Ευρωχρόνοι

Πέντε πυκνά χρόνια από τις προηγούμενες ευρωεκλογές. Πάλι ομηρικές συζητήσεις για τα δικά μας, στο πλαίσιο τώρα ενός πολωτικού μικροδικομματισμού, με συνήθη κατακλείδα: «τι κρίμα που ΔΕΝ μιλήσαμε αρκετά για την Ευρώπη!» Το έργο το έχουμε ξαναδεί (ΚΑΙ το σχόλιο αυτό έχει ξαναειπωθεί). Υποκριτικό αυτομαστίγωμα, που συσκοτίζει τα ποικίλα αίτια αυτής της προδιαγεγραμμένης απουσίας. Ενδεικτικά αναφέρω: 1. Την έλλειψη γνήσιου ενδιαφέροντος του κοινού, σε σύγκριση με πιο πιασάρικα θέματα της μικρής μας γειτονιάς. (Ο επαρχιωτισμός αυξάνει την τηλεθέαση). 2. Την απουσία γνώσεων περί την Ε.Ε. των περισσοτέρων υποψηφίων, που συνεπώς έχουν κάθε λόγο να προτιμούν Ελληνοκεντρικές κοκορομαχίες. 3. Τις βαρετές γενικόλογες μεγαλοστομίες πολλών «Ευρωπαϊστών» (Σημειωτέον εδώ ότι η συντηρητική παράταξη πάσχει από επιδερμικό Ευρωπαϊσμό: ενδεικτικό το πρόσφατο τριτοκοσμικής οσμής νομοσχέδιο για τον αιγιαλό). 4. Την τεχνοκρατική εξειδικευμένη ορολογία των ολίγιστων επαϊόντων, που χρειάζεται αποκρυπτογράφηση.

Η εκπαιδευτική διάσταση των ανά 5ετία Ευρωεκλογών είναι πράγματι ατροφική (παντού, αλλά ιδιαίτερα στην Ελλάδα). Αυτό συμβάλλει στο διαβόητο «δημοκρατικό έλλειμμα». Δεν ξέρουμε ακριβώς τι ψηφίζουμε, τι ακριβώς θα κάνουν εκεί μακριά αυτοί που θα εκλεγούν.

Θέτω 5 ζητήματα.

Α. Η ΑΝΑΚΑΜΨΗ-ΤΡΟΠΑΙΟ. Διεξάγεται σήμερα στην Ελλάδα ένας υπόκωφος οικονομικοπολιτικός αγώνας δρόμου. Η ανάκαμψη μοιάζει να είναι προ των πυλών: είναι αποτέλεσμα της δημοσιονομικής σταθεροποίησης αλλά ΚΑΙ νομοτελειακό τέρμα κάθε βαθιάς ύφεσης. Θα προφθάσει η παρούσα κυβέρνηση να καρπωθεί τα πολιτικά οφέλη; Η αξιωματική αντιπολίτευση ευλόγως δίνει τα ρέστα της, κεφαλαιοποιώντας πάνω στην κοινωνική δυσπραγία, για να έρθει στα πράγματα και να αντλήσει εκείνη τα οφέλη της συντελεσθείσας επώδυνης σταθεροποίησης και της διαφαινόμενης ανάκαμψης. Προσοχή όμως: Η αναμενόμενη αύξηση του ΑΕΠ δεν θα μειώσει θεαματικά την ανεργία. Επιπλέον είναι εύθραυστη: υπάρχει κίνδυνος να υπονομευθεί λόγω πολιτικής αναμπουμπούλας, εσωτερικής ή εξωτερικής (Ουκρανικό).

