Σταχυολογώντας από τον ξένο Τύπο: ποιο είναι το μοντέλο στην Κίνα, σχετικά με τις εμπορικές σχέσεις Κίνας-ΕΕ, ο νέας κοπής ευρωπαϊκός προστατευτισμός
Καθώς το παράξενο καλοκαίρι του 2020 πνέει τα λοίσθια εδώ στην Αίγινα, μακριά από ύποπτα πλήθη, σκέφτομαι το φθινόπωρο με κάποιο δέος. Στη συνήθη, σχεδόν κοινότοπη, μελαγχολία του επελαύνοντος Σεπτεμβρίου προστίθεται φέτος μια αμηχανία: σαν βγω από αυτή την καλοκαιρινή ραστώνη, κανείς δεν θα με περιμένει. Ούτε διά ζώσης, τρισδιάστατα, στις αίθουσες διδασκαλίας, ούτε διαδικτυακά –όπως συνέβη την περασμένη άνοιξη με τα εξ αποστάσεως μαθήματα με τα οποία σιγά σιγά εξοικειώθηκα: αγόρευα με το μάτι στραμμένο κάτω δεξιά, στο εικονίδιο της φάτσας μου, με τη μόνιμη απορία αν με ακούει κανείς–, βοώντος εν τη ιντερνετική ερήμω. Αλλόκοτο κύκνειο άσμα.
Συνταξιοδοτούμαι. Και τώρα; Η οικονομική και ψυχολογική δαμόκλειος σπάθη ήρθε και έδεσε με τις παρενέργειες της πανδημίας. Δεν μεμψιμοιρώ: σε σύγκριση με πλήθος εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, ιδίως νέους, ήμουν και είμαι προνομιούχος.
Κατακαλόκαιρα ήρθαν μηνύματα για ανανέωση ορισμένων διαδικτυακών συνδρομών, άρθρα των οποίων επιστράτευα συστηματικά στα μαθήματα. Από αδράνεια δεν τις ακύρωσα. Έτσι μου ήρθε η ιδέα, ως υποκατάστατο στην πειθαρχία και οργάνωση του χρόνου που συνεπάγεται η διδασκαλία, να εγκαινιάσω οιονεί χρονογραφήματα, σταχυολογώντας από τα εν λόγω έντυπα. Ουδόλως ελληνοκεντρικά: παράθυρο στον κόσμο, φινιστρίνι για τους αναγνώστες - διότι μεσολαβεί το δικό μου υποκειμενικό φιλτράρισμα.
Αρχίζω λοιπόν σήμερα εστιάζοντας σε ορισμένα ζητήματα σχετικά με την Κίνα. Το βρετανικό περιοδικό Economist έχει αφιέρωμα στην ιδιόμορφη σύζευξη καπιταλισμού και αυταρχικού μονοκομματικού κράτους που εντείνεται υπό την παρούσα ηγεσία Xi: ο εναγκαλισμός των επιχειρήσεων με την κεντρική εξουσία, που κάποια στιγμή είχε χαλαρώσει, βαίνει αυξανόμενος τα τελευταία χρόνια. Οι μεν αναποτελεσματικές δημόσιες επιχειρήσεις εξορθολογίζονται με μια «ένεση» αγοράς, οι δε ιδιωτικές τιθασεύονται με μια γενναία δημόσια παρέμβαση στο πώς οφείλουν να πορευτούν. Συγχρόνως προωθούνται μεταρρυθμίσεις στο χρηματοπιστωτικό και δικαστικό τομέα που διευκολύνουν την επιχειρηματικότητα. Η ψηφιοποίηση του δημοσίου συμβάλλει και αυτή στο επιχειρηματικό κλίμα. Αποτέλεσμα ένας ρωμαλέος κρατικός καπιταλισμός, με ποικίλες συμπράξεις ιδιωτικού και δημοσίου τομέα, με προώθηση μάλιστα νέων τεχνολογιών: να μην απορήσουμε όταν στο προσεχές μέλλον δούμε στους δρόμους πλήθος κινεζικά ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα μάρκας BYD. Πόσο βιώσιμη μέλλει να αποδειχθεί αυτή η εκ πρώτης όψεως αντιφατική πολιτική; Και κατά πόσο τυχόν επιτυχία του εν λόγω πολιτικο-οικονομικού μοντέλου επηρεάζει τις αναπτυσσόμενες χώρες (λ.χ. την Αφρική) αλλά και τις δυτικές δημοκρατίες; Εδώ προστίθεται και η προβολή της επιτυχίας, εν τέλει, της Κίνας στη διαχείριση της πανδημίας.
