Η γενιά Άλφα (γεννημένη μετά το 2010), δεν πρέπει να ετοιμάζεται για μεγάλες μάχες αλλά για έναν κοινωνικό ανταρτοπόλεμο χωρίς αρχή και τέλος.
Γράφει ο Επαμεινώνδας Κορώνης*
Συνηθίσαμε όλοι για πολλές δεκαετίες στην παγκόσμια ειρήνη, στα πολλά equilibriums που ισορροπούν την οικονομία, στην ιδεολογική ομογενοποίηση. Αυτό ήταν το πριν.
Ο κόσμος είναι πλέον γεμάτος από ανισορροπίες και περίπλοκες νέες αλήθειες. Οι δημοκρατίες δοκιμάζονται από τον λαϊκισμό. Πολλές από τις μεγάλες δυνάμεις έρπουν προς μια νέα μορφή ημι-δημοκρατίας που συνδυάζει τις εκλογικές διαδικασίες με τον έμμεσο ολοκληρωτικό έλεγχο. Ο καπιταλισμός, όπως πολύ σωστά ανέδειξαν τα οικονομικά του Piketty, μεγεθύνει τις ανισότητες ενώ οι κυβερνήσεις δεν θεραπεύουν αποτελεσματικά τις φορολογικές ασθένειες. Ρωτήστε έναν εργαζόμενο σε ένα σούπερ μάρκετ ή το «παιδί» που σας έφερε με το μηχανάκι το πρωί τον καφέ.
Η ίδια η παγκοσμιοποίηση και ο κοινωνικός αυτοματισμός, που καλλιέργησαν την αισιοδοξία στους «διεθνείς» πολίτες, αντιστρέφονται καθώς οι οικονομίες φλερτάρουν με τον προστατευτισμό και αρκετοί στέκονται πλέον με σκεπτικισμό απέναντι στην απελευθέρωση των αγορών. Και φυσικά, η μεγάλη ανισορροπία πλέον είναι ορατή στις σχέσεις του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Η νέα γενιά ζει με τον κίνδυνο του οικολογικού αφανισμού.
Όμως αυτές οι κρίσεις είναι «ήσυχες». Δομικές. Διαρκείς. Αόρατες. Τρώνε σαν τερμίτες τα θεμέλια της ασφάλειας και ευημερίας μας καθώς ο κόσμος βυθίζεται σε μια αόριστη μελαγχολία. Είναι κρίσεις χωρίς εξάρσεις οι οποίες συνήθως κινητοποιούν τα διαχειριστικά αντανακλαστικά μας. Ακόμα και η περίοδος της μεγάλης ύφεσης (The Great Recession), που ακολούθησε την κρίση του 2008, χαρακτηρίστηκε από μια συνεχή διολίσθηση. Όχι μια απότομη κατακρήμνιση.
Ας δούμε τον νέο κόσμο των ήρεμων κρίσεων στην περιοχή μας. Η χρεωκοπία της Ελλάδας έγινε με βελούδινο τρόπο καθώς η οικονομική καταστροφή συντελέστηκε σε ένα σταθερό περιβάλλον. Άνθρωποι αυτοκτόνησαν από την απελπισία αλλά η χώρα «σώθηκε». Ο μέσος εργαζόμενος βλέπει το εισόδημά του να διολισθαίνει και την ποιότητα της εργασίας να φθίνει. Αλλά μακροσκοπικά η οικονομία επιβιώνει και αναπτύσσεται. Ο Ερντογάν δεν χρειάζεται τα νέα Ίμια για να επιβάλλει μια νέα πραγματικότητα και να αλλάξει την Αγία Σοφία. Η ανελευθερία στην Τουρκία είναι φυλακισμένη και κρυμμένη, το αίμα στις ημι-δημοκρατίες κυλά χωρίς πολλές τυμπανοκρουσίες. Ο λαϊκισμός σαν Λερναία Ύδρα έχει πολλά κεφάλια στα αριστερά και στα δεξιά, από το ουτοπικό ΚΚΕ μέχρι τον Βελόπουλο. Μετασχηματίζεται, κανονικοποιείται και οδηγεί την πολιτική χωρίς θόρυβο στην απογύμνωσή της από τις βασικές αξίες της δημοκρατίας.
Η νέα αταξία πραγμάτων εμφορείται από κινδύνους πολύ διαφορετικούς από τους παραδοσιακούς πολέμους, τα οικονομικά κραχ και τις εμφανείς περιβαλλοντικές καταστροφές. Διέπεται από μια απαισιοδοξία για την ικανότητα των κοινωνιών να ρυθμίσουν όχι την αποφυγή των κρίσεων αλλά τα γενεσιουργά αίτια της γενικευμένης δυσαρέσκειας και αμφιβολίας. Ο Zygmunt Bauman χαρακτήρισε την «ρευστή κοινωνία» (liquid society) ως μια κοινωνία αόρατου φόβου. Ο Ulrich Beck περιέγραψε την κοινωνία του ρίσκου ως ένα σύστημα στο οποίο η περιπλοκότητα μας μαθαίνει να ζούμε με τον κίνδυνο ως κομμάτι του τεχνοπολιτισμού μας. Η κοινωνία των κρίσεων δίνει την θέση της στην κοινωνία του φόβου. Η πανδημία επιβεβαίωσε αυτή την συνθήκη του απρόβλεπτου.
Όπως ένας κυνηγός στο δάσος, έτσι και οι νέες γενιές θα βιώσουν τον κίνδυνο ως μια γενικευμένη ανησυχία. Μικρές επιθέσεις από παντού, αόρατοι εχθροί, αόριστες φοβίες. Η γενιά Άλφα (γεννημένη μετά το 2010), πρέπει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τις περίπλοκες σχέσεις σε έναν ψηφιακό κόσμο. Τις τοπικές αρρυθμίες σε έναν παγκοσμιοποιημένο χάρτη. Την ατομική ευθύνη απέναντι στο παγόβουνο που λιώνει και με το οποίο θα συγκρουστούμε. Την ανθρωπιστική κρίση ως κάτι που συμβαίνει σε μια κοντινή γειτονιά. Και τον πόλεμο ως μια σειρά από ακήρυχτες συγκρούσεις. Δεν πρέπει να ετοιμάζεται για μεγάλες μάχες αλλά για έναν κοινωνικό ανταρτοπόλεμο χωρίς αρχή και τέλος.
*Ο Επαμεινώνδας Κορώνης είναι Καθηγητής Ηγεσίας στα Πανεπιστήμια Hult και Westminster του Λονδίνου και διδάσκει Διαχείριση Κρίσεων στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
20°
