20 ερωτήσεις και απαντήσεις για τις Αμερικανικές Εκλογές 2020

Με τις αμερικανικές εκλογές να είναι μόλις έξι μέρες μακριά, η προσοχή της υφηλίου στρέφεται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Τζο Μπάιντεν θα διεκδικήσουν την Αμερικανική Προεδρία μέχρι την τελευταία ψήφο, όμως Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί θα μονομαχήσουν τόσο για τις έδρες του Κογκρέσου, όσο και για εκείνες τις Γερουσίας.

Με τις ειδήσεις από την άλλη όχθη του Ατλαντικού να κυριαρχούν καθημερινά περισσότερο στην επικαιρότητα, στην Athens Voice παρουσιάζουμε έναν αναλυτικό οδηγό για ό,τι αφορά τη δαιδαλώδη εκλογική διαδικασία, τα θέματα που έχουν καθορίσει την προεκλογική ατζέντα, τις προβλέψεις για το αποτέλεσμα και τη συμμετοχή, τα σενάρια που μπορούν να προκύψουν την Τρίτη το βράδυ, καθώς και τους λόγους για τους οποίους λίγες μόνο από τις συνολικά 50 πολιτείες θα κρίνουν το μέλλον της Αμερικής – αλλά ίσως και της Δύσης.

Αμερικανικές Εκλογές 2020: 20 απαντήσεις σχετικές με τη διαδικασία.

1. Πως εκλέγεται ο Πρόεδρος;
Για να εκλεγεί ένας υποψήφιος στην Προεδρία πρέπει να κερδίσει στο Κολλέγιο των Εκλεκτόρων. Συγκεκριμένα, ο νικητής χρειάζεται τουλάχιστον 270 εκλεκτορικές ψήφους, σε σύνολο 538, με κάθε πολιτεία να δίνει έναν αριθμό εκλεκτορικών ψήφων ανάλογο με τον πληθυσμό της. Αυτό σημαίνει πως υπάρχει πάντα η πιθανότητα να εκλεγεί ένας υποψήφιος που ήρθε δεύτερος σε συνολικό αριθμό ψήφων, αλλά επικράτησε στο Κολλέγιο των Εκλεκτόρων επειδή κέρδισε περισσότερες πολιτείες – ή απλώς αρκετές με μεγάλο αριθμό εκλεκτόρων. Με άλλα λόγια, ο συνολικός αριθμός ψήφων δεν έχει ουσιαστική σημασία καθώς αρκεί μόλις μία ψήφος διαφορά ώστε να κριθεί μια πολιτεία και να κερδίσει ένας υποψήφιος όλους τους εκλέκτορες της – ακόμα και αν χάσει κάποια άλλη πολιτεία με τεράστια διαφορά, όπως άλλωστε συνέβη τρεις φορές τον 19ο αιώνα, αλλά και δύο στην πρόσφατη εκλογική ιστορία με τον Τζορτζ Μπους το 2000 αλλά και τον σημερινό Πρόεδρο το 2016.

2. Γιατί έχουν οι ΗΠΑ το σύστημα του Κολλεγίου των Εκλεκτόρων;
Το Κολλέγιο των Εκλεκτόρων αποτελεί προϊόν του πολιτικού χρόνου μετά την Αμερικανική Επανάσταση. Οι πατέρες των ΗΠΑ θέλησαν να διαχωρίσουν την εκλογή του Προέδρου από το Κογκρέσο, ώστε να αποτραπεί η πιθανότητα διαπλοκής ανάμεσα στις διαφορετικές εξουσίες. Επίσης, θεώρησαν πως ο μέσος ψηφοφόρος της εποχής δεν είχε το υπόβαθρο ώστε να κατανοήσει πλήρως τη σημασία και τις επιπτώσεις της ψήφου του, οπότε το Κολλέγιο των Εκλεκτόρων θα λειτουργούσε ως φίλτρο πριν την τελική εκλογή του Προέδρου.

