Μιας πανδημίας μύρια κακά έπονται

Το πρωτοσέλιδο της «Le Monde» 29/9 ήταν αφιερωμένο στην ολοένα αυξανόμενη αδυναμία των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να επιβάλουν τον σεβασμό των έκτακτων μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Το φαινόμενο είναι έκδηλο στη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ισπανία, στην Πολωνία, εσχάτως και στη Γερμανία, για να μιλήσουμε για τις μεγάλες χώρες της Ευρώπης. Το φαινόμενο είναι έκδηλο και στην Ελλάδα, όπου τελικά δεν ανιχνεύονται σοβαρές συσπειρώσεις πολιτών που πιστεύουν ή προπαγανδίζουν, ή ακόμη και προωθούν συστηματικά και μεθοδικά την άρνηση χρήσης μάσκας ή την άρνηση ύπαρξης του Covid-19. Οι αντίστοιχες ομάδες στην Αμερική και την Ευρώπη είναι και ισχυρότερες και αποτελεσματικότερες. Στην Ελλάδα το φαινόμενο έχει χαρακτηριστικά αυθόρμητων συναθροίσεων και αφελών έως και επιπόλαιων συμπεριφορών, άκρως επικίνδυνων για τη δημόσια υγεία, αλλά που δεν υπακούν σε κάποιο συντονιστικό κέντρο, πολλώ δε μάλλον σε ένα πολιτικό κέντρο λήψης αποφάσεων όπως επί παραδείγματι συμβαίνει στις ΗΠΑ με το Δίκτυο πολιτικής στήριξης του Ντόναλντ Τραμπ μέσω του ακροδεξιού ιστού που καλύπτει όλες τις δυνατές εκφάνσεις του αμερικανικού υπερσυντηρητικού εθνικολαϊκισμού.

Αν η γαλλική «Le monde» θεωρεί αναγκαίο να ασχοληθεί με πρωτοσέλιδη αρθρογραφία με αυτό το ζήτημα, τότε είναι μάλλον αυτονόητο το συμπέρασμα πως η πολιτική των κατασταλτικών μέτρων για την αντιμετώπιση του Covid-19 δεν διοχετεύεται εύκολα και πειστικά στις κοινωνίες. Μπορεί στη Γερμανία οι αρνητές των μεθόδων αντιμετώπισης του ιού να είναι έκδηλα οπαδοί του ακροδεξιού AFD. Μπορεί στη Γαλλία οι αρνητές χρήσης μάσκας στην πλειοψηφία τους να στηρίζουν το κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων». Μπορεί στη Βρετανία οι συντηρητικοί ψηφοφόροι να στηρίζουν την άρνηση λήψης μέτρων που έχουν οικονομικό αντίκτυπο. Στην Ισπανία ωστόσο οι διαμαρτυρίες δεν περιορίζονται μόνο στον χώρο της ακροδεξιάς όπου και εκεί αρνείται κάθε μέτρο και αναπαράγει όλες τις θεωρίες συνωμοσίας. Είναι και οι κάτοικοι των υποβαθμισμένων συνοικιών της Μαδρίτης που ξεσηκώθηκαν καταγγέλλοντας την ταξική διχοτόμηση της πρωτεύουσας όπου προστατεύονται οι συνοικίες των ευπόρων με απαγορευτικές διατάξεις και περιορισμούς στα λαϊκά προάστια, που έτσι καταδικάζονται και να απορροφήσουν την πανδημία και να καταρρεύσουν οικονομικά. Στις ΗΠΑ αποδείχτηκε πέραν κάθε επιστημονικής αμφιβολίας πως η θνησιμότητα από Covid-19 στους πληθυσμούς των λευκών Αμερικανών είναι υποδιπλάσιος της θνησιμότητας μεταξύ των Αφροαμερικανών.

Τη Δευτέρα που μας πέρασε το σύνολο των θανάτων από Covid-19 άγγιξε το ψυχολογικό φράγμα του ενός εκατομμυρίου ατόμων. Αυτό σημαίνει πως η παρούσα πανδημία έφθασε το όριο θνησιμότητας που κινήθηκε ο ιός της γρίπης του Χονγκ Κονγκ το 1968. Σύμφωνα με τα υφιστάμενα αρχεία εκείνη η πανδημία ήταν η χειρότερη η οποία ενέσκηψε μετά την ισπανική γρίπη του 1918-1919 η οποία βεβαίως βασάνισε την ανθρωπότητα πάνω από μία δεκαετία. Με λίγα λόγια, με σύγχρονα μοντέλα σύγκρισης η Πανδημία Covid-19 φαίνεται να είναι και περισσότερο απειλητική - επιθετική ως προς τη μεταδοτικότητα του ιού όσο και περισσότερο δολοφονική από ανάλογες πανδημίες, όπως εκείνη του 1968.

