Πόσο μας απειλεί το βρόμικο χρήμα;

To Springfield είναι μια μικρή πόλη στην πολιτεία του Μιζούρι, στην καρδιά των Ηνωμένων Πολιτειών. Oνομάζεται και η βασίλισσα των Όζαρκ, τα βουνά που μάθαμε από την ομώνυμη σειρά του Netflix. Θεωρείται και η γενέτειρα του περίφημου Route 66. Τον Μάιο του 2015, σε ένα μοτέλ της πόλης, βρέθηκαν νεκροί δύο ταξιδιώτες, 44 και 45 ετών, που πραγματοποιούσαν το εμβληματικό road trip, διασχίζοντας τις ΗΠΑ. Ως αιτία του θανάτου τους ανακοινώθηκε η εγκεφαλική ελονοσία. Εκ των υστέρων, στα αρχεία της υπόθεσης αναφέρεται ότι οι πιθανότητες να πέθαναν εξ αυτού του λόγου ήταν σχεδόν μηδενικές. Αποκαλύφθηκε ακόμα ότι και οι δύο υπήρξαν ανώτερα στελέχη στο τμήμα Αφρικής πολυεθνικής εξορυκτικής εταιρείας, η οποία ήταν στο στόχαστρο του Γραφείου Σοβαρών Υποθέσεων Απάτης, Serious Fraud Office, του Ηνωμένου Βασιλείου. Και οι δύο θεωρούνταν σημαντικοί μάρτυρες. Η εταιρεία ανήκει σε τρεις ολιγάρχες από το Καζακστάν, οι οποίοι βρέθηκαν με ορυχεία στην κατοχή τους μετά την πτώση του Σοβιετικού καθεστώτος. Οι θάνατοι ερευνώνται σήμερα από το FBI, ενώ η υπόθεση ήρθε στη δημοσιότητα με αφορμή την έκδοση βιβλίου υπό τον εύγλωττο τίτλο «Κλεπτοπία, πώς το βρόμικο χρήμα κατακτά τον κόσμο».

Το ενδιαφέρον στη συγκεκριμένη υπόθεση είναι φυσικά ο κινηματογραφικός χαρακτήρας της. Δεν μιλάμε για μια συνηθισμένη εκτέλεση, αλλά για δύο φόνους, αν αποδειχθεί ότι ήταν φόνοι, που προϋποθέτουν ένα επίπεδο οργάνωσης και προετοιμασίας πέρα από τον συνήθη επαγγελματισμό του υποκόσμου. Και βέβαια δεν έγιναν σε κάποια χώρα του τρίτου κόσμου, εκεί όπου το κράτος έχει καταρρεύσει, αλλά στις ΗΠΑ.

Η υπόθεση Ναβάλνι, η δηλητηρίαση του αρχηγού της αντιπολίτευσης στη Ρωσία, είναι εκ πρώτης όψεως κάτι διαφορετικό. Ένας δικτάτορας εξοντώνει τους αντιπάλους του με τρόπο που αφήνει την υπογραφή του ως προειδοποίηση για τους υπόλοιπους. Θα μπορούσε ωστόσο να ειδωθεί και σαν την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Εδώ το βρόμικο χρήμα είναι η επιβράβευση από μια πολιτική εξουσία, η οποία με τη σειρά της στηρίζεται σε ένα πλέγμα φιλικών και πειθήνιων ολιγαρχών. Το τελικό αποτέλεσμα φυσικά είναι ένα σύστημα εξουσίας που λειτουργεί πέρα από τα όρια του νόμου χωρίς φραγμούς. Ο Πούτιν φυσικά κάποια στιγμή θα απομακρυνθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Είναι πολύ αμφίβολο ωστόσο ότι τα πράγματα θα αλλάξουν.

Είναι άραγε μακριά από την Ευρώπη και από εμάς; Αν είσαι Ιταλός, θα θεωρήσεις ενδεχομένως μια τέτοια υπόθεση σαν κάτι το φυσικό. Είναι γνωστό ότι η μαφία ελέγχει ολόκληρους τομείς της οικονομίας. Πρόσφατα ήρθαν στη δημοσιότητα μια σειρά από εντυπωσιακά ρεπορτάζ για το πώς ο κορωνοϊός γεμίζει τα ταμεία της, μέσα από τον απόλυτο έλεγχο των γραφείων κηδειών. Σε ένα νοσοκομείο στον Βορρά, όχι στη Σικελία, οι γιατροί για να μπουν στο νεκροτομείο έπρεπε να ζητήσουν να τους ξεκλειδώσει την πόρτα ο τοπικός μαφιόζος. Ένας καρκίνος που εξαπλώνεται με εκβιασμούς, χρηματισμό και, όπου χρειαστεί, και φόνους. Και βέβαια, αυτό που συχνά ξεχνάμε, όταν αυτά αρχίζουν και βγαίνουν στη δημοσιότητα, είναι ήδη αργά.

Αυτό το μοτίβο έχει αρχίσει και αντιγράφεται και στην υπόλοιπη Ευρώπη, όπου το οργανωμένο έγκλημα έχει αρχίσει και εξαπλώνεται πέρα από τους παραδοσιακούς τομείς των ναρκωτικών, του στοιχήματος και των λαθραίων. Τώρα πια οργανωμένα δίκτυα εντοπίζονται ακόμα και στον χρηματιστικό τομέα, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ανακύκλωση. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους είναι η συνεχής εξέλιξη και η προσαρμοστικότητα ώστε να εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται.

Στην Ελλάδα, όταν μιλάμε για οργανωμένο έγκλημα, μας αρέσει να μιλάμε για ξεκαθαρίσματα νονών. Αποτελούν το υλικό για εντυπωσιακά ρεπορτάζ με ονόματα και συμμορίες, τα παρακολουθούμε κι αυτά σαν σε ταινία. Ποιοι όμως είναι αυτοί που κρύβονται πίσω από τους φόνους και τις επιθέσεις σε δημοσιογράφους; Πώς έχουν το θάρρος να κάνουν τέτοιες ενέργειες χωρίς να φοβούνται την έντονη δημοσιότητα που θα προκαλέσουν; Για να μην πούμε για την περίφημη υπόθεση ναρκωτικών όπου οι μάρτυρες πεθαίνουν ο ένας μετά τον άλλο, με το κράτος να παρακολουθεί ανήμπορο.

Είναι φανερό ότι αντιλαμβανόμαστε την ορατή μόνο πλευρά του παγόβουνου. Η άλλη, η πιο επικίνδυνη, ούτε μας απασχολεί.