Οι σχεδιασμοί Ερντογάν και το κενό ασφάλειας στη Μεσόγειο

Είναι προφανές πως η κρίση στην Ανατολική Μεσόγειο θα κλιμακώνεται με την κορύφωσή της να αναμένεται κατά τη διάρκεια των δύο εικοσιτετραώρων τη Συνόδου Κορυφής της ΕΕ, δηλαδή 24 και 25 Σεπτεμβρίου. Θα έχει προηγηθεί η συνάντηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Εμανουέλ Μακρόν στην Κορσική που θα προπαρασκευάσει το επίσημο ραντεβού στο Μέγαρο των Ηλυσίων αμέσως μετά τη Σύνοδο των Βρυξελλών. Πιθανώς δε το ραντεβού αυτό να πραγματοποιηθεί αμέσως μετά την ολοκλήρωσή της Συνόδου Κορυφής.

Πέρα από τα καθαρά οικονομικά μεγέθη και όσα δισεκατομμύρια ευρώ θα δαπανηθούν για την αγορά γαλλικών οπλικών συστημάτων, των μαχητικών Rafale συμπεριλαμβανομένων, η γαλλοελληνική προσέγγιση έχει χαρακτηριστικά περισσότερο στρατηγικής συνεργασίας και πολιτικών δεσμεύσεων από μία απλή προμήθεια αμυντικού υλικού. Η Γαλλία μετά τη στρατηγική συμφωνία με την Κύπρο για την παροχή ναυτικών διευκολύνσεων προς τον γαλλικό στόλο από τον ναύσταθμο των Βασιλικών (Λεμεσός) και αεροπορικών διευκολύνσεων από τη βάση της Πάφου «Ανδρέας Παπανδρέου», επιχειρεί μία ευρύτερη προσέγγιση στην περιοχή μέσω ελλαδικού χώρου. Το Παρίσι σπεύδει να λάβει θέσεις στην Ανατολική και Κεντρική Μεσόγειο λίγο πριν την τελική απόσυρση - αποχώρηση των ΗΠΑ από την περιοχή. Ο Εμανουέλ Μακρόν επαναφέρει το δόγμα της γαλλικής εξωτερικής πολιτικής όσον αφορά την επιρροή στη Συρία και τον Λίβανο ενώ η Γαλλία ενδιαφέρεται άμεσα για την κατοχύρωση των ενεργειακών συμφερόντων της και των ιδιωτικών consortium (TOTAL) που τα εκφράζουν στην Κεντρική Μεσόγειο, δηλαδή τη Λιβύη αλλά και ανατολικότερα όσον αφορά τα ενεργειακά αποθέματα των κοιτασμάτων ZOR στην Αιγυπτιακή ΑΟΖ, εκείνα των κυπριακών οικοπέδων και βεβαίως τα υπόλοιπα, αν και όποτε εντοπιστούν, ανοιχτά του Λιβάνου και της Συρίας. Το Παρίσι δηλαδή υλοποιεί μία ευρύτερη στρατηγική διείσδυσης στις δύο αυτές λεκάνες της Μεσογείου αμφισβητώντας εμπράκτως τις επιλογές της Άγκυρας αλλά και της Ρωσίας. Η Γερμανία αμήχανη παρακολουθεί και ενδεχομένως ακολουθεί. Το πρόβλημα του Βερολίνου είναι πως διαθέτει μεν χρήματα, πλην όμως δεν διαθέτει στρατιωτική ισχύ. Το βασικό πρόβλημα της Γαλλίας είναι ότι διαθέτει στρατιωτική ισχύ και εξαιρετική στρατιωτική τεχνολογία, πλην όμως δεν διαθέτει χρήματα. Άρα ο Μακρόν είναι υποχρεωμένος να συνεργαστεί με την καγκελάριο Μέρκελ και να ανεχθεί θέλοντας και μη τις πολιτικές καντρίλιες της γερμανικής διπλωματίας τόσο με την Άγκυρα όσο (και αυτό είναι το σοβαρότερο) και με τη Μόσχα. Τα συμφέροντα της Ρωσίας στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Λιβύη δεν συμπίπτουν με εκείνα της Γαλλίας.