3. Μπορούν οι εκλέκτορες να αγνοήσουν την επιλογή της πολιτείας τους;
Θεωρητικά, οι Εκλέκτορες είναι υποχρεωμένοι να ψηφίσουν τον υποψήφιο που κέρδισε την πολιτεία τους, με τους σχετικούς κανόνες όμως να ορίζονται από τις πολιτείες – και να είναι ιδιαίτερα ασαφείς. Στην πράξη, περίπου 165 «άπιστοι εκλέκτορες» έχουν αψηφήσει την εντολή των ψηφοφόρων στο σύνολο της εκλογικής ιστορίας. Επομένως, οι Εκλέκτορες μπορούνε μεν να ψηφίσουν διαφορετικά –μόνο στις πολιτείες όπου αυτό είναι νόμιμο – όμως αυτό συμβαίνει σπάνια και χωρίς να επηρεαστεί το αποτέλεσμα.

4. Ποιες πολιτείες πρέπει να προσέχουμε;
Στην πραγματικότητα, οι Προεδρικές εκλογές κρίνονται στις μεταβαλλόμενες πολιτείες –γνωστές ως «swing states»– οι οποίες δεν έχουν σταθερή κομματική προτίμηση. Με αυτό το δεδομένο, οι σημαντικότερες σε εκλεκτορικές ψήφους πολιτείες και για φέτος είναι η Φλόριντα (29), η Πενσυλβάνια (20), το Οχάιο (18), η Τζώρτζια (16), η Βόρεια Καρολίνα (15), η Αριζόνα (11), το Γουισκόνσιν (10) και η Αϊόβα (6). Με τον Μπάιντεν να προηγείται οριακά στις περισσότερες swing states, η Πενσυλβάνια αποτελεί το κλειδί για τη νίκη, καθώς χωρίς αυτή ο Τραμπ πιθανότατα θα χάσει ακόμα και αν κερδίσει τη Φλόριντα. Αντίστοιχα, αν ο Μπάιντεν πάρει την Πενσυλβάνια –και δεν χάσει κάποια πολιτεία που αυτή τη στιγμή θεωρείται σίγουρη– τότε δεν θα τον βλάψει αν χάσει τις περισσότερες υπόλοιπες swing states.

5. Ποια θέματα κρίνουν τις εκλογές;
Η φετινή κούρσα έχει καθοριστεί κυρίως από την εσωτερική ατζέντα. Πέρα από τα δεδομένα ζητήματα που χωρίζουν Δημοκρατικούς και Ρεπουμπλικάνους (π.χ. το δικαίωμα στην έκτρωση, η κοινωνική ασφάλιση και η οπλοκατοχή) η αντιπαράθεση φέτος έχει εστιάσει κυρίως σε θέματα ασφάλειας και αστυνόμευσης, αλλά και στη διαχείριση του πανδημίας. Από τη μία, ο Τραμπ παρουσιάζει τον εαυτό του ως τον υποψήφιο του «νόμου και της τάξης» ενώ από την άλλη το μήνυμα του Μπάιντεν είναι πώς θα αντικαταστήσει την ανεύθυνη στάση του Τραμπ απέναντι στην πανδημία, με τη δική του υπεύθυνη προσέγγιση. Πάντως, η πανδημία δείχνει να απασχολεί περισσότερο τους ψηφοφόρους, κάτι που ευνοεί τον Μπάιντεν.

6. Πόσο έχει επηρεάσει την κούρσα ο Covid-19;
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο Covid-19 αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την κούρσα. Το ενδεικτικότερο στοιχείο είναι πως πριν από το πρώτο κύμα του Μαρτίου, ο Μπάιντεν προηγούταν μόλις με 4% σε εθνικό επίπεδο, με τη διαφορά να ανοίγει ταχύτατα τους επόμενους μήνες – ενώ σήμερα βρίσκεται περίπου στο 9%. Όπως γράφουν πολλοί συντηρητικοί αναλυτές, αν οι εκλογές μετατραπούν σε ένα άτυπο δημοψήφισμα για τη διαχείριση της πανδημίας, τότε ο Τραμπ θα χάσει.

