Άμεση ανάλυση: Κρίσιμες οι επόμενες μέρες στην Αν. Μεσόγειο

Αθήνα και Βερολίνο ήξεραν πολύ καλά πώς η γερμανική διαμεσολάβηση ήταν καταδικασμένη να αποτύχει ή αλλιώς για να πούμε τα πράγματα πιο διπλωματικά επρόκειτο για μία «mission impossible» της γερμανικής διπλωματίας.

 

Αυτόν τον όρο άλλωστε χρησιμοποίησε ο Yavuz Bydar, έμπειρος διπλωματικός αναλυτής και από τους πρυτάνεις του αντίστοιχου ρεπορτάζ , σε άρθρο του στην τουρκική ιστοσελίδα AHVAL.

Στους διπλωματικούς διαδρόμους της Αθήνας καθ’ όλη την διάρκεια των τελευταίων δέκα ημερών αναπαραγόταν με σχεδόν θρησκευτική ευλάβεια και μαθηματική ακρίβεια το σενάριο περί του προδιαγεγραμμένου «ξαφνικού θανάτου» της γερμανικής προσπάθειας.  Πριν ακόμη εκδηλωθεί.  Η ελληνική πλευρά προσποιήθηκε πώς υιοθέτησε την γερμανική πρωτοβουλία αλλά αυτό ήταν και είναι ένα απλό παιγνίδι εντυπώσεων. Η Αθήνα γνώριζε πώς η πρωτοβουλία αυτή είναι καταδικασμένη. Για να το πούμε πιο κυνικά. Η γερμανική πρωτοβουλία ήταν προγραμματισμένο να αποτύχει αλλά το Βερολίνο ήθελε να κερδίσει κάποιες εντυπώσεις. Για την ακρίβεια κανείς δεν ξέρει αν το Βερολίνο μπορεί ή μάλλον αν επιθυμεί να αναμιχθεί σε αυτήν την υπόθεση της Ανατολικής Μεσογείου. Τέτοιου  είδους καταστάσεις είναι πρωτόγνωρες εμπειρίες για την διπλωματική υπηρεσία του Βερολίνου που εδώ και πολλές δεκαετίες έχει συνηθίσει στο να αφήνει στα χέρια των αμερικανών δύο πολύ σημαντικά ζητήματα. Την γερμανική εξωτερική πολιτική και την γερμανική αμυντική πολιτική.

Το τελευταίο διάστημα και στα δύο αυτά ζητήματα υπήρξε μία απόλυτη ανατροπή.  Ο Τράμπ ενημέρωσε την Γερμανία πώς αποσύρεται ένα σημαντικό τμήμα των αμερικανικών δυνάμεων που σταθμεύουν από τον πόλεμο και μετά σε γερμανικό έδαφος. Αντίστοιχα το γερμανικό ΥΠΕΞ διαπίστωνε με οδυνηρό τρόπο πώς η απόσυρση των ΗΠΑ από τον στρατηγικό χώρο της Μέσης και  της Εγγύς Ανατολή και από το μέτωπο της Μεσογείου δημιουργούσε ένα επικίνδυνο και δυσβάσταχτο ,ως προς την διαχείριση του, κενό. Το Βερολίνο ήξερε πώς δεν είναι και δεν θα είναι σε θέση να αναπληρώσει αυτό το κενό.  Θα μπορούσε ωστόσο να   προσποιηθεί    πώς διαδραματίζει ένα  σημαντικό  ρόλο. ‘Άλλωστε η προσποίηση ανήκει στο βασικό οπλοστάσιο της διπλωματίας.