Σύμφωνα με όσες πληροφορίες έχουν δημοσιοποιηθεί η Γαλλία ασκεί πολυεπίπεδες πιέσεις προκειμένου να απομονώσει την προεδρική ομάδα εξουσίας στην Άγκυρα. Το «Δίκτυο» του Εμανουέλ Μακρόν κατά του Ερντογάν περιλαμβάνει τις φίλα προσκείμενες αραβικές χώρες, την Αίγυπτο και τα Αραβικά Εμιράτα, χώρες που είναι παράλληλα και οι καλύτεροι πελάτες - αγοραστές γαλλικών οπλικών συστημάτων. Περιλαμβάνει επίσης τις «αντιτουρκικές» δυνάμεις στην Κεντρική και Ανατολική Μεσόγειο και τον Καύκασο. Όμως ο ίδιος ο Εμανουέλ Μακρόν παρενέβη προσωπικά και στον Λευκό Οίκο απαιτώντας από τον Ντόναλντ Τραμπ «να μαζέψει τον Ερντογάν». Φαίνεται πως ο αμερικανός πρόεδρος υπέπεσε στο σφάλμα να ζητήσει από τον γάλλο ομόλογό του να αποσύρει το αεροπλανοφόρο Charles De Gaulles από την Κεντρική και Ανατολική Μεσόγειο ώστε «να μην εξωθηθούν τα πράγματα στα άκρα». Προφανώς από εκεί ξεκινά το παραλήρημα των συμβούλων του προέδρου της Τουρκίας οι οποίοι ευρισκόμενοι σε κρίση μεγαλείου απειλούν να βυθίσουν το γαλλικό αεροπλανοφόρο. Με λίγα λόγια τα πράγματα σε συνθηματολογικό και λεκτικό επίπεδο κλιμακώνονται επικινδύνως με τα τουρκικά ΜΜΕ να έχουν αναλάβει μέρος της εργολαβίας, δηλαδή της άσκησης εξωτερικής πολιτικής.

Η κατάσταση λοιπόν εκ των πραγμάτων εξελίσσεται σε ανακόλουθη πτήση της γνωστής «Πεταλούδας» η οποία προκαλεί χάος με τις επιλογές αλλά και τις πτητικές εναλλαγές της. Έτσι ο Ταγίπ Ερντογάν καλείται να διαχειριστεί τρεις στρατιωτικές εμπλοκές (Λιβύη, Συρία, Βόρειο Ιράκ), μία εν δυνάμει μείζονα στρατιωτική εμπλοκή με την Ελλάδα και μία γενικευμένη διπλωματική, στρατηγικού χαρακτήρα εμπλοκή με τη Γαλλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Αυστρία. (Θα εκφραστούν σύντομα και εκείνες οι χώρες που δεν θέλουν να ακούσουν για περαιτέρω σύνδεση της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση (Αναβαθμισμένη Τελωνειακή Ένωση κ.λπ.).

Η διαχείριση όλων των παραπάνω από τον Ταγίπ Ερντογάν πρέπει να υλοποιηθεί σε περιβάλλον μείζονος οικονομικής αρρυθμίας. Η διολίσθηση της τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου ξεπερνά το 20% από την αρχή του χρόνου την ώρα που χτύπησαν κόκκινο οι εξαγωγές της χώρας. Είναι οξύμωρο. Οι τιμές των τουρκικών προϊόντων μειώνονται στη διεθνή αγορά αλλά παρόλα αυτά τα τουρκικά προϊόντα δεν αγοράζονται. Τα έσοδα από τον τουρισμό το 2020 είναι απολύτως πενιχρά μέχρι και ανύπαρκτα. Πέρυσι, το 2019 ο τουριστικός τζίρος της Τουρκίας άγγιξε τα 36 δισεκατομμύρια δολάρια. Ήταν έτος ρεκόρ. Αυτά τα δις ως συναλλαγματικά αποθέματα κράτησαν την Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας σχετικά όρθια μέχρι σήμερα όσον αφορά την νομισματική πολιτική της. Όμως όπως γράφει και η έγκυρη ιστοσελίδα AHVAL, τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας στα τέλη Αυγούστου δεν φαίνεται να ξεπερνούν τα 5 δις δολάρια. Προφανώς και δεν επαρκούν για τη στήριξη της τουρκικής λίρας.

