Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για το οικονομικό μοντέλο της Ελλάδας που πρέπει να ακολουθήσει η Ελλάδα τα επόμενα χρόνια. Σε αυτό το μοντέλο όπως όλοι παραδέχονται περίοπτη θέσει έχουν οι εξαγωγές. Να καταφέρουμε δηλαδή επιτέλους να παράξουμε διεθνώς ανταγωνιστικά προϊόντα εκμεταλλευόμενοι τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα και να το προωθήσουμε στις διεθνείς αγορές.
Υπάρχουν όμως και κάποιες εξαγωγές που είναι κατά τη γνώμη μου ανεπιθύμητες όταν ξεπερνούν κάποιο όριο. Είναι οι εξαγωγές ελληνικών μυαλών, το λεγόμενο brain drain. Από τη μία νιώθω ικανοποίηση όταν γράφω συστατικές στους φοιτητές μου για να πάνε να κάνουν μεταπτυχιακά στο εξωτερικό, από την άλλη όμως νιώθω μελαγχολία όταν σκέφτομαι ότι ελάχιστοι από αυτούς θα επιστρέψουν. Θεωρώ απόλυτα υγιές και το συνιστώ το να φεύγουν τα παιδιά έξω να σπουδάζουν, να αλλάζουν παραστάσεις και εμπειρίες. Όμως να μπορούν να φέρνουν πίσω αυτά τα πράγματα και στην Ελλάδα. Αυτό το τελευταίο βήμα λείπει όλο και περισσότερο. Δηλαδή, το mobility (κινητικότητα) όλο και περισσότερο μετατρέπεται σε migration (μόνιμη μετανάστευση).
Λέμε ότι η παιδεία είναι επένδυση. Από την άλλη όμως είναι ανορθολογικό την αφρόκρεμα αυτής της επένδυσης να τη διώχνουμε μόλις τη δημιουργούμε και να την εκμεταλλεύονται Αμερικάνοι, Γερμανοί, Γάλλοι κλπ επειδή εμείς είμαστε ανίκανοι να την αξιοποιήσουμε. Ή επειδή έχουμε κάνει λάθος στόχευση του τι θέλουμε ως κοινωνία και οικονομία. Ή επειδή τελικά καταλήξαμε να μετράνε άλλα πράγματα στην αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού μας κι έχουμε φτιάξει τις δομές έτσι ώστε να εξυπηρετούνται αυτά τα άλλα κριτήρια (η αξιοκρατία, όπως καταλαβαίνετε, δεν είναι σε αυτά). Αυτοί που τελικά μένουν εδώ, είτε αναγκάζονται να γίνουν γρανάζια του ίδιου του συστήματος για να επιβιώσουν, είτε «μοναχικοί καβαλάρηδες» που δίνουν τη δική τους ηρωική μάχη απέναντι στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Και οι τελευταίοι όλο και λιγοστεύουν…
Υπάρχει λοιπόν ένα ισοζύγιο στην Ελλάδα που έχει τα αντίθετα χαρακτηριστικά από το αντίστοιχο εμπορικό μας ισοζύγιο. Ένα ισοζύγιο που έχει περισσότερες (ή σχεδόν αποκλειστικά) εξαγωγές και σχεδόν καθόλου εισαγωγές. Αυτό είναι το διανοητικό ισοζύγιο που πρέπει να μας προβληματίσει. Ένα λοιπόν πολύ μεγάλο στοίχημα για τη χώρα μας είναι το πώς θα επιστρέφουν όλο και περισσότεροι ικανοί συμπατριώτες μας στην Ελλάδα ώστε να βελτιωθεί κάπως αυτό το διανοητικό ισοζύγιο εισαγωγών-εξαγωγών. Έχω συζητήσει με παλιούς συμφοιτητές μου που είναι έξω, γιατί δεν επιστρέφουν. Ένας από αυτούς μου είπε: «Θα ερχόμουν με τα μισά λεφτά από αυτά που παίρνω εδώ αλλά η Ελλάδα είναι ωραία χώρα να έρχεσαι, όμως όχι να μένεις…». Και άρχισε να μου απαριθμεί τα περί πελατειακού κράτους, αναξιοκρατίας, δημόσιας παιδείας και υγείας, ανεπάρκειας της δημόσιας διοίκησης, εμποδίων στην επιχειρηματικότητα κλπ.
Για να αντιστραφεί αυτή η εικόνα πρέπει να τους πείσουμε ότι η Ελλάδα στην οποία θα έρθουν για να μείνουν δεν είναι η Ελλάδα από την οποία έφυγαν. Ότι προσπαθεί να γίνει μια Ευρωπαϊκή χώρα όπου η αξιοκρατία, η σύνθεση και η εξέλιξη έχουν πάρει τη θέση του πελατειακού κράτους, της αδιέξοδης σύγκρουσης και της βολικής για κάποιους ακινησίας. Ότι πρόκειται για μια Ελλάδα που θέλει να φύγει μπροστά κόβοντας τα δεσμά με τις παθογένειες του παρελθόντος. Η Ελλάδα έχει να κερδίσει από την εξωστρέφεια και την κινητικότητα των ανθρώπων της. Πρέπει όμως να βοηθήσουμε όλοι η κινητικότητα αυτή να μην γίνεται εγκατάλειψη. Και το Ποτάμι αυτό θα προσπαθήσει. Να κάνει επιτέλους τη χώρα μας μια χώρα που δεν θα αποθαρρύνει την επιστροφή των εξαγώγιμων μυαλών της.
16°
