Όταν οι ελίτ πιάστηκαν στον ύπνο

Οι δυτικές ελίτ δεν πίστεψαν ποτέ, ακόμη και κατά τη διαδικασία ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων, πως η αγαπημένη του συστήματος, η πλέον μισητή πολιτικός κατά τις εταιρείες μέτρησης των τάσεων της κοινής γνώμης, η επιτομή της διαπλοκής και της διεφθαρμένης «πολιτικής κοινοπραξίας» της Ουάσινγκτον, Χίλαρι Κλίντον, θα έχανε την εκλογή. Ήταν αδιανόητο.

Τότε η ανάγνωση των τάσεων της κοινωνίας από τους «ειδικούς» δεν εντόπισε ποτέ και πουθενά σημάδια που θα προϊδέαζαν για την επικράτηση ενός νέου πολιτικού φαινομένου. Μιας νέας ιδεολογικής λαίλαπας. Του εθνικο-λαϊκισμού. Πρόκειται για τη σύγχρονη και πολιτικά ορθή ονομασία της φασίζουσας συντηρητικής παράταξης. Οι «ειδικοί» δεν ήξεραν πώς να αναγνωρίσουν τα σημάδια. Ή, καλύτερα, δεν ήθελαν να αναγνωρίσουν τα σημάδια των καιρών. Και όμως. Είχαν αρχίσει τα μαύρα σύννεφα να μαζεύονται στον ουρανό της Γερμανίας, πάνω από το Ηνωμένο Βασίλειο, εκεί στη Γαλατία, και βεβαίως νοτιότερα στην Ιταλία, με τα στίφη της Λέγκας του Βορρά ως εμπροσθοφυλακή αλλά με Δούρειο Ίππο τον ασυναγώνιστο αρλεκίνο Πέπε Γκρίλο και τα 5 αστέρια του. Το 2016 όλα τα σημάδια ήταν εκεί. Αν ήθελες τα έβλεπες. Τότε στη Βρετανία εκδηλώθηκε η αρρώστια με εκείνο το απίστευτο δημοψήφισμα του Brexit. Ένας άλλος πυρόξανθος αρλεκίνος εμφανίστηκε στην αρένα. Απλά στην Αμερική η τάση εκφράστηκε με τον αμεσότερο τρόπο. Ο Ντόναλντ Τραμπ, ένας πάμπλουτος αναιδής άνθρωπος βγαλμένος σαν καρικατούρα από τα άθλια γουέστερν της δεκαετίας του ’50, ένα αμάσητο υποπροϊόν του αμερικανικού Μακαρθισμού που ενηλικιώθηκε με καθυστέρηση δεκαετιών, αυτή η ιστορική απρέπεια θα κέρδιζε τις εκλογές. Οι ζαλισμένοι από την άναρχη παγκοσμιοποίηση ψηφοφόροι, οι ισοπεδωμένοι μικροαστοί των προαστίων που έχασαν τα σπίτια τους με την κρίση Lehman Brothers, οι αμύητοι που αδυνατούσαν να συμπορευθούν με την ψηφιακή επανάσταση, όλοι αυτοί είχαν σπεύσει να επικροτήσουν τον παραληρηματικό μεν αλλά προσιτό και τελικά ευκολόπεπτο πολιτικό λόγο ενός πολιτικού απατεώνα. Οι ελίτ ούτε που κατάλαβαν.

Τέσσερα χρόνια πέρασαν από τότε. Ο Ντόναλντ Τραμπ κατάφερε να συγκεντρώσει πάνω από 70 εκατομμύρια ψήφους, πολύ περισσότερους από το 2016. Έχασε την επανεκλογή του πάνω στο νήμα. Μετά από 4 χρόνια παραφροσύνης και συνωμοσιολογίας αλλά και καταρράκωσης των δημοκρατικών θεσμών της ισχυρότερης χώρα της Δύσης, ο Ντόναλντ Τραμπ έχασε διότι προφανώς τον «κέρδισε» ο Covid-19, αυτός ο ανελέητος ιός που την ημέρα της καταμέτρησης μετρούσε 230.000 θανάτους στις ΗΠΑ. Οι σοβαροί αναλυτές συμφωνούν. Αν δεν ήταν ο κορωνοϊός, ενδεχομένως ο Τραμπ να κέρδιζε τις εκλογές. Κατάντια. Και πάλι οι ελίτ βρέθηκαν απροετοίμαστες, ή μάλλον ανοργάνωτες. Παρατηρούσαν και μετρούσαν τον Τραμπ και όχι τον τραμπισμό. Έβλεπαν τις οργισμένες αντιδράσεις των ενεργών πολιτών που κατέβαιναν στους δρόμους για να υπερασπιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα (τους οποίους στην πραγματικότητα φοβόντουσαν) και δεν καταμετρούσαν τη βουβή αποδοχή των χυδαίων ιδεολογημάτων που σέρβιρε ασταμάτητα ο μηχανισμός των fake ειδήσεων που παρήγαγε το δίκτυο προπαγάνδας του τραμπισμού. Οι ίδιες ελίτ είχαν χάσει την εικόνα της πραγματικότητας από τα μάτια τους ήδη στη Μεγάλη Βρετανία, την Αγγλία συγκεκριμένα, τη Βόρειο Ιταλία και βεβαίως τη Γερμανία.