7. Ο Μπάιντεν είναι μπροστά. Έχει τελειώσει; Πόσο έχουν επηρεάσει οι εκπλήξεις της τελευταίας στιγμής;
Παρά την εντυπωσιακή διαφορά ανάμεσα σε Μπάιντεν και Τραμπ, το παιχνίδι δεν έχει τελειώσει. Πρώτον, οι διαφορές είναι σημαντικά μικρότερες στις swing states, κάτι που σημαίνει πως ενδέχεται ο Μπάιντεν να κερδίσει την πλειοψηφία των ψήφων, αλλά να χάσει στο Κολλέγιο των Εκλεκτόρων – όπως η Κλίντον το 2016. Επίσης, είναι δύσκολο να προβλεφθεί η συμπεριφορά των «ντροπαλών» ψηφοφόρων του Τραμπ –παρότι οι δημοσκόποι έχουν βελτιώσει πολύ τις μεθόδους τους σε σχέση με πριν τέσσερα χρόνια– οι οποίοι πιθανώς να κρύβουν την προτίμησή τους από φόβο κοινωνικής κατακραυγής. Τέλος, υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο να προκύψει μια «έκπληξη του Οκτωβρίου» εις βάρος του Μπάιντεν (όπως είχε συμβεί το 2016 με τη Χίλαρι Κλίντον και την ανακοίνωση του FBI πως θα άνοιγε ξανά την έρευνα εναντίον της), με την εκλογική ιστορία όμως να υποδεικνύει πως σπάνια μπορεί να αλλάξει ραγδαία τις ισορροπίες.

8. Πόση αναμένεται να είναι η συμμετοχή;
Το αθροιστικό ποσοστό συμμετοχής στις αμερικανικές εκλογές είναι περίπου στο 56%. Όμως, με δεδομένη την πόλωση των φετινών εκλογών αλλά και την ήδη μαζική προσέλευση στην πρόωρη και την επιστολική ψήφο, υπάρχει η πιθανότητα να έχουμε ιστορικό ρεκόρ προσέλευσης. Αυτό το σενάριο ευνοεί ξεκάθαρα τον Τζο Μπάιντεν, καθώς δείχνει να συγκεντρώνει τις προτιμήσεις των περισσότερων μετριοπαθών αλλά και ψηφοφόρων που δεν ήταν σίγουροι αν θα ψηφίσουν. Σήμερα πάντως έχουν κατατεθεί ήδη περισσότερες από 55 εκατομμύρια πρόωρες και επιστολικές ψήφοι.

9. Ποια είναι η σημασία της πρόωρης ψήφου;
Με την ημέρα των εκλογών να πέφτει πάντα την Τρίτη μετά την πρώτη Δευτέρα του Νοεμβρίου –αλλά και να μην αποτελεί αργία–, η πρόωρη ψήφος με φυσική παρουσία διευκολύνει τους ψηφοφόρους ώστε να καταφέρουν να ψηφίσουν έγκαιρα. Ειδικά φέτος, η πρόωρη ψήφος αποτελεί μια μέθοδο αποφυγής του συνωστισμού ενώ ενδεχομένως αποδεικνύει τη συνολικά αυξημένη συμμετοχή, καθώς μέχρι τώρα περίπου 20 εκατομμύρια ψήφοι έχουν κατατεθεί πρόωρα. Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν πως οι Δημοκρατικοί προηγούνται στην πρόωρη ψήφο με φυσική παρουσία.

10. Ποια είναι η σημασίατης επιστολικής ψήφου;
Η επιστολική ψήφος αποτελεί τη δεύτερη εναλλακτική της φυσικής παρουσίας την ημέρα των εκλογών, και φέτος έχει φτάσει στο ιστορικά υψηλό επίπεδο των 40 εκατομμυρίων, με το 40% των ψηφοφόρων να προτιμούν αυτή τη μέθοδο. Ωστόσο, η επιστολική ψήφος είναι περισσότερο προβληματική καθώς οι κανόνες της διαδικασίας είναι δαιδαλώδεις και διαφέρουν ανά πολιτεία, ενώ η ροπή προς το ανθρώπινο λάθος, τόσο από τους ψηφοφόρους όσο και από τους σταθμούς παραλαβής των ψήφων, είναι αυξημένη σε σχέση με την πρόωρη ψήφο με φυσική παρουσία. Σε αυτή τη διαδικασία πάντως, η προσέλευση των Δημοκρατικών είναι συντριπτικά μεγαλύτερη.

