Οδός Πειραιώς: μια μικρογραφία της πολιτιστικής μας πολιτικής για την Αθήνα

Η πολιτική της Αθήνας για τον Πολιτισμό είναι η πολιτική για την ίδια της την επιβίωση. Για να αποκτήσει η πόλη οικονομική ζωντάνια, θέσεις εργασίας και επενδύσεις, θα πρέπει πρωτίστως να εκμεταλλευθεί το τεράστιο πολιτιστικό της κεφάλαιο.

Το πολιτιστικό προϊόν της Αθήνας δεν αφορά μόνο στα μεγαλειώδη μνημεία της κλασσικής αρχαιότητας. Η ιστορία που αποτυπώνεται σε νεώτερα κτίρια, δρόμους και σε διάφορες γειτονιές της, είναι στοιχεία που επίσης πρέπει να αξιοποιήσουμε.

Αν προσπαθήσουμε να «απομονώσουμε» ένα κομμάτι της πόλης στο οποίο θέλουμε να εφαρμοστεί το σχέδιο μας -στο πλαίσιο μιας μητροπολιτικής αντίληψης- για την Αθήνα, τότε αυτό είναι η Οδός Πειραιώς. Δρόμος ιστορικός, που κάποτε ήταν γεμάτος από βιομηχανικές μονάδες και εργοτάξια, τώρα όμως πασχίζει να βγει από το σκοτάδι.

Κατά μήκος της Οδού έχουν δημιουργηθεί πολιτιστικές μονάδες (ορισμένες και εκτός του Δήμου της Αθήνας) όπως το παράρτημα του Μουσείου Μπενάκη, το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, η Τεχνόπολη του Δήμου της Αθήνας, το «Σχολείον». Χώροι Πολιτισμού που λειτουργούν, φιλοξενούν και παράγουν ποιοτικές δράσεις. Δίπλα σε αυτά υπάρχουν ιστορικές βιομηχανικές μονάδες που συνεχίζουν, να λειτουργούν όπως το εργοστάσιο του Παυλίδη, το εργοστάσιο Ελαΐς, της ΙΟΝ κλπ. Πιο πέρα η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης. Τέλος οι ιστορικές εκκλησίες, όπως ο Άγιος Γεώργιος του Ερνέστου Τσίλερ, τα διατηρητέα κτίρια του Υπουργείου Πολιτισμού, ο αρχαιολογικός χώρος του Κεραμεικού, η Πλατεία Κουμουνδούρου μαζί με τα παλιά δημοτικά της κτήρια, τα θέατρα, τα πολυκαταστήματα, τα εστιατόρια και η παλιά Κορεάτικη Αγορά που σήμερα έχει μετατραπεί σε χώρο πρασίνου. Όλα αυτά ολοκληρώνουν την συνολική εικόνα της Οδού Πειραιώς ως δρόμου πολιτισμού και ψυχαγωγίας.

Το «κεφάλαιο» υπάρχει. Δεν γίνεται όμως τίποτα για να συνδυαστούν δράσεις που θα δημιουργήσουν πολλαπλασιαστική δυναμική, η οποία θα μπορούσε να ζωντανέψει όλη την περιοχή και να φέρει έσοδα, επενδύσεις και θέσεις εργασίας στην πόλη, μέσω της προσέλκυσης περισσότερων επισκεπτών 12 μήνες το χρόνο. Αντιθέτως, δίπλα από τα Μουσεία υπάρχουν παράνομοι χώροι διασκέδασης, ερειπωμένα κτήρια, παράνομοι χώροι στάθμευσης, διαφημιστικές πινακίδες που έπρεπε να είχαν απομακρυνθεί. Δίπλα από τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού υπάρχουν ιστορικά νεοκλασικά κτήρια ερειπωμένα και δίπλα από αυτά σιδηροκατασκευές που θυμίζουν τριτοκοσμικό παζάρι. Κοιτώντας τον δρόμο βλέπεις μια Αθήνα που θέλει να ανασάνει και να κοιτάξει μπροστά, η αδιαφορία και η εγκατάλειψη όμως την κρατούν πίσω.

Εμείς προτείνουμε κάποιες ιδέες που θα μπορούσαν να μετατρέψει την Οδό Πειραιώς σε πραγματική Οδό Πολιτισμού και Βιομηχανικής Ιστορίας.