Οι αναλυτές εντός και εκτός Αμερικής είναι πια εξαιρετικά προσεκτικοί στις εκτιμήσεις τους. Ο Ντόναλντ Τραμπ, αφού διεμβόλισε το Ρεπουμπλικανικό κόμμα, επιχείρησε και κατάφερε να διεμβολίσει την αμερικανική δημοκρατία. Αυτό που εξέφρασε, δηλαδή τη νομιμοποίηση της εκτροπής, ρίζωσε στην κοινωνική συμπεριφορά δεκάδων εκατομμυρίων Αμερικανών. Είτε ως νομιμοποίηση του ρατσισμού του, είτε ως νομιμοποίηση της χρήσης των όπλων από τους πολίτες, είτε ως προς τη νομιμοποίηση της ακραίας αστυνομικής βίας. Η αποδοχή από εκατομμύρια πολίτες της fake πραγματικότητας μέσω συνωμοσιολογικών εφευρημάτων όπως είναι η θεωρία Qanon (εξελέγη γνωστή προπαγανδίστρια της θεωρίας αυτής ως Γερουσιαστής) δεν είναι πια μία αναφορά σε έναν μελλοντικό και υποθετικό κίνδυνο εκτροπής, αλλά μία υφιστάμενη και σε εξέλιξη δυναμική που υιοθετείται από ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Ο ρόλος των ελίτ θα ήταν να αποκαταστήσουν τον ορθολογισμό στην Πολιτική και την εμπιστοσύνη των πολιτών στη διαμόρφωση συνθηκών υγιούς και ελεγχόμενης παγκοσμιοποίησης παράλληλα με μία ασφαλή διάβαση στη νέα ψηφιακή οικονομία.

Ο φόβος απέναντι σε αυτές τις ανεξέλεγκτες και βίαιες εξελίξεις προκάλεσαν τη συντηρητική στροφή των μικροαστικών μαζών και τη φοβική σύσπαση της άλλοτε κραταιάς μεσαίας τάξης. Η νίκη του Μπάιντεν προφανώς και διέσωσε την Αμερική από τη συνεχιζόμενη φρενήρη κατρακύλα. Δεν τη διέσωσε από τον υπαρκτό Τραμπισμό που καραδοκεί και σχεδιάζει την επάνοδό του, πολιτικά, επικοινωνιακά, τηλεοπτικά κλπ.

Οι ελίτ οφείλουν να επαναπροσδιοριστούν απαλλασσόμενες από την εγκληματική αλαζονεία που προκαλεί η υπέρμετρη αυτοπεποίθησή τους.

Μία επόμενη ήττα στο πεδίο της αξιακής αντιπαράθεσης με τον εθνικο-λαϊκισμό θα σημάνει τη συλλογική αποδόμηση του δυτικού συστήματος άσκησης πολιτικής με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Λίγο έλειψε η ανατριχιαστική αυτή προοπτική να πραγματοποιηθεί σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση. Τόσο η Αμερική όσο και η Δύση γενικότερα πήραν μία παράταση. Ας ξυπνήσουν λοιπόν οι ελίτ από τον λήθαργό τους και ας αντιληφθούν πως η απειλή δεν είναι απλώς υπαρκτή αλλά και ενεργώς επιθετική. Ας επιχειρήσουν να επανασυνδεθούν με τις κοινωνίες οι οποίες αισθάνονται απροστάτευτες από τις άγνωστες προοπτικές ενός ψηφιακού κόσμου και μιας ακαθόριστης δομής αγοράς εργασίας. Οι ανισότητες εντός των δυτικών κοινωνιών, όπως η αμερικανική, αλλά και μεταξύ γεωγραφικών και γεωοικονομικών συλλογικοτήτων είναι πέρα από αυταπόδεικτες. Δεν χρειάζονται να διατυπωθούν νέες θεωρίες για τον προσδιορισμό των ανισοτήτων. Οι αριθμοί δεν ψεύδονται. Όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα, είτε οι ελίτ θα προσαρμοστούν, είτε θα ξεπεραστούν και θα δημιουργηθούν εκτρώματα και εκτροπές, βλέπε την αποσύνθεση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης από τον Ναζισμό, την επικράτηση του Σταλινισμού, το θερμοκήπιο ολοκληρωτισμού στη μεσοπολεμική Ιαπωνία, την επέλαση του Φασισμού στην Ισπανία, την πορεία των Μελανοχιτώνων προς τη Ρώμη με επικεφαλής τον Μουσολίνι.