Οι ενεργοί ξένοι διπλωμάτες στην Αθήνα που δεν βρίσκονται στην ελληνική πρωτεύουσα μόνον για διακοπές, ήταν ενήμεροι εξ αρχής πώς η ελληνοτουρκική κρίση θα ήταν και πολύμηνη και κλιμακούμενη και ενδεχομένως «θερμή» υπό την έννοια ένα θερμό επεισόδιο δεν αποκλειόταν εξ αρχής αλλά αντίθετα συμπεριλαμβανόταν σε όλες τις υποθέσεις (σενάρια) εργασίας. Επίσης ήταν ενημερωμένοι, ιδιαίτερα στις δυτικές πρεσβείες, πώς η ουσιαστική διευθέτηση της ελληνοτουρκικής κρίσης ,αυτού του συγκεκριμένου κύκλου αντιπαράθεσης δηλαδή, αναμενόταν χρονικά τον Ιανουάριο 2021 , ημερομηνία που συμπίπτει με την επίσημη ανάληψη καθηκόντων της εκλεγμένης διακυβέρνησης των ΗΠΑ, δηλαδή είτε του Μπάϊντεν είτε του Τράμπ. Έτσι η πλέον επικίνδυνη περίοδος κατά την οποία θα μπορούσε νε εκδηλωθεί ένα θερμό επεισόδιο υπό τις παρούσες συνθήκες θα ήταν το δίμηνο πριν την διεξαγωγή των αμερικανικών εκλογών (Νοέμβριος 2020).

Εν ολίγοις οι δυτικές διπλωματικές και στρατιωτικές αποστολές στην Αθήνα ήταν ενημερωμένες πώς η ελληνοτουρκική κρίση ήταν και είναι μακράς διάρκειας, κλιμακούμενη, αυτοπαραγώμενη λόγω ανάπτυξης δυναμικών ενδεχομένως δε και θερμή.

Η ίδια εντύπωση ωστόσο επικρατεί στο ελληνικό υπουργείο εξωτερικών από την έναρξη αυτού του κύκλου αντιπαράθεσης έως και σήμερα. Άρα το ζήτημα που τίθεται επί τάπητος δεν αφορά την κρίση αφού είναι δεδομένη και με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά αλλά την διαχείριση της στον χρόνο και την ένταση. Σε αυτόν το τομέα προστέθηκαν νέες παράμετροι. Η πρώτη αφορά τον παράγοντα Αίγυπτος. Η δεύτερη αφορά τον παράγοντα Γαλλία η οποία υποστηρίζει και διαχειρίζεται τα συμφέροντα της πετρελαϊκής εταιρείας TOTAL για να μην κοροϊδευόμαστε τα οποία απειλούνται κυρίως στη Λιβύη, στην Αίγυπτο και στην Ανατολική Μεσόγειο από την επεκτατική πολιτική της Τουρκίας. Η τρίτη παράμετρος αφορά την εκδηλωμένη πλέον  αλλά με αποφασιστικό τρόπο αντίθεση του Αραβικού Κόσμου έναντι του Ιράν και της Τουρκίας με μοναδική  εξαίρεση το Κατάρ. Η αντιπαράθεση αυτή εκδηλώθηκε με θεαματικό τόπο μέσω της επίσημης ανακοίνωσης σύναψης σχέσεων μεταξύ των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Ισραήλ. Καμία τέτοια συμφωνία δεν θα ήταν  εφικτή αν δεν συμφωνούσαν η Σαουδική Αραβία, η Ιορδανία και βεβαίως η Αίγυπτος.

Την ώρα που διαμορφωνόταν η εικόνα σε αυτήν την πολύπλοκη σκακιέρα, ο Ταγίπ Ερντογάν εφεύρε μία νέα παράμετρο προκειμένου να απεγκλωβιστεί από τον ρωσικό εναγκαλισμό αλλά και να αποκτήσει κάποια δυνατότητα ελιγμών έναντι των ΗΠΑ. Το εφεύρημα ήταν το φυσικό αέριο της Μαύρης Θάλασσας. Ακόμη και αν είχε εντοπιστεί δεν θα μπορούσε να καταστεί εκμεταλλεύσιμο και εμπορεύσιμο μέχρι το 2023 όπως κατηγορηματικά δήλωσε ο Ταγίπ Ερντογάν. Απλά το 2023  κλείνουν τα 100 χρόνια από την ανακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας και ο πρόεδρος της Τουρκίας θα ήθελε συμβολικά να σηματοδοτήσει την εκατονταετία που αρχίζει με ένα απολύτως δικό του στίγμα.