Άλλα και άρθρα του αμερικανικού Foreign Affairs επικεντρώνονται στην Κίνα: βρισκόμαστε εν μέσω νέου ψυχρού πολέμου, όπως διατείνεται ο Pompeo παρομοιάζοντας ατυχώς τον Xi με τον Στάλιν; αναρωτιέται μάλλον επικριτικά ένας αρθρογράφος. Πάντως, ως προς τις εμπορικές σχέσεις ΗΠΑ και Κίνας, διαφαίνεται αποσύνδεση αυτών των δύο οικονομικών γιγάντων: η προστατευτική αναδίπλωση που εντάθηκε επί προεδρίας Τραμπ, μπορεί να έχει βαθύτερες ρίζες και να συνεχιστεί από τον διάδοχό του. Μια τέτοια εξέλιξη «απο-παγκοσμιοποίησης», στην οποία συντείνει θεαματικά και η πανδημία, οδηγεί τη διεθνή οικονομία σε πιο εθνο-κεντρικές ισορροπίες: παράδειγμα, ο περιορισμός των παγκόσμιων αλυσίδων παραγωγής, με τον επαναπατρισμό ορισμένων δραστηριοτήτων. Μέχρι ποιο βαθμό είναι εφικτή μια τέτοια οικονομική αποκοπή της Κίνας παραμένει ερώτημα ανοικτό.
Η Ευρώπη παρακολουθεί από κοντά αυτές τις εξελίξεις, ρέποντας με τη σειρά της και αυτή προς ένα νέας κοπής προστατευτισμό: ενδεικτική είναι η δύσκολη συνύπαρξη, στους κόλπους της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δύο διακριτών «γραμμών». Η πρώτη και πιο γνώριμη είναι η αμιγώς φιλελεύθερη προσέγγιση που ενσαρκώνει η Δανέζα αντιπρόεδρος Margrethe Vestager, που στο παρελθόν ηγήθηκε μαχητικά της ισχυρής Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού: προωθεί παντού και πάντοτε τον ανταγωνισμό και συνεπώς αντιμάχεται τόσο τους αμερικανικούς κολοσσούς (Google, Apple) όσο και τις συμπράξεις μεγάλων ευρωπαϊκών εταιρειών. Στον αντίποδα, ο Γάλλος Επίτροπος για θέματα εσωτερικής αγοράς Thierry Breton ο οποίος, υπό τις ευλογίες Βερολίνου και Παρισιού, ευνοεί τη δημιουργία Ευρωπαϊκών «πρωταθλητών» ικανών να αντιμετωπίσουν τον διεθνή ανταγωνισμό. Δεν έχει αποσαφηνιστεί ακόμα ποια τάση θα κυριαρχήσει, αλλά η άρση των πάλαι ποτέ δρακόντειων περιορισμών στις κρατικές ενισχύσεις λόγω πανδημίας μάλλον δείχνει προς προστατευτισμό - αν όχι σε εθνικό, ίσως σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Συγχρόνως δε, σε μεγαλύτερη συγκέντρωση κεφαλαίου.
Και μιας και η κουβέντα για ευρωπαϊκούς κολοσσούς, κάτι τελευταίο: η Airbus, όπως και οι ανταγωνιστές της (Boeing), ζορίζεται λόγω ακυρώσεων παραγγελιών από τις παραπαίουσες αεροπορικές εταιρείες. Τα νέα φιλόδοξα διώροφα αεροσκάφη που κατασκευάζει, τα οποία θα συνέβαλαν μάλιστα στην αποσυμφόρηση των αεροδρομίων (των άδειων πλέον!), έχουν μείνει στα αζήτητα και πωλούνται κοψοχρονιά. Ευκαιρία! Σπεύσατε!
19°