Β. ΑΡΓΟΣΥΡΤΕΣ ΕΥΡΩΑΛΛΑΓΕΣ. Στο Ευρωπαϊκό επίπεδο, κυοφορούνται αλλαγές. Είναι επιβεβλημένες - ακόμα και ο Junker, του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, ευαγγελίζεται κάποια στήριξη του χειμαζόμενου Ευρωπαϊκού Νότου. Ο Σύριζα προσπαθεί να δημιουργήσει την εντύπωση ότι φέρνει «Ευρω-ανατροπή». Δεν υπάρχει όμως ουδεμία σοβαρή τέτοια ένδειξη – το πολύ να θεωρεί ούριο άνεμο τον καλπάζοντα δεξιό ευρωσκεπτικισμό με τον οποίο συμπλέουν και οι (δυνάμει σύμμαχοί του;) ΑΝΕΛ. Η αξιωματική αντιπολίτευση χρησιμοποιεί την Ευρωκάλπη ως μοχλό για επίσπευση εθνικών εκλογών: αυτές, υποτίθεται, φέρνοντάς την στην κυβέρνηση θα πυροδοτήσουν Ευρω-εξελίξεις. Όμως, οι χρόνοι της Ε.Ε./ΟΝΕ (θεσμοί, διαδικασίες, εθνικά κοινοβούλια, Ευρωβουλή, αναθεώρηση των συνθηκών) είναι εξόχως αργόσυρτοι. Όποιος δεν το κατανοεί, κινδυνεύει να οδηγηθεί σε αδιέξοδο προσπαθώντας να εκβιάσει καταστάσεις. Η ωρίμανση νέων ρυθμίσεων στην Ευρώπη συνιστά κατά κανόνα επώδυνο τοκετό. Υπό τις παρούσες συνθήκες, απαιτείται πρωτίστως αλλαγή πλεύσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας: από την αντιπληθωριστική φιλοσοφία που διαπνέει το ίδιο το καταστατικό της (απολίθωμα της προ κρίσης εποχής), στην αντίθετη κατεύθυνση - της καταπολέμησης του αποπληθωρισμού. Αλλά αυτό θα συντελεστεί σταδιακά.

Γ. ΧΡΕΟΣ:ΔΡΑΜΑ ΣΕ ΠΟΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ. Ανάλογα ισχύουν και για τη διευθέτηση του Ελληνικού χρέους. Δεν πρόκειται για «μονόπρακτο». Σε πρώτη φάση, μάλλον θα εξασφαλιστεί παράταση λήξεων σε συνδυασμό με μείωση επιτοκίων. Η πιο σημαντική παράμετρος εδώ είναι το πώς θα κινηθεί μελλοντικά ο πληθωρισμός και τα κεντρικά επιτόκια: αυτός ο εν πολλοίς αστάθμητος παράγων θα καθορίσει και το ύψος του οιονεί κουρέματος που συνεπάγεται μια επιμήκυνση. Σε επόμενη φάση, σε αρκετά χρόνια, ίσως υπάρξει πιο ριζική ρύθμιση: εκεί πλέον μπορεί να συμπεριληφθεί και το κατοχικό δάνειο, με την Ελλάδα να αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση, έτσι που να ΜΗΝ δημιουργείται προηγούμενο και για άλλες υπερχρεωμένες χώρες. Υπ’ αυτήν την έννοια, παραδόξως, η Ελληνική ιδιαιτερότητα βολεύει ΚΑΙ τη Γερμανία. Αλλά οι διμερείς συζητήσεις επ’ αυτού πρέπει να διεξαχθούν διακριτικά: από πλευράς Γερμανικής όσο από Ελληνικής κοινής γνώμης. (Μπορώ εύκολα να φανταστώ διάφορους ανεβασμένους στα κάγκελα να υπερθεματίζουν «πατριωτικά», καταγγέλλοντας οποιονδήποτε διακανονισμό ως εθνική μειοδοσία). Το θέμα δεν προσφέρεται πάντως για δεκάρικους στην Ευρωβουλή. (Αλήθεια, ο Μ. Γλέζος το είχε θέσει άραγε προ ετών, ως Ευρωβουλευτής τότε με το ΠΑΣΟΚ;).