11. Είναι διαβλητή η επιστολική ψήφος;
Ο Πρόεδρος Τραμπ έχει προσπαθήσει πολύ ώστε να αμφισβητήσει την εγκυρότητα της επιστολικής ψήφου. Στην πραγματικότητα, αυτή η διαδικασία αποτελεί μία σταθερά στις Αμερικανικές εκλογές, ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν πως η είναι αξιοσημείωτα διαβλητή. Σύμφωνα με το Brennan Center for Justice, οι προβληματικές επιστολικές ψήφοι κυμαίνονται ανάμεσα στο 0.00004%-0.00007%, ενώ σύμφωνα με το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, ανάμεσα στο 2000 και το 2012 σημειώθηκαν μόλις 491 προβληματικές περιπτώσεις στην επιστολική διαδικασία.

12. Υπάρχει περίπτωση να μην καταμετρηθούν κάποιες ψήφοι;
Σύμφωνα με το νόμο, οι ψήφοι δεν θα μετρηθούν εφόσον δεν πληρούν όλες τις –πολλές– προδιαγραφές. Για παράδειγμα, αν κάποιες ψήφοι περιέχουν λάθη ή ασάφειες στα στοιχεία του ψηφοφόρου, είτε λόγω παρατυπίας είτε ανθρώπινου λάθους, τότε δε θα καταμετρηθούνε. Με δεδομένη την αύξηση της επιστολικής ψήφου, ο αριθμός των ψήφων που δεν θα μετρήσουν θα είναι σίγουρα μεγαλύτερος, αλλά αυτό δύσκολα θα αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα στο αποτέλεσμα. Πάντως, με την επιστολική ψήφο να ευνοεί ξεκάθαρα τον Μπάιντεν, αρκετοί Ρεπουμπλικάνοι πολιτειακοί αξιωματούχοι προσπαθούν να βρουν τρόπους ώστε να περιορίσουν –ή και να αρνηθούν– την καταμέτρησή τους· ενδεικτικά, οι Ρεπουμπλικάνοι της Πενσυλβάνια απαίτησαν να μετρηθούν μόνο οι ψήφοι που θα φτάσουν μέχρι τις 3/11 ώστε να αποκλειστούν οι υπόλοιπες, με το Ανώτατο Δικαστήριο όμως να επιτρέπει την καταμέτρηση όλων των ψήφων που θα παραληφθούν μέχρι και τρεις μέρες αφότου κλείσουν οι κάλπες.

13. Πότε θα αρχίσει η ανακοίνωση του αποτελέσματος και πότε θα έχουμε μια καθαρή εικόνα του αποτελέσματος;
Με τις κάλπες να κλείνουν στις 19:00 ώρα Ανατολικής ακτής –και αν υποθέσουμε πως οι φετινές εκλογές δεν κρύβουν εκπλήξεις και καθυστερήσεις– τότε τα αμερικανικά ΜΜΕ θα ξεκινήσουν να δίνουν τον νικητή κάθε πολιτείας μόλις υπάρξουν σαφείς ενδείξεις πως το προβάδισμά του δεν θα μπορεί να ανατραπεί. Η πρώτη εκτίμηση του νικητή –σε ιδανικές συνθήκες– θα έρθει κατά τις 02:00-03:00 ώρα Ανατολικής ακτής, άρα νωρίς το πρωί ώρα Ελλάδας.