Μια πρώτη ιδέα είναι η ενοποίηση, σε επίπεδο οργάνωσης και επικοινωνίας, αυτών των πολιτιστικών χώρων, Μουσείων, γκαλερί, πολιτιστικών πάρκων, ιστορικών χώρων κλπ, υπό την σκέπη ενός συντονιστικού φορέα ο οποίος θα προωθεί κοινώς επωφελείς δράσεις. Η δημιουργία, παραδείγματος χάριν, ενιαίου εισιτηρίου τόσο για το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, όσο και για το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού που βρίσκεται λίγα μέτρα πιο κάτω ή για την Τεχνόπολη και το Μουσείο Μπενάκη που έχουν επίσης μικρή απόσταση, μπορούν να δημιουργήσουν μια πολλαπλασιαστική δυναμική για όλους.

Η κοινή πολιτική αυτών των φορέων σε θέματα συνδιοργάνωσης εκθέσεων και πολυθεματικών εκδηλώσεων, θα ενίσχυε συνολικά την προβολή του πολιτιστικού προϊόντος.

Μια έκθεση για την Μελίνα Μερκούρη για παράδειγμα, θα μπορούσε να συνδιοργανωθεί από όλους τους πολιτιστικούς φορείς κατά μήκος της Οδού. Προβολή ταινίας από το Ίδρυμα Κακογιάννη, έκθεση για την ζωή της στην Τεχνόπολη, συνέδριο για το πολιτικό και πολιτιστικό της έργο στο Μουσείο Μπενάκη, θεατρικές παραστάσεις από τα θέατρα της περιοχής κ.ο.κ.

Αυτός ο φορέας θα απαρτίζεται από τα ίδια τα συνιστώντα μέρη του. Οι ξένοι επισκέπτες θα μπορούν να ενημερώνονται για τις πολιτιστικές δράσεις της Οδού Πειραιώς, αλλά και από τα ειδικά ενημερωτικά περίπτερα του Δήμου που σήμερα, με ευθύνη της απερχόμενης δημοτικής αρχής, παραμένουν κλειστά.

Παράλληλα, η αξιοποίηση των εν ενεργεία ιστορικών βιομηχανικών μονάδων της περιοχής θα μπορούσε να συνυπολογιστεί στο γενικότερο σχέδιο. Όπως και η αξιοποίηση των δεκάδων κλειστών και εγκαταλελειμμένων βιομηχανικών μονάδων που υπάρχουν στην Οδό, μια εκ των οποίων προορίζεται και για την μεταστέγαση των υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού.

Για να γίνουν όλα αυτά όμως, απαιτείται και ένας Δήμος ενεργός, δίπλα στους πολιτιστικούς οργανισμούς. Ό Δήμος Αθηναίων μπορεί να κάνει πολλά.

Καταρχάς να πάρει τα συνεργεία του και να καθαρίσει την περιοχή. Να συμβάλει στο να επιβληθεί ο νόμος και να απομακρυνθούν όλες οι παράνομες χρήσεις. Να θεσμοθετήσει και να ζητήσει κίνητρα και φοροελαφρύνσεις για την αξιοποίηση ανενεργών κτιρίων και οικοπέδων, για δημιουργία υποδομών πολιτιστικού ή ήπιου βιομηχανικού χαρακτήρα. Να απαιτήσει την μεταφορά του αμαξοστασίου του ΗΛΠΑΠ δίπλα από τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού. Να προχωρήσει σε εγκατάσταση πυλών εισόδου, ώστε ο επισκέπτης να γνωρίζει ότι εισέρχεται σε μια ειδικά διαμορφωμένη περιοχή. Χώροι που σήμερα χρησιμοποιούνται ως παράνομα υπαίθρια γκαράζ μπορούν να αξιοποιηθούν για την δημιουργία παιδότοπων, υπαίθριων εκθέσεων, κλπ.

Με την βοήθεια όλων των εμπλεκόμενων φορέων, των όμορων Δήμων, των Μουσείων, των Πολιτιστικών και εμπορικών οργανισμών και μέσω μιας συνεργατικής επικοινωνιακής προβολής του έργου, η οδός Πειραιώς θα μπορούσε να γίνει προστατευόμενη Οδός Πολιτισμού και Βιομηχανικής Ιστορίας. Χωρίς πολλά χρήματα, αλλά με ιδέες και απλές κινήσεις που θα αξιοποιήσουν υφιστάμενες δημιουργικές δυνάμεις. Αυτά μας λείπουν σήμερα.

Η Αθήνα μπορεί να αλλάξει την όψη της και μαζί την αναπτυξιακή της λογική. Μπορεί να αξιοποιήσει το πολιτιστικό της απόθεμα για να μετατρέψει ξεχασμένες περιοχές σε πρότυπα βιώσιμης ανάπτυξης και ποιότητας ζωής για τους πολίτες. Η Αθήνα μπορεί να αλλάξει.