Ο σεφ Κουτσόπουλος και οι θεωρίες συνωμοσίας

Την κυρία Μαρία, τη μητέρα του σεφ Κουτσόπουλου, δεν την γνωρίζω. Οφείλω να παραδεχθώ ωστόσο ότι κλείνοντας το τηλέφωνο στα μούτρα του 16χρονου τότε γιου της κι αφήνοντάς τον να αναλάβει την ευθύνη για τη μικρή παρανομία που είχε διαπράξει, του έδωσε ένα μάθημα το οποίο προφανώς δεν έχει ξεχάσει. Φαντάζομαι θα φοβήθηκε πολύ, μόνος στο αστυνομικό τμήμα, αλλά βέβαια αυτό σημαίνει αναλαμβάνω την ευθύνη για τις συνέπειες των πράξεών μου. Ακόμα και για ένα τόσο μικρό θέμα, όπως τα πειραγμένα κυβικά στο μηχανάκι του, για να κάνει φιγούρα.

Δεν ξέρω αν ο κ. Μπαλάφας, ο τραγουδιστής, πήρε κι αυτός το μάθημά του. Αν συνειδητοποιεί δηλαδή το λάθος του και την ευθύνη που έχει ως δημόσιο πρόσωπο όταν λέει ό,τι του κατέβει στο κεφάλι για ζητήματα κυριολεκτικά ζωής και θανάτου και τα οποία αντικειμενικά αγνοεί. Φυσικά δεν είναι ο μόνος. Το «ζητάω συγγνώμη, έκανα λάθος» είναι κάτι που απουσιάζει από τον δημόσιο βίο, ακόμα κι όταν καλό θα έκανε παρά κακό. Δεν πιστεύω, για παράδειγμα, ότι ο κ. Γαβρόγλου ήθελε να κάνει μια τόσο σεξιστική και προσβλητική επίθεση στην κ. Κεραμέως. Αν έλεγε συγγνώμη, πήγα να πω μια εξυπνάδα και τα έκανα θάλασσα, μέχρι και συμπαθητικός θα γινόταν. Αντ' αυτού επέμεινε να υπερασπίζεται τα μη υπερασπίσιμα. Η συγγνώμη θεωρείται αδυναμία, θανατηφόρο αμάρτημα, ιδίως αν αυτό πρέπει να αποδειχθεί και εμπράκτως, ας πούμε με παραίτηση. Παραδόξως η άρνηση να αποδεχθούμε ότι φταίξαμε πηγαίνει μαζί με την τάση μας για όλα να αναζητούμε τον υπεύθυνο, να αποδίδουμε ευθύνες για τις φυσικές καταστροφές, τον καιρό φυσικά και την αρρώστια. Όχι ότι δεν υπάρχουν, αλλά η δική μας αντίδραση είναι πάντα απολύτως δυσανάλογη με τα αντικειμενικά περιθώρια που έχουμε να επηρεάσουμε τα γεγονότα. Όπως φυσικά είναι δυσανάλογη και με την τάση συνολικά ως κοινωνία να αποποιούμαστε τις δικές μας ευθύνες. Το κράτος φταίει που φοροδιαφεύγουμε, η δαιδαλώδης νομοθεσία που χτίζουμε αυθαίρετα, η κυβέρνηση που δεν μας δίνει μάσκες, κι όταν δεν βρίσκουμε κανέναν άλλο να του τα φορτώσουμε, έλα, μωρέ, πώς κάνεις έτσι, σιγά το πράμα. Και βέβαια υπάρχει πάντα η ιδεολογική διάσταση, άμεσα συνδεδεμένη με την εικόνα που έχουμε για κάθε περίσταση. Ο καθ' έξιν μπαταχτσής γίνεται εύκολα ο οικογενειάρχης που σε καιρό κρίσης κινδυνεύει να χάσει το σπίτι του καθώς και το αντίστροφο.

Το πρόβλημα ωστόσο στη συγκεκριμένη περίπτωση, με όσους πιστεύουν δηλαδή ότι δεν υπάρχει κορωνοϊός, ότι οι μάσκες μας αρρωσταίνουν και ότι όλα είναι συνωμοσία του Μπιλ Γκέιτς για το 5G, βρίσκεται αλλού. Για να αναλάβεις την ευθύνη των πράξεών σου και για να θεωρηθείς ηθικά υπεύθυνος για αυτές, πρέπει να είσαι σε θέση να καταλάβεις τις συνέπειες που έχουν. Όταν όμως πραγματικά πιστεύεις και δεν πουλάς απλώς κηραλοιφές κατά του κορωνοϊού κερδοσκοπώντας στην αφέλεια, τότε όχι μόνο δεν θεωρείς ότι βλάπτεις, αντιθέτως πιστεύεις ότι κάνεις το σωστό. Όσοι έχουν επιχειρήσει να πλησιάσουν τέτοιους ανθρώπους γνωρίζουν ότι σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για άτομα καλών προθέσεων και κατά τα άλλα απόλυτα φυσιολογικά. Σε βαθμό που δεν χωρά στο μυαλό σου η ευκολία με την οποία πέφτουν θύματα τέτοιων θεωριών. Μπορεί να συζητάμε αενάως για τις αιτίες που τους οδηγούν να επιλέγουν καταφανώς παράλογες απόψεις και συμπεριφορές. Πρόκειται για μια ψυχολογική ανάγκη να έχουν μια απλή και «λογική» εξήγηση για όλα σε φαινόμενα που υπακούουν στο τυχαίο και τους προκαλούν άγχος, κάτι σαν τη μαγική σκέψη των πρωτόγονων; Είναι μια αντίδραση στο κατεστημένο και στους ειδικούς, σε όλους όσοι τους κάνουν να νιώθουν μειονεκτικά; Είναι απλώς ζήτημα παιδείας, παρότι στις ΗΠΑ έχει διαπιστωθεί ότι ισχυρές ομάδες αντιεμβολιαστών βρίσκονται σε περιοχές με υψηλά εισοδήματα και μόρφωση; Δεν υπάρχει εύκολη απάντηση. Το βέβαιο είναι ότι απλώς με την παράθεση των πραγματικών στοιχείων και με την πειθώ ένα μικρό μόνο μέρος από αυτούς αλλάζουν απόψεις. Έτσι κι αλλιώς όμως, με την πανδημία σε έξαρση, περιθώρια για συζητήσεις δεν υπάρχουν. Η μόνη αντίδραση στο σημείο που βρισκόμαστε είναι ο νόμος και ο εξοστρακισμός των απόψεών τους από τον δημόσιο χώρο. Είτε πρόκειται για καλλιτέχνες που τραγουδούν τη βλακεία τους, είτε για γονείς που θέλουν να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο χωρίς μάσκα, είτε για παπάδες που καλούν τους πιστούς να μη φυλακίσουν την πίστη τους.