Σε απόλυτους αριθμούς η πανδημία Covid-19 είναι σαφώς πιο επικίνδυνη από όλες τις επιδημίες γρίπης που εμφανίστηκαν έκτοτε, καθώς και από αντίστοιχες επιδημίες κορωνοϊών. Με λίγα λόγια καταρρίπτεται εύκολα και χωρίς αμφισβητήσεις η όποια θεωρία σύγκρισης της θνησιμότητας και των όποιων μεταγενέστερων επιβαρυντικών επιπτώσεων μεταξύ του Covid-19 και άλλων κοινών ιώσεων ή και επιδημιών γρίπης.

Είναι επίσης προφανές πως ανεξάρτητα από την έκδηλη πλέον πολιτική εκμετάλλευση της υπόθεσης «Εμβόλιο κατά του Covid-19», όπου οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν αναβαθμιστεί σε μείζονος σημασίας πολιτικοί partners, η παραγωγή, η διάθεση και τελικά ο εμβολιασμός των πολιτών με όποιο παρασκεύασμα κυκλοφορήσει δεν θα ολοκληρωθούν σε παγκόσμια κλίμακα πριν την παρέλευση 18 μηνών από σήμερα. Δηλαδή η ανθρωπότητα και ως προς τα καθ΄ημάς η Δύση θα αντιμετωπίσουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο άλλη μία πλήρη οικονομική σεζόν με πανδημικά φαινόμενα μεταβλητής ισχύος. Αυτή η επισήμανση σημαίνει πως η ανεργία σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Αυστραλία, καθώς και σε μέσους όρους στην ΕΕ αλλά και στις χώρες πυλώνες των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Νότιος Αφρική και Ινδία) θα είναι το βασικότερο πρόβλημα και η σημαντικότερη συνάρτηση για τη διαμόρφωση συνθηκών σταθερότητας σε στρατηγικά σημεία του πλανήτη. Μία οικονομική σεζόν με τέτοια ποσοστά ύφεσης παγκοσμίως θα πυροδοτήσει σειρά τοπικών και περιφερειακών συγκρούσεων.

Ήδη έχουμε την πρώτη τέτοιου είδους σύγκρουση στον Καύκασο, που πυροδοτείται από τη δραματική μείωση των τιμών του πετρελαίου και άρα των εσόδων του Αζερμπαϊτζάν, αλλά και της πέραν κάθε αμφισβήτησης αποχώρησης των ΗΠΑ από κάποιες στρατηγικά «υπερφορτωμένες» περιοχές του πλανήτη. Επισημαίνεται και είναι ενδεικτικό ότι η σύγκρουση στον Καύκασο διεξάγεται με τεχνολογικά μέσα και εξοπλισμούς περασμένων δεκαετιών και με μεθόδους που παραπέμπουν στο μέτωπο του Μάρνη κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Είναι η πρώτη φορά που μεταπολεμικά μια πανδημία η οποία και πάλι ξεκινά από την Ανατολική Ασία, όπως σχεδόν όλες οι πανδημίες που έχουν σαρώσει ιστορικά τον πλανήτη πριν την ύπαρξη σύγχρονων εργαστηρίων, συμπίπτει χρονικά με μία γενικότερη αποσταθεροποίηση στρατηγικής μορφής και εξελίσσεται σε μία παγκοσμίου εμβέλειας οικονομική ύφεση με χαρακτηριστικά ανάλογα ή χειρότερα εκείνης του 1929.

Σύμφωνα με τα κλασικά μοντέλα - διαγράμματα που χρησιμοποιούν παγκοσμίως όλα τα Ινστιτούτα Στρατηγικών Μελετών η συνάρτηση οικονομικής ανέχειας, αποσταθεροποιητικών τάσεων, ελλείμματος ασφάλειας και αδυναμίας παραγωγής κέρδους, οδηγεί πάντα ως προς το μοντέλο σε πολεμική σύγκρουση. Πρόκειται για στατικού τύπου αναλύσεις αλλά που έχουν τη σημασία τους.

Εδώ και τουλάχιστον τρία χρόνια έχει πλήρως αποδομηθεί όλο το σύστημα ασφαλείας στη Μέση Ανατολή, όπως τουλάχιστον το γνωρίζαμε με τη ραγδαία μετατόπιση του αραβικού- σουνιτικού πυρήνα (Αίγυπτος - Σαουδική Αραβία, Εμιράτα - Ιορδανία) προς το Ισραήλ.

Εδώ και τουλάχιστον τέσσερα χρόνια έχουμε μία ραγδαία αναδόμηση των μετώπων στην Εγγύς Ανατολή - Λεβάντε όπου η Τουρκία, η Ρωσία και το Ιράν σχηματίζουν ένα στρατιωτικο-οικονομικό τόξο που συγκροτεί ένα υπολογίσιμο περιφερειακό σύστημα αναφοράς.