Στην καλύτερη περίπτωση και αν αληθεύουν όλα τα στοιχεία που ανακοίνωσε ο Ερντογάν το κοίτασμα αυτό θα επέτρεπε στην Τουρκία μία εξαετή και μόνον αυτάρκεια σε φυσικό αέριο. Έξι χρόνια δεν είναι πολλά για έναν μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχεδιασμό. Είναι όμως αρκετά για να αρχίσει μία νέα διαπραγμάτευση με τους αμερικανούς χωρίς το χνώτο του Πούτιν να γίνεται αισθητό στο σβέρκο του προέδρου της Τουρκίας. Το ζήτημα είναι να μπορέσει η Άγκυρα να ξαναβρεί ένα ρυθμό συνομιλίας με την Ουάσιγκτον με ή χωρίς τον Τράμπ. Άλλωστε η Τουρκία πάντα τα είχε καλά με τους Δημοκρατικούς. Ιστορικά μιλώντας.

Ορισμένοι στην Αθήνα αναθάρρησαν πιστεύοντας πως το κοίτασμα της Μαύρης Θάλασσας θα επέτρεπε στον Ερντογάν να  απαγκιστρωθεί προσωρινά από το θερμό μέτωπο της Ανατολική Μεσογείου προς όφελος του ελληνοτουρκικού διαλόγου. Λάθος και αυτό. Ο Ερντογάν και ο επιτελάρχης του Χουλουσί Ακάρ κλιμάκωσαν ακόμη περισσότερο την ρητορική τους. Ο δε Ερντογάν έκανε χρήση ενός όρου ο οποίος δυνητικά οδηγεί σε περιπέτειες. Είπε: «Η Ελλάδα οδηγείται στο Χάος και θα υποστεί τις συνέπειες». Είχε προηγουμένως αναφερθεί σε δυνάμεις «που βάζουν μπροστά την Ελλάδα» εννοώντας την Αίγυπτο, το Ισραήλ, τα Αραβικά Εμιράτα και την Γαλλία προφανώς. Η λέξη «χάος»  συνιστά από μόνη της απειλή. Στον τρόπο διαχείρισης των κρίσεων που μας έχει συνηθίζει ο Ερντογάν  (Συρία, Ιράκ, Λιβύη) το χαοτικό στοιχείο είναι αναγκαστική συνθήκη στην διαμόρφωση των επιθετικών στρατηγικών του. Δεν είναι ποτέ ακριβές αυτό που  φαίνεται και πολλά που φαίνονται δεν ισχύουν. Κλασσικό παράδειγμα αυτής της τακτικής είναι η κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους Su 24 στην Συρία από τουρκικό F16. Άλλο παράδειγμα τακτικής εξαπάτησης είναι ο βομβαρδισμός τουρκικής δύναμης στη Λιβύη από «αγνώστου» προέλευσης αεροσκάφη. Όλοι ξέρουμε τι όπλα χρησιμοποιήθηκαν. Όλοι γνωρίζουν πώς τα συγκεκριμένα όπλα χρησιμοποιούνται από συγκεκριμένα αεροσκάφη. Οι πάντες ξέρουν ποιος διαθέτει τέτοια αεροσκάφη στην ευρύτερη περιοχή. Κανείς δεν μπορεί να δηλώσει επίσημα ποιος βομβάρδισε τους Τούρκους στη Λιβύη. Ούτε οι ίδιοι οι Τούρκοι οι οποίοι δήλωσαν  «είναι σαν να ψάχνεις μία μαύρη γάτα σε ένα σκοτεινό δωμάτιο». Το μήνυμα ωστόσο ελήφθη από την ‘Άγκυρα και άρα η «δουλειά έγινε» . Από τότε πάγωσε κάθε ενέργεια των δυνάμεων της Τρίπολης (και των Τούρκων)  κατά του Χαφτάρ στο μέτωπο της Σύρτης. Χάρηκε ο Μακρόν, καταχάρηκε η TOTAL, ενθουσιάστηκε η Αίγυπτος, γλέντησαν με την ψυχή τους τα Αραβικά Εμιράτα.