14. Μπορεί να μην έχουμε νικητή τη νύχτα των εκλογών; Τι θα γίνει σε αυτό το σενάριο;
Φέτος, αυτό το ενδεχόμενο είναι πιθανότερο από ποτέ λόγω του μεγάλου αριθμού των επιστολικών ψήφων. Οι περισσότερες πολιτείες αργούν στην καταμέτρησή τους, ενώ ειδικά η εξαιρετικά κρίσιμη Πενσυλβάνια ίσως αργήσει μέρες να δώσει νικητή καθώς θα περιμένει μέχρι τις 3/11 ώστε να ξεκινήσει τη διαδικασία, καθυστερώντας πιθανότατα το τελικό αποτέλεσμα. Στην περίπτωση ενός οριακού αποτελέσματος, ο κρίσιμος παράγοντας θα είναι η στάση του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος πιθανώς θα ισχυριστεί πως «κέρδισε» καθώς οι Ρεπουμπλικάνοι πιθανόν να υπερεκπροσωπούνται στη φυσική παρουσία την ημέρα των εκλογών, άρα οι ψήφοι τους θα μετρηθούν πρώτες, επηρεάζοντας δυνητικά την πρώτη εικόνα του συνολικού αποτελέσματος. Από εκεί και πέρα, ενδέχεται να προκύψει το σενάριο του χάους, όπου οι εκλογές θα αμφισβητηθούν, οδηγώντας τις ΗΠΑ σε μια ακόμα μετεκλογική κρίση – όπως το 2000.

15. Μπορεί ο Τραμπ να αρνηθεί την παράδοση την εξουσίας;
Ο Τραμπ έχει αφήσει πολλές φορές να εννοηθεί πως ίσως αμφισβητήσει το αποτέλεσμα, με σκοπό να παραμείνει στον Λευκό Οίκο. Η αλήθεια είναι πως όχι μόνο μπορεί να το κάνει αν η διαφορά είναι οριακή, αλλά και πως η μη αποδοχή της πιθανής ήττας του ίσως οδηγήσει στη μεγαλύτερη πολιτειακή κρίση στη σύγχρονη ιστορία των ΗΠΑ. Εφόσον ο Τραμπ αρνηθεί το αποτέλεσμα, τότε ενδεχομένως να έχουμε επανακαταμέτρηση των ψήφων –ανάλογα με τις πολιτείες όπου οι υποψήφιοι ήταν πιο κοντά– με αυτό όμως να αποτελεί μόλις το πρώτο βήμα της διαδικασίας, πριν εμπλακεί τόσο η Δικαστική όσο και η Νομοθετική εξουσία.

16. Μπορεί να κριθεί το αποτέλεσμα στο Ανώτατο Δικαστήριο όπως το 2000;
Το 2000, η Φλόριντα οδηγήθηκε σε επανακαταμέτρηση των ψήφων, σε μια εξωφρενικά περίπλοκη διαδικασία που τελικά οδήγησε στην κρίση του αποτελέσματος στο Ανώτατο Δικαστήριο. Εκεί, ο Τζορτζ Μπους αναδείχθηκε νικητής με ψήφους 5-4 εναντίον του Αλ Γκορ· με δεδομένη την εκτεταμένη σύγχυση που ενδεχομένως θα δημιουργηθεί –αλλά και τη συντριπτική υπεροχή των συντηρητικών στο Ανώτατο Δικαστήριο– η πιθανότητα να κριθεί το αποτέλεσμα εκεί ευνοεί τον Τραμπ σε πολύ μεγάλο βαθμό.

17. Πόση επιρροή έχουν οι μειονότητες;
Αν το δούμε ιστορικά, οι μειονότητες βρίσκονται πολύ πιο κοντά στους Δημοκρατικούς σε σχέση με τους Ρεπουμπλικάνους. Παραδόξως όμως, ο Τραμπ φέτος παρουσιάζει μια σαφή –αλλά όχι καθοριστική– βελτίωση της αποδοχής του τόσο στους μαύρους όσο και στους ισπανόφωνους ψηφοφόρους, μειώνοντας τη διαφορά του από τον Μπάιντεν στο 39% σε σχέση με το 53% απέναντι στην Κλίντον. Στην πραγματικότητα, η καθοριστική δημογραφική κατηγορία πιθανότατα θα είναι εκείνη των λευκών ψηφοφόρων, με τους Μπάιντεν και Τραμπ να είναι ισόπαλοι στις προτιμήσεις, αλλά με τον Αμερικάνο Πρόεδρο να έχει επικρατήσει με διαφορά περίπου 20% στη συγκεκριμένη κατηγορία το 2016.