Εδώ και τουλάχιστον δέκα χρόνια έχουμε μία συστηματική, μεθοδική και τεχνολογικά αξιόπιστη διείσδυση της Κίνας στην Αφρική η οποία από άκρου εις άκρον είναι αποσταθεροποιημένη. Πρόκειται για μία ουσιαστικότατη αναδιάρθρωση βασικών πόρων σε παγκόσμια κλίμακα όπου θίγονται ουσιαστικά στρατηγικά συμφέροντα. Η αποσταθεροποίηση στην Αφρική είναι πια ορατή στη Λιβύη (κρυφή στην Αλγερία), στο Μαλί, το Σουδάν, τη Σομαλία, στη Νιγηρία και τον Νίγηρα, στη Δυτική Αφρική και λιγότερο ορατή σε άλλες περιοχές.

Εδώ και τουλάχιστον δέκα χρόνια έχει αρχίσει με αργούς ρυθμούς στην αρχή, που επιταχύνονται όλο και περισσότερο όσο περνά ο καιρός, να εμφανίζονται οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Στρατηγικά συμφέροντα που βρίσκονταν «παγωμένα» λόγω παγετώνων ενεργοποιούνται στην Αρκτική. Τεράστιες περιοχές της Ασίας και της Αφρικής αλλάζουν οικονομικό προσανατολισμό λόγω ξηρασίας. Άλλες περιοχές εξαφανίζονται λόγω συνεχών πλημμυρών. Οι μετακινήσεις πληθυσμών είναι αναπόφευκτες. Η αποσταθεροποίηση των συστημάτων ασφαλείας επίσης.

Είναι προφανές πως το 2020 είναι μία οριακή χρονιά με χαρακτηριστικά μοναδικά, τουλάχιστον ως προς τον τρόπο που αντιλαμβανόμασταν τα πράγματα μέχρι σήμερα και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το αποτέλεσμα των εκλογών στις ΗΠΑ δεν θα επηρεάσει τις δυναμικές που έχουν αναπτυχθεί. Θα επηρεάσει ενδεχομένως χρονικά την διαχείριση αυτών των δυναμικών. Οι ΗΠΑ από την 11η Σεπτεμβρίου και μετά επέλεξαν την εσωστρέφεια ως αντίδοτο στην αναπόφευκτη παρακμιακή πορεία τους. Η στρατηγική απαγκίστρωση των ΗΠΑ δεν άρχισε επί Τραμπ. Επί της ουσίας άρχισε επί Ομπάμα.

Οι κοινωνίες παγκοσμίως αλλά σε ό,τι μας αφορά άμεσα οι δυτικές κοινωνίες διαισθανόμενες τις δυναμικές που αναπτύσσονται, επιχειρούν να αντιδράσουν. Οι αντιδράσεις δυστυχώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα πως η ιστορία επαναλαμβάνεται και όχι μόνο ως φάρσα. Οι αντιδράσεις είναι φοβικές και οι συσπειρώσεις ακόμη και ανίερες.

Το αρχιτεκτόνημα του απολυταρχισμού, φαιού ή ερυθρού, με τη μορφή του φασισμού, του ναζισμού, του ιβηρικού τύπου φρανκισμού, του σταλινισμού ή και διαφόρων άλλων εκφάνσεων, βασίστηκε στη δημιουργία κυρίαρχης ιδεολογίας κτισμένης πάνω στο Fake. Προσοχή, το Fake δεν είναι το ψέμα. Είναι κάτι σαν ψέμα με αληθοφανείς παραμέτρους. Το Fake είναι όχημα μεταφοράς ιδεολογίας. Είναι και προμηθευτής ψευδούς συνείδησης. Το ψέμα είναι απολύτως χονδροειδές. Το Fake είναι πασπαρτού. Είναι βυτιοφόρο ιδεολογικών αποβλήτων με ανακριβείς πληροφορίες.

Η πανδημία κατάφερε να «αποκαλύψει» αυτά τα κενά που προϋπήρχαν και δεν εκδηλώνονταν στις δυτικές μας (και όχι μόνον) κοινωνίες. Στην αρχή κυριάρχησε ο φόβος, μετά ήρθε η άρνηση και τώρα ιδεολογικοποιείται το σύστημα αντίδρασης στη βάση της απόρριψης λογικών επιχειρημάτων διότι παραβιάζουν την ελευθερία βούλησης. Είναι κωμικό να παρατηρείς ιδεολόγους της ακροδεξιάς να καταγγέλλουν το καθεστώς ανελευθερίας που επιβάλλουν οι εκλεγμένες κυβερνήσεις λόγω Covid-19. Η πανδημία χρησιμοποιείται ως πρόσχημα. Αύριο τα απαιτούμενα μέτρα για την αντιμετώπιση άλλων εκτάκτων αναγκών, πιθανώς σημαντικότερων, με την ίδια λογική θα παραβιάζουν άλλες ελευθερίες. Κάπως έτσι στήθηκε η πυρπόληση του Ράιχσταγκ. Κάπως έτσι φθάσαμε στο απόλυτο κακό. Στο Αμβούργο οι εργατικές συνοικίες ψήφιζαν τους εθνικοσοσιαλιστές υποψηφίους. Μετά ήταν πια αργά.