Πιτόγυρο, δημοκρατία και φόρα τη μάσκα σου…

Σε μία «επιχείρηση σίτισης», όπως συνηθίσαμε –ελέω Χαρδαλιά– να λέμε τα φαγάδικα, στην κεντρική πλατεία μιας από τις γνωστές περιοχές των νοτίων προαστίων. Η νεαρή υπάλληλος στο ταμείο έχει κρεμασμένη τη μάσκα στο αυτί. Ο πελάτης, όμως, τη φορά κανονικά. Τον βλέπει και, προσπερνώντας τάχιστα την αμηχανία της στιγμής, του δείχνει τη μάσκα και του λέει περνώντας την και στο άλλο αυτί της: «Είδατε κύριε; Δικτατορία…».

Ο πελάτης τότε την κοίταξε ήρεμα και ελαφρώς δασκαλίστικα της απάντησε: «Ναι, ε; Μήπως δικτατορία δεν είναι αυτό που φαντάζεστε; Στις δικτατορίες οι άνθρωποι παθαίνουν πολύ χειρότερα πράγματα από το να φοράνε υποχρεωτικά μάσκα». Η κοπέλα κατέβασε το βλέμμα με μια μικρή δόση συστολής και ειρωνείας μαζί, τύπου «Δεν μας χέζεις ρε παππού»... Και απάντησε: «Για πείτε, τι θα θέλατε…».

Κι εκεί, λίγο πριν από την παραγγελία του πιτόγυρου, έληξε το σύντομο «μάθημα» πολιτικής ιστορίας σε έναν νέο άνθρωπο, ήταν δεν ήταν 20-22 ετών. Ένα παιδί που, αντικειμενικά, έχει πολλά περισσότερα να μάθει και να δει από όσα έχει ήδη μάθει και δει. Και αυτό είναι το μεγαλύτερο προτέρημα που έχει έναντι όλων των άλλων που μας κυριαρχεί η παντοδυναμία της εμπειρίας και των συγκρίσεων. Και ας μην μπορούμε να χωρέσουμε πολλά πολλά, π.χ. τις απόψεις μας για θέματα δημοκρατίας, λειτουργίας του κράτους και άλλα σε ένα απλό emoticon, άντε και σε ένα gifακι…

«Δικτατορία», λοιπόν. Έτσι απλά και γρήγορα, όπως το πιτόγυρο που λέγαμε. Κάτι τόσο αδυσώπητο σε μια διαδικασία που μπορεί να είναι πρωτόγνωρη αλλά όταν «παντρεύεται» τους κάθε λογής… τραμπισμούς, τότε δημιουργεί άλλου είδους ναρκοπέδια για τη δημοκρατία. Και καλό είναι να θυμόμαστε πού και πού ότι δημοκρατία δεν σημαίνει κάτι μακρινό, αδιόρατο, το οποίο επιβάλλει διάφορες ασκήσεις εντός του Κοινοβουλίου. «Δημοκρατία είναι τα πάντα στη δυτική κοινωνία όπου έτυχε να γεννηθείς και να μεγαλώσεις» θα έλεγε ο πελάτης στη νεαρή κυρία του ταμείου αν συνέχιζε τη συζήτηση.

Μόνο που τα πράγματα είναι πολύ πιο σοβαρά από εκείνον τον διάλογο. Χαρακτηριστική ιδιότητα του λαϊκισμού, αριστερού και δεξιού, ιδίως τα τελευταία χρόνια είναι η αμφισβήτηση της δημοκρατίας κάθε φορά που δίνεται η ευκαιρία με σκοπό, όχι πάντα συνειδητό, τον εκφυλισμό της. Όπως έγραφε και ο Θάνος Βερέμης στο «Ο πειρασμός του λαϊκισμού και οι περιπέτειες του λόγου» (εκδ. Αρμός, 2016): «Ο λαϊκισμός σαν ιδεολογία ξεχωρίζει τις λαϊκές μάζες από τους επίλεκτους (elite) της κοινωνίας. Η διαφοροποίηση συνεπώς δεν γίνεται με οριζόντια στρώματα αλλά κάθετες τομές, οι ολίγοι επίλεκτοι στην κορυφή και ο πολυάριθμος λαός από κάτω. Παράλληλα, οι λαϊκιστές, αντί να υπηρετούν τα συμφέροντα της λαϊκής πλειοψηφίας, είναι όργανα της πλουτοκρατίας».

Ο καθημερινός λόγος είναι μπολιασμένος από τον ιό της μεγαλόστομης και εμφυλιοπολεμικής ρητορικής. Μία από τις μεγαλύτερες πληγές που, ενώ πήγαινε να κλείσει τα τελευταία χρόνια, άνοιξε και πάλι κακοφορμίζοντας και από άλλα μικρόβια, διεθνή πλέον. Από κοντά και οι κατά συνείδηση «ψεκασμένοι» με τις αλλοπρόσαλλες θεωρίες τους οι οποίες βεβαίως και έχουν το δικό τους κοινό και βρίσκουν πολιτική στέγη. Το χτίσιμό της ξεκινά συνήθως από ένα απαλό χάδι προς το δικαίωμα της δημόσιας έκφρασης των απόψεών τους. Όποιος επιχειρήσει να τους περιορίσει για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, όπως τώρα η παρέμβαση Χρυσοχοΐδη, είναι τουλάχιστον «φασίστας, Χίτλερ, Πινοσέτ» και είναι ζήτημα δευτερολέπτων τα «φτάνει πια», τα «ξεκουμπιστείτε» και τα διάφορα ακραία που οδηγούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα σε φαινόμενα «άνω και κάτω πλατείας», «αγανακτισμένων» και άλλα βολικά. 

Αν αναρωτηθεί κάποιος για τους τρόπους με τους οποίους δοκιμάζονται σύγχρονες Δημοκρατίες, ένας είναι οι ακραίες πολώσεις. Άλλος ένας είναι όταν αλλάζουμε όπως μας βολεύει ερμηνευτικά σχήματα της πραγματικότητας και την κόβουμε στα μέτρα μας. Αυτό συμβαίνει επίσης σε ακραίες καταστάσεις, όταν η αλήθεια γίνεται ζυμάρι ανάλογα με τις προθέσεις. Και ακόμα χειρότερα, όταν καταργούμε με το έτσι θέλω τις «αλήθειες των άλλων», όπως έγραφε και ο Θέμελης. Για αυτό βάλε τη μάσκα σου και χαλάρωσε. Δεν είναι έτσι οι δικτατορίες…