Δ. ΕΥΡΩ-ΟΞΥΜΩΡΑ. Από πλευράς συγκυρίας, είναι οξύμωρο ότι προβλέπονται αυξημένες αρμοδιότητες στην προσεχή Ευρωβουλή, την ίδια στιγμή που παρατηρείται παντού άνοδος του ευρωσκεπτικισμού (ή και ανοιχτού αντιευρωπαϊσμού). Αυτό οδηγεί σε άλλη αντιφατικότητα: αν στην αυριανή Ευρωβουλή ανθεί η ασυνεννοησία, η αναβάθμιση του ρόλου της θα υπονομευθεί, με αποτέλεσμα την περαιτέρω άνοδο του ευρωσκεπτικισμού. Ένας τέτοιος φαύλος κύκλος παραλυσίας θα ενισχύσει και άλλο μια διακυβερνητική Ευρώπη, όπου τον πρώτο λόγο έχουν οι κυβερνήσεις – και δη των ισχυρών κρατών. Πώς αυτές θα σταθμίσουν τα μακρόπνοα συμφέροντά τους; Πόσο διορατικός είναι άραγε ο σημερινός «ηγεμόνας» – δηλαδή η Γερμανία; Συγχρόνως. υποθέτοντας ότι αναπόσπαστο στοιχείο μιας εύρυθμης ΟΝΕ θα είναι η τόνωση της Ευρωπεριφέρειας αλλά ΚΑΙ περαιτέρω εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας, πόσο έτοιμη είναι η Ελληνική πολιτεία για κάτι τέτοιο; Παρά τις επιπόλαιες (και σαχλές) κραυγές που ακούονται, θα χρειαστεί να συμβιώσουμε με τη Μέρκελ για πολύ ακόμη. Ένα κρεβάτι για δύο όνειρα.

Ε. ΦΙΛΟΣΟΦΩΝΤΑΣ: ΤΥΧΗ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ. Το εγχείρημα ΕΟΚ-ΕΕ-ΟΝΕ υπήρξε υπόθεση των ελίτ. Οι λαοί το αποδέχθηκαν διότι συνιστούσε άρνηση του πολέμου αλλά ΚΑΙ επειδή συνέπεσε με περιόδους παχιών αγελάδων. Όμως οι μεγάλες αλλαγές είναι πιο επιβεβλημένες αλλά και απείρως πιο δύσκολες σε συνθήκες κρίσης-άρα γενικευμένης καχυποψίας. Η παρούσα θολή κατάσταση «τέλους εποχής» αποτελεί αλλόκοτο μείγμα τυχαίου και αναγκαιότητας. Κατά πόσον η κραυγαλέα ανεπάρκεια του πολιτικού προσωπικού της Ε.Ε. τα τελευταία χρόνια (Μπαρόζο κ.α.), σε σύγκριση με εμβληματικές μορφές του παρελθόντος (Ντελόρ), αποτελεί αίτιο ή σύμπτωμα μιας Ευρω-παρακμής; Πόσο ασταθής (άρα μη βιώσιμη) είναι η σημερινή ισορροπία τρόμου; Κατά πόσον οδηγούμαστε νομοτελειακά στην απευκταία διάλυση ή μήπως, αντίθετα, σε μια νέα ευσταθή ισορροπία, με αυξημένη κοινωνική και περιφερειακή συνοχή; Αρκούν άραγε τα μικρά, προσεκτικά και διστακτικά μερεμέτια ή επείγει μια εκ βάθρων ριζική αλλαγή, μία νέα μεγάλη συναίνεση, που να συνδυάζει νομιμοποίηση και αποτελεσματικότητα; Και πώς μπορούν να συνταιριαστούν δημοκρατική νομιμοποίηση στο Βορρά όσο και στο Νότο; Τέλος, τυχόν διάλυση της ΟΝΕ θα συμπαρασύρει και το υπόλοιπο οικοδόμημα;

Για όλα αυτά, στα μανιφέστα των Ευρωπαϊκών κομμάτων βρίσκουμε μόνο θραύσματα, όχι συνεκτική αφήγηση.(Όχι που είναι εύκολη)

Τάσσομαι ανερυθρίαστα υπέρ του «ευρωμονόδρομου». Λιγότερο, όπως παλιά, από κάποια πίστη στο Ευρωπαϊκό όραμα. Περισσότερο από δυσπιστία (για να μην πω τρόμο) μπροστά σε μια μονήρη τροχιά της Ελλάδας, όπου θα καραδοκούν να ευδοκιμήσουν οικτρά φαντάσματα του παρελθόντος.

Με αυτά κατά νου θα πάω να ψηφίσω, ένας ανάμεσα σε εκατομμύρια, σταγόνα στον ωκεανό, αλληθωρίζοντας (το ομολογώ) ανάμεσα στο Ελληνικό και το Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Με φανατική μετριοπάθεια.

Και με την ελπίδα (πολιτική/βιολογική) να ξαναψηφίσω το 2019.