Έχει η Τουρκία σχέδιο;

Αν υποθέσουμε, ως υπόθεση εργασίας, πώς η Τουρκία πέραν από την δυναμική της μαξιμαλιστικής επιθετικότητας έχει και κάτι άλλο στο μυαλό της, τότε μπορούμε με σχετική ασφάλεια να καταλήξουμε στο συμπέρασμα πώς η επιδίωξη της τουρκικής διπλωματίας μέσω της χαοτική τακτικής, θα ήταν να οδηγηθεί  η Ελλάδα σε διαπραγματεύσεις με «Ανοικτή Ατζέντα». Δηλαδή να καταστεί δυνατή η επέκταση της διαπραγμάτευσης σε όλα όσα η Άγκυρα θεωρεί «ανοικτά ζητήματα». Δηλαδή την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, τα μειονοτικά ζητήματα στη Θράκη, το καθεστώς σε βραχονησίδες και νησίδες, το ζήτημα το εναερίου χώρου κλπ- κλπ.

Ως γνωστόν η Αθήνα αρνείται κατηγορηματικά  έστω και να συζητήσει για «Ανοικτή Ατζέντα» και σε οποιαδήποτε περίπτωση η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη υπό τις παρούσες συνθήκες πολύ δύσκολα θα συναινούσε σε ένα τέτοιο μαξιμαλιστικό αίτημα της Άγκυρας. Οποιοσδήποτε συμβιβασμός για συζήτηση πέρνα της Υφαλοκρηπίδας και των ΑΟΖ ,θα ήταν εξαιρετικά οδυνηρός πολιτικά.

Η Τουρκία γνωρίζει πως η μόνη ανοικτή πόρτα που της έχει μείνει στην Ευρώπη είναι αυτή της Γερμανίας. Γνωρίζει επίσης πως η γερμανική διπλωματία δεν είναι σε θέση να επιβληθεί διεθνώς αλλά και εντός  της ΕΕ. Όμως η τουρκική προεδρία ενδεχομένως να πιστεύει πώς είναι σε θέση να πείσει το Βερολίνο να ασκήσει πίεση στην Αθήνα ώστε η ελληνική πλευρά να συναινέσει στην αποδοχή «Ανοικτής Ατζέντας».

Ως προς την διαχείριση τώρα των χρονικών περιθωρίων. Η μία δυνατότητα η οποία φαίνεται αληθοφανής θα ήταν η απόφαση για τριμερή (προπαρασκευαστική) συνάντηση στο Βερολίνο μεταξύ της διπλωματικής συμβούλου του Κυριάκου Μητσοτάκη   Ελένης Σουρανή,  του Ιμπραχίμ Καλίν, άμεσου συνεργάτη του Ταγίπ Ερντογάν, και του διπλωματικού συμβούλου της Άγκελας Μέρκελ. Μία τέτοια συνάντηση θα ήταν θεωρητικά δυνατή στις 27 - 28 Αυγούστου, αρκεί βέβαια να σημειωνόταν και κάποια εκτόνωση στην Ανατολική Μεσόγειο με την αποχώρηση των τουρκικών πλοίων ή τουλάχιστον της ενδεικτικής επίδειξης  της πρόθεσης τους να αποχωρήσουν. Επί της ουσίας θα πρόκειται για την επαναφορά στην διπλωματική ατζέντα της συνάντησης της 21ης Ιουλίου η οποία δεν έγινε ποτέ λόγω της υπογραφής της Ελληνο-Αιγυπτιακής συμφωνίας. Αυτή τουλάχιστον ήταν η πρόθεση του γερμανού ΥΠΕΞ Χάϊκο  Μάας πριν αναχωρήσει την Τρίτη 25 Αυγούστου  από το Βερολίνο για την Αθήνα και την Άγκυρα. Είναι η πρώτη ίσως φορά που η Γερμανία επιχειρεί να διαχειριστεί ένα διπλωματικό παιγνίδι που ενδεχομένως να είναι μεγαλύτερο από το μπόι της.

