«Συνένοχο στον φόνο δεν θα μ’ έχετε»

«Να εύχεσαι να υπάρχουν πρόσφυγες για να έχουμε δουλειά». Η φράση με όλο της τον κυνισμό είναι αυθεντική. Μου μεταφέρθηκε από αυτήκοο μάρτυρα και ειπώθηκε από εργαζόμενο σε ΜΚΟ η οποία δραστηριοποιείται στα νησιά. Δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία ότι σαν κι αυτόν υπάρχουν κι άλλοι. Εθελοντές δηλαδή οι οποίοι έχουν κάνει τον εθελοντισμό επάγγελμα. Έχει όμως σημασία; Δίπλα τους υπάρχουν πολλοί άλλοι που δουλεύουν με αυταπάρνηση σε αντίξοες συνθήκες προσφέροντας πολύτιμες υπηρεσίες, τέτοιες που το επίσημο κράτος δεν μπορεί -ή καλύτερα, δεν θέλει- να προσφέρει.

Από την πρώτη στιγμή που ήρθαν στην Ελλάδα οι ΜΚΟ βρέθηκαν στο στόχαστρο για κάθε είδους κατηγορίες. Το βασικό μοτίβο ήταν ότι με πρόσχημα τη βοήθεια αποκομίζουν οικονομικά οφέλη. Επικαλούνται τον ανθρωπισμό για να κερδοσκοπούν στη δυστυχία. Κατ’ αναλογία βέβαια θα μπορούσαμε να πούμε πολλά για τα πραγματικά κίνητρα των κατηγόρων. Πόσοι εξ αυτών δεν θα ήθελαν να διαχειρίζονται οι ίδιοι και με το αζημίωτο τα λεφτά της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Και πόσοι δεν έχουν υποπέσει στα ίδια αμαρτήματα για τα οποία κατηγορούν τις ΜΚΟ; Όμως και πάλι δεν είναι οι προθέσεις το θέμα. Άλλωστε το ζήτημα αυτό, των καταγγελιών δηλαδή για παρανομίες στην χρηματοδότηση, δεν είναι ελληνική πρωτοτυπία. Πριν από λίγο καιρό η Διεθνής Αμνηστία διέκοψε την δραστηριότητά της στην Ινδία, καθώς το αντίστοιχο ΣΔΟΕ πάγωσε τους λογαριασμούς της, κατηγορώντας την για παραβίαση της νομοθεσίας. Η αναφορά στη Διεθνή Αμνηστία έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα καθώς ήταν μια οργάνωση που στάθηκε σε πολλούς Έλληνες τον καιρό της δικτατορίας. Όταν διάφοροι φίλοι της χώρας, κράτη δημοκρατικά, σιωπούσαν προτάσσοντας την σκοπιμότητα των συμφερόντων, ήταν η Διεθνής Αμνηστία που κινητοποιούσε τη διεθνή κοινή γνώμη για να σταματήσουν οι φυλακίσεις και τα βασανιστήρια.

Ό,τι ίσχυε τότε ισχύει και σήμερα. Είναι οι ΜΚΟ αυτές που φωνάζουν για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αυτές που μας φέρνουν όλους, και στα μίντια, μπροστά σε άβολες αλήθειες. Κι αυτό δεν αρέσει καθόλου στις αυταρχικές κυβερνήσεις. Σε πολλές χώρες του κόσμου οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις δέχονται μια άνευ προηγουμένου επίθεση. «Οι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών αισθάνονται την πίεση καθώς εκλεγμένες κυβερνήσεις στρέφονται κατά των ΜΚΟ» ήταν ο πρόσφατος τίτλος ρεπορτάζ των Financial Times, μιας εφημερίδας που δύσκολα θα την έλεγες αριστερή. 

Στην Ελλάδα μετά τις απειλές, οι οποίες στις περισσότερες περιπτώσεις αποδείχθηκαν κενές περιεχομένου, έχουμε την πρώτη δίωξη εναντίον τεσσάρων ΜΚΟ. Όπως μάθαμε ήταν το αποτέλεσμα πολύμηνων ερευνών με πρωτόγνωρες μεθόδους, σαν να βγήκαν από ταινία για το FBI. Οι τίτλοι από τις διαρροές της αστυνομίας αρκούντως εντυπωσιακοί. Στα πράσα γερμανικές ΜΚΟ «για δουλεμπόριο και κατασκοπεία», ένας πολύ χαρακτηριστικός αλλά και ενδεικτικός τίτλος για τις βαριές κατηγορίες που αντιμετωπίζουν. Τίτλοι σε απόλυτη αρμονία με το κλίμα που έχει καλλιεργηθεί συστηματικά στην ελληνική κοινή γνώμη τα τελευταία χρόνια. Η εποχή που τα μέσα πρόβαλαν τον αλτρουισμό των νησιωτών έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Σήμερα πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες έχει να ακουστεί ένας κρυπτο-χρυσαυγίτης παρά ο Μυτιληνιός που έκλεισε την ταβέρνα του για να περιθάλπει πρόσφυγες.