Ωστόσο, όπως επισημαίνει και το Bloomberg σε πρόσφατη ανάλυσή του, ο Ταγίπ Ερντογάν δεν αντιδρά όπως αντιδρά μόνο και μόνο λόγω των ενεργειακών αποθεμάτων στην Ανατολή Μεσόγειο. Δεν είναι μόνο η οσμή του φυσικού αερίου που τον προκαλεί. Κατά τον αμερικανικό δημοσιογραφικό οργανισμό, ο Ερντογάν επιδιώκει να αναβαθμίσει τον ρόλο της Τουρκίας με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίζει στα ίσια χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η ΕΕ στη ζώνη ζωτικών συμφερόντων της. Με λίγα λόγια, ο Ερντογάν επιδιώκει τη δημιουργία ενός ισχυρού οικονομικά και στρατιωτικά μουσουλμανικού (σουνιτικού) πόλου ώστε να είναι σε θέση να επηρεάζει καθοριστικά τις εξελίξεις στη διακεκαυμένη ζώνη της Ευρασίας, δηλαδή εκεί που τέμνονται η Δύση και ο Χριστιανισμός με την Ανατολή και το Ισλάμ. Η δημιουργία επαρκούς και αποτελεσματικού Πολεμικού Ναυτικού είναι το εργαλείο που επιθυμεί να χρησιμοποιήσει ο Ερντογάν για την υλοποίηση του στρατηγικού οράματός του που είναι ναπολεόντειο ως προς το concept και φαραωνικό ως προς την αισθητική του. Με χαρακτηριστικά Ισλάμ, αυτή η φαραωνική διάσταση αγγίζει τις παραληρηματικές φαντασιώσεις περί Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς και του Σαλαντίν του πορθητή της Ιερουσαλήμ.

Το ελικοπτεροφόρο - πλοίο υποστήριξης αποβατικών επιχειρήσεων «Anadolu», που βρίσκεται σε στάδιο κατασκευής σε τουρκικό ναυπηγείο, καθώς και ο σχεδιασμός κατασκευής αριθμού υποβρυχίων με τεχνολογία Stealth (δεν διαθέτει τέτοια σκάφη η Τουρκία), αλλά και η ανάπτυξη σε αριθμό και δυνατότητες του στόλου φρεγατών και κορβετών, καταδεικνύουν το πώς το καθεστώς Ερντογάν μεθοδεύει τη ναυτική παρουσία της Τουρκίας στις προαναφερθείσες ζώνες όπου διακυβεύονται οι στρατηγικές άσκησης επιρροής και διασφάλισης ενεργειακών και εμπορικών αρτηριών μεταξύ των δυτικών και ανατολικών οικονομιών.

Προφανώς το «όραμα» του Ταγίπ Ερντογάν είναι φαντασιωσικής προέλευσης και για τον λόγο αυτό συνοδεύεται από φαραωνικής έμπνευσης εξαγγελίες φαραωνικών έργων (τεχνητή διώρυγα παράλληλα στον Βόσπορο) παρά τις καταστροφικές επιπτώσεις που θα προκληθούν στο περιβάλλον. Σε αυτή τη λογική εντάσσονται τα απολύτως καταστροφικά υδροηλεκτρικά έργα που υλοποιούνται στην Ανατολία. Ίδια λογική επικράτησε στην κατασκευή του νέου, τρίτου, αεροδρομίου στην Κωνσταντινούπολη υπό εργασιακές συνθήκες που θύμιζαν τα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής και της Αφρικής.

Με λίγα λόγια, το «Σχέδιο Ερντογάν» είναι ένα συνολικό αφήγημα που παραπαίει μεταξύ συλλογικής μεγαλομανίας και μιας προσωπικής ψυχολογικής ανάγκης του τούρκου προέδρου να αναδειχθεί στον σπουδαιότερο τούρκο πολιτικό της πρώτης εκατονταετίας της Τουρκικής Δημοκρατίας (1923-2023). Να ξεπεράσει δηλαδή τον σαλονικιό Κεμάλ Ατατούρκ, το φάντασμα που τον κυνηγά ως φαίνεται από μικρό παιδί.

Στον ανασφαλή κόσμο που ανέτειλε μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, ο πλανήτης αντιμετωπίζει πολλούς Ερντογάν, που επιχειρούν να εγκατασταθούν στα ρετιρέ της ιστορίας εκμεταλλευόμενοι τα κενά ασφαλείας ενός πολυπολικού κόσμου. Η ατυχία της Ελλάδας είναι πως βρίσκεται στο επίκεντρο ενός γεωπολιτικού συστήματος που χαρακτηρίζεται από έντονη αποσταθεροποίηση και ανισορροπία από τη στιγμή που η Αμερική πιστοποίησε σε όλους τους τόνους και επίπεδα πως αποσύρει το ενδιαφέρον της από την περιοχή αυτή. Έτσι εξηγείται το διαρκές «χαμηλό βαρομετρικό» μεταξύ Μάλτας, Σύρτης, Αλεξάνδρειας, Τελ Αβιβ, Ταρσού, Λεμεσού, Αττάλειας, Ρόδου, Καστελόριζου και Κρήτης. Το αποκαλούν και εν δυνάμει θέατρο πολέμου.