Σκέψεις για τον κορωνοϊό, τη ρουτίνα του εγκλεισμού, το lockdown, τους ηλικιωμένους και τη ζωή πριν την πανδημία.
Σήμερα κλείνω 200 μέρες εγκλεισμού. Σκληροπυρηνικού εγκλεισμού. Από τις 10 Μαρτίου, και με εξαίρεση τακτικούς περιπάτους στο τοπικό πάρκο και δύο ταινίες σε drive in, η μόνη άλλη απόδραση ήταν λίγες μέρες στην απομόνωση της αγγλικής εξοχής. Οι μόνοι άνθρωποι με τους οποίους έχω ανταλλάξει κουβέντες διά ζώσης (πέραν του συζύγου, που όμως είναι υπεράνθρωπος) είναι οι κούριερ, ο φυσικοθεραπευτής μου και λίγοι φίλοι με τους οποίους βρεθήκαμε σε απόσταση ασφαλείας. Προ ημερών μπήκα για πρώτη φορά στο καφέ της γειτονιάς. Έμεινα συνολικά ενάμισι λεπτό, αλλά απ’ τον ενθουσιασμό μου παραλίγο να αγκαλιάσω την υπάλληλο. Βέβαια, μέχρι να γυρίσω σπίτι, να βγάλω τη μάσκα, να πλύνω τα χέρια μου, και να απολυμάνω το κύπελλο, ο καφές είχε κρυώσει αλλά η εμπειρία άξιζε τον κόπο.
Αντιλαμβάνομαι ότι αυτή η στάση ακούγεται υπερβολική, είναι όμως συνειδητή και επιβεβλημένη από τις συνθήκες. Αντίστοιχη στάση τηρούν πολλοί άνθρωποι με υποκείμενα νοσήματα, οι οποίοι δεν έχουν την πολυτέλεια να περιοριστούν αφότου εμφανίσουν συμπτώματα· όταν εμφανίσουν συμπτώματα ίσως να είναι ήδη πολύ αργά.
Οι καθημερινές θυμίζουν λίγο τη μέρα της μαρμότας: ξύπνημα, γιόγκα, πρωινό/εφημερίδα, όλη τη μέρα μπροστά σε μια οθόνη με δύο-τρία σύντομα διαλείμματα, βραδινό, λίγη τηλεόραση, διάβασμα, ύπνος. Ξύπνημα, γιόγκα, πρωινό κ.ο.κ.
Αυτή η επαναλαμβανόμενη καθημερινότητα γίνεται μια γραμμή βάσης, ένα basso continuo πάνω στο οποίο ξεδιπλώνεται σαν μελωδία (ή μάλλον σαν θόρυβος) η ευρύτερη κοινωνική και παγκόσμια πραγματικότητα. Το αέναο χάος στη Βρετανία: η εγκληματική έλλειψη προετοιμασίας και η καθυστερημένη αντίδραση της κυβέρνησης· οι δεκάδες χιλιάδες νεκροί· οι σειρήνες των ασθενοφόρων που έσπαγαν την εκκωφαντική αστική σιωπή των πρώτων μηνών·ο σουρεαλισμός των τεστ (δεκάδες χιλιάδες πάνε χαμένα επειδή φυλάσσονται σε ακατάλληλες συνθήκες ή επειδή ο κόσμος, αντί να παίρνει δείγμα απ’ τη μύτη, παίρνει δείγμα ούρων...)· το συνεχές μπρος-πίσω των μέτρων· το άνοιξε-κλείσε των μπαρ· η αβεβαιότητα για τα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Αλλά και η προβλέψιμη καμπύλη της Ελλάδας: απ’ το έγκαιρο lockdown του Μαρτίου· στην έξοδο του Μαΐου· στη μεσογειακή ανεμελιά του καλοκαιριού· στα τωρινά διλήμματα του δεύτερου κύματος, τα οποία άλλωστε αντιμετωπίζουν οι περισσότερες χώρες.
Όταν μπαίνεις σε ένα τέτοιο τούνελ αναγκαστικής ρουτίνας χωρίς προκαθορισμένη ημερομηνία λήξης και χωρίς δυνατότητα ελέγχου της κατάστασης, το χειρότερο πράγμα που μπορείς να κάνεις είναι να ασχολείσαι καθημερινά με σενάρια ή προβλέψεις για το μέλλον· να βιώνεις δηλαδή όλες τις μεταπτώσεις της επικαιρότητας. Το καλύτερο είναι να αφοσιωθείς στο σήμερα: να προσπαθείς να βγάλεις την κάθε μέρα με όσο πιο ευχάριστο ή παραγωγικό τρόπο γίνεται. Είναι λίγο σαν να σκαρφαλώνεις μια ανεμόσκαλα στην άκρη ενός γκρεμού. Μην κοιτάς κάτω.
Κάπως έτσι περνάνε οι μέρες, οι εβδομάδες, οι μήνες. Μέχρι που κάποια στιγμή βλέπεις τη μεγάλη εικόνα και συνειδητοποιείς απότομα το πόσο άλλαξε η ζωή σου. Αυτό έγινε προχτές, όταν άνοιξα το ημερολόγιο του 2015 για να τσεκάρω κάτι. Συνεχή ταξίδια στο εξωτερικό, το ένα μετά το άλλο, πολύωρες μετακινήσεις, εκδρομές, συναυλίες, φεστιβάλ, συνέδρια, συναντήσεις. Κουράστηκα και μόνο που τα διάβασα. Η ζωή του 2015, που δηλαδή ήταν η ζωή μου μέχρι τις 10 Μαρτίου, μου φαίνεται αδιανόητη· σαν να ανήκει σε κάποιον άλλον. Ίσως μέσα στους λίγους αυτούς μήνες να γέρασα απότομα. Η Ρόζαμουντ Πίλτσερ έλεγε ότι δεν σταματάμε να κάνουμε πράγματα επειδή γερνάμε, αλλά ότι γερνάμε επειδή σταματάμε να κάνουμε πράγματα.
Αυτός άλλωστε είναι και ο βασικός λόγος που φοβόμαστε τον εγκλεισμό· όχι επειδή θα στερηθούμε κάτι τώρα, αλλά επειδή τον έχουμε συνδέσει με τα γηρατειά, με την ακινησία, με τον θάνατο. Πολλοί ανησυχούν για τους νέους που στερούνται τα καλύτερά τους χρόνια. Εγώ, πάλι, ανησυχώ για τους ηλικιωμένους που είναι πιο απομονωμένοι, με προβλήματα υγείας, μεγαλύτερη ανασφάλεια, και με την πανδημία να περιορίζει την ποιότητα και τον ορίζοντα της ζωής τους.
13°