Στο διά ταύτα της έρευνας, ωστόσο, το ψαχνό ισχνό. Το έγκλημά τους, πάντα σύμφωνα με τις διαρροές της αστυνομίας, είναι ότι σε συνεννόηση με τους πρόσφυγες, ειδοποιούσαν το λιμενικό για το πού βρίσκονται οι βάρκες τους ώστε να πάει να τους σώσει. Δύσκολα μπορεί να το ονομάσει κανείς δουλεμπόριο και ασφαλώς οι ίδιοι θα το θεωρούν ανθρωπιστική προσφορά η οποία κυριολεκτικά σώζει ζωές. Πουθενά μάλιστα δεν διαπιστώθηκε χρηματισμός. Θα περιμένουμε φυσικά τις έρευνες της δικαιοσύνης, ως τότε ωστόσο μοιάζει πολύ σαν μια ιστορία που τραβήχτηκε από τα μαλλιά για να υπηρετήσει πολιτικές σκοπιμότητες.

Την ίδια στιγμή όμως οι ΜΚΟ παρακολουθούσαν τα σκάφη του λιμενικού και κατέγραφαν τις περιπτώσεις του περίφημου «push back», τις επαναπροωθήσεις δηλαδή που υποστηρίζουν ότι γίνονται. Μια πρακτική η οποία είναι παράνομη σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και την οποία, παρά τα τεκμήρια που υπάρχουν, η κυβέρνηση αρνείται ότι την κάνει. Αν μιλήσουμε για προθέσεις, αυτό ίσως είναι το πραγματικό έγκλημά τους, τουλάχιστον στα μάτια του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη. 

Όμως και πάλι δεν είναι εκεί το θέμα μας. Το ερώτημα που μας αφορά είναι αν εμείς, ας πούμε η κοινωνία των πολιτών, θέλουμε να υπάρχουν αυτά τα μάτια στο Αιγαίο, θέλουμε αυτό τον έλεγχο στην κυβέρνηση ακόμα και αν οι πρακτικές που ακολουθούν αυτές οι ΜΚΟ μπορεί να κινούνται στα όρια του νόμου. Δεν είναι εύκολη συζήτηση. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι για την πλειονότητα των πολιτών ακόμα και η παρανομία, δηλαδή οι επαναπροωθήσεις, είναι ανεκτή αν μπορεί να μας απαλλάξει από το μεταναστευτικό. Κορυφαίος πολιτικός παράγοντας με άψογη δημοκρατική διαδρομή, υποστήριζε ότι είναι καλή και άγια η υποστήριξη των μεταναστών αλλά, αν διαλυθεί το πολιτικό μας σύστημα, εξαιτίας του μεταναστευτικού, δεν θα υπάρχει ούτε κράτος ούτε κοινωνία να τους υποδεχθεί.

Να διωχθούν λοιπόν ή όχι οι «ένοχες» ΜΚΟ. Αν έχουν παραβιάσει τον νόμο δεν τίθεται καν το ερώτημα. Φαντάζομαι και οι ίδιοι το γνωρίζουν, το γνώριζαν εξ αρχής όταν υιοθετούσαν αυτές τις πρακτικές. Αυτό όμως δεν θα τους κάνει εγκληματίες στα δικά μου τα μάτια. Αντιθέτως θα τους θαυμάσω περισσότερο, αυτούς τουλάχιστον που είναι έτοιμοι να μπουν σε μια τέτοια προσωπική περιπέτεια υπηρετώντας ακόμα και ουτοπικά ιδανικά. Φαντάζομαι δεν θα είναι εγκληματίες και στα μάτια των μεταναστών. Σε ένα ταξίδι όπου όλοι είναι εναντίον τους, όταν έχουν να αντιμετωπίσουν την εχθρότητα ή την αδιαφορία τόσο των πολιτών όσων και των κυβερνήσεων, αυτοί οι μουρλοί με τα πορτοκαλί γιλέκα είναι η μοναδική τους απαντοχή. Οι μόνοι που τους βλέπουν σαν κανονικούς ανθρώπους αλλά και οι μόνοι που φέρνουν στο φως την αυθαιρεσία του κράτους. Χωρίς αυτούς η μόνη πληροφόρηση που κινδυνεύουμε να έχουμε θα είναι οι επίσημες ανακοινώσεις και τα στρατευμένα ρεπορτάζ. Γιατί ας μην ξεχνάμε ότι, ακόμα και επί ΣΥΡΙΖΑ που κόπτεται για τα θέματα αυτά, η πρόσβαση των δημοσιογράφων ήταν περιορισμένη.

Την ώρα που γράφω ακούω μια παλιά συναυλία του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα. Οι στίχοι του τραγουδιού του μου φάνηκαν ιδανικοί για το κλείσιμο του κομματιού: «να σώσω οτιδήποτε κι αν σώζεται κι ας έχω τις συνέπειες του νόμου, συνένοχο στον φόνο δεν θα μ’ έχετε». Συναισθηματική ουτοπία το ξέρω. Ενδεχομένως να επηρεάζει την ποιότητα της Δημοκρατίας μας πολύ περισσότερο από όσο συνειδητοποιούμε.