Πάντως η πρώτη αντίδραση των τουρκικών ΜΜΕ μετά τις συζητήσεις του Χάϊκο Μάας στην Αθήνας ήταν « Επέλεξε στρατόπεδο πριν καν επισκεφθεί την Άγκυρα». Αυτό το πρώτο σχόλιο είχε να κάνει με μία φράση του γερμανού ΥΠΕΞ πως «Είμαστε με την Ελλάδα» στα πλαίσια των τυπικών δηλώσεων έκφρασης κοινοτικής αλληλεγγύης. Την ίδια ώρα και στην γνωστή όσο και έγκυρη ιστοσελίδα « Duvar» είχε αναρτηθεί ρεπορτάζ σύμφωνα με το οποίο Ο Εμανουέλ Μακρόν και η Άγκελα Μέρκελ είχαν συμφωνήσει στη Μπεγκανσόν, στην θερινή κατοικία του Γάλλου προέδρου πως η ΕΕ θα διαδραματίσει ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο και πώς Γαλλία και Γερμανία θα εναλλάσσονταν  στους ρόλους του «κακού και του καλού μπάτσου» Αυτά αναφέρει το συγκεκριμένο δημοσίευμα. Με λίγα λόγια, τα συναισθήματα από την άλλη μεριά του Αιγαίου δεν ήταν και τόσο θερμά.

Η τρέχουσα εβδομάδα θα είναι δύσκολη εκεί κάτω νότια της Κρήτης . Αλλά και οι επόμενες εβδομάδες θα είναι πολύ δύσκολες. Η «πολιτική αδηφαγία» του Ταγίπ Ερντογάν θα είναι ακόρεστη όσο οι λόγοι  που επιβάλουν τον πολιτικό κανιβαλισμό του, ως προς εχθρούς και πρώην και νυν φίλους, θα είναι υπαρκτοί . Όλα δείχνουν πώς η γενική απειλή κατά του Ερντογάν ως σταθερά , από όπου και αν προέρχεται,  θα κλιμακώνεται . Δεν θα εκτονώνεται. 

Άρα η επιβίωση του Ερντογάν, ακόμη και η φυσική του επιβίωση, εξαρτάται από την συνεχή αναπαραγωγή συγκρουσιακών μετώπων. Το έχει νιώσει στο πετσί του πριν από μερικά χρόνια, το 2016. Το αντιλαμβάνεται καθημερινά παρακολουθώντας τα αλλεπάλληλα αδιέξοδα στα οποία ο ίδιος οδηγεί την τουρκική οικονομία με τις αποφάσεις του. Το αισθάνεται κάθε φορά που πληροφορείται τις κινήσεις των εχθρών του, του Σίσι στο Κάιρο, του Πρίγκιπα Σαλμάν στο Ριάντ, του Εμίρη των UAE , του ισραηλινού παράγοντα στο Τελ Αβίβ. «Η Τουρκία είναι πιο επικίνδυνη από το Ιράν» καταλήγει άρθρο του διοικητή της Μοσάντ στους Times του Λονδίνου. Δεν είναι και λίγο!!!