18. Ποια είναι η σημασία των ταυτόχρονων εκλογών για Κογκρέσο και Γερουσία;
Η εμβέλεια της Αμερικανικής Προεδρίας επισκιάζει τις παράλληλες εκλογές για το Κογκρέσο και τη Γερουσία. Με τη συνέχιση της κυριαρχίας των Δημοκρατικών στο Κογκρέσο να είναι σχεδόν δεδομένη, η Γερουσία συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Αυτή τη στιγμή, οι Δημοκρατικοί εμφανίζουν ένα προβάδισμα, με τις προβλέψεις να τους δίνουν 74% πιθανότητα να κερδίσουν και εκεί, ενώ στην περίπτωση μάλιστα που ο Μπάιντεν εκλεγεί Πρόεδρος, τότε οι Δημοκρατικοί θα έχουν την απόλυτη εξουσία τουλάχιστον μέχρι το 2022 και τις επόμενες εκλογές των δύο σωμάτων της νομοθετικής εξουσίας. Σε αντίθεση με το σύνολο των 435 εδρών του Κογκρέσου, μόνο 33 από τις 100 έδρες της Γερουσίας θα διεκδικηθούν στις εκλογές, καθώς είναι χωρισμένη σε τρεις τάξεις εδρών ώστε να μην αλλάζει εντελώς η σύσταση του σώματος κάθε δύο χρόνια – και τους Γερουσιαστές να εκλέγονται για έξι χρόνια.

19. Τι γίνεται μέχρι τις 20 Ιανουαρίου;
Ακόμα και αν έχουμε νικητή από τις 3/11, ο επόμενος Πρόεδρος θα ορκιστεί στις 20/1. Σε περίπτωση που κερδίσει ο Τραμπ, τότε δεν θα υπάρξει περίοδος διαδοχής και η πορεία της διακυβέρνησής του ουσιαστικά δεν θα αλλάξει σχεδόν καθόλου. Από την άλλη, όμως, εφόσον κερδίσει ο Μπάιντεν τότε τα δύο κόμματα θα θεσπίσουν δύο ομάδες διαδοχής, με τη μία να προετοιμάζει την άλλη για την ανάληψη της εξουσίας. Με δεδομένη την άρνηση του Τραμπ να συνεργαστεί με τον Μπάιντεν, τη βιασύνη του να περάσει όσους νόμους επιθυμεί μέχρι τη λήξη της θητείας του αλλά και την αστάθεια που αναπόφευκτα θα δημιουργηθεί σε διεθνές επίπεδο, η περίοδος διαδοχής πιθανώς να αποδειχθεί ιδιαίτερα προβληματική τόσο για τις ΗΠΑ, όσο και για την εξωτερική τους πολιτική – με όλα όσα αυτό ίσως συνεπάγεται.

20. Τι θα συμβεί αν ο εκλεγμένος Πρόεδρος δεν είναι σε θέση να αναλάβει στις 20 Ιανουαρίου;
Όποιος και να κερδίσει, θα είναι ο γηραιότερος εκλεγμένος Πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ. Με αυτό το δεδομένο, αν ο νικητής των εκλογών πεθάνει μέχρι την ορκωμοσία του, τότε πρέπει να αντικατασταθεί, με τον Αντιπρόεδρο του να αποτελεί θεωρητικά –αλλά όχι αναγκαστικά– την πρώτη επιλογή. Σε κάθε περίπτωση, αν προκύψει αυτή η ανάγκη, τότε τον τελευταίο λόγο θα έχει το Κογκρέσο.