ερωτήθηκε ο ιάπωνας υπουργός οικονομικών πού οφείλεται η επιτυχής αντιμετώπιση της πανδημίας στην Ιαπωνία απάντησε ότι το κλειδί είναι η γιαπωνέζικη λέξη Mindo. Η έννοια του mindo ερμηνεύεται ως είδος συλλογικής συνείδησης που σχετίζεται με μια κοινωνική υπεροχή. Του ασκήθηκε κριτική ότι η εξήγηση αυτή θα μπορούσε να θεωρηθεί σοβινιστική δήλωση, αλλά αυτό δεν είναι αληθές για την ουσία της δήλωσής του. Το Mindo συνδέεται με μια κοινωνική κουλτούρα αυτονόητης συμμετοχής όλων των πολιτών σε έναν αγώνα που απαιτεί θυσίες από τον καθένα αλλά με έναν ανώτερο σκοπό που αφορά το κοινό καλό. Το Mindo έχει ίσως να κάνει περισσότερο με αυτό που περιγράφει ο δικός μας (ήρωας) Στρατηγός Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματά του όσον αφορά στην κοινή ιδεολογία των οπλαρχηγών-επαναστατών του 1821: «Εμείς είχαμε φύγει από το Εγώ και είχαμε πάει στο Εμείς».

Ίσως το πρόβλημα των Ευρωπαίων και του ευρύτερου Δυτικού Κόσμου είναι θέμα κοινωνικής κουλτούρας: Η Ευρώπη μάλλον έφυγε από το Εμείς και πήγε στο Εγώ. Η αποκατάσταση του συλλογικού κοινωνικού αντανακλαστικού (ως επιστροφή στο Εμείς) και όχι τo lockdown θα είναι τελικά το κλειδί για την αντιμετώπιση της  πανδημίας Covid-19 στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο. Ο ευρωπαϊκός δρόμος προς την κουλτούρα του Εμείς προβλέπεται όμως μακρύς και δύσβατος.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. The democratic, political and scientific failures of  Covid-19 (editorial BMJ 2020)
2. Why Asia is better in beating the pandemic than Europe: the difference lies in civility (Βyung Chul Han)