Το Καστελόριζο ως σύμβολο και ως πραγματικότητα

Το Καστελόριζο είναι ένα κομμάτι της Ελλάδας αγαπητό σε όλους τους Έλληνες. Η θέση του, μακριά από την υπόλοιπη Ελλάδα και  μέσα στο στόχαστρο της τουρκικής επιθετικότητας, του δίνουν ξεχωριστή σημασία. Η μοναδικότητα του νησιού συμπληρώνεται από την εκπληκτική ομορφιά του.

Το Καστελόριζο χρησιμοποιήθηκε συχνά για να αναπτυχθούν συμβολισμοί από πολιτικούς, που βρήκαν στο όμορφο ακριτικό νησί το ιδανικό ντεκόρ για να περάσουν τα μηνύματά τους. Τον Απρίλιο του 2010 ο Γιώργος Παπανδρέου από την γραφική προκυμαία του νησιού ανακοίνωσε  της προσφυγή της Ελλάδας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. «Ο ταξιδιώτης έπεσε νεκρός χτυπημένος από τη γραφικότητα»*  θα μπορούσαμε να πούμε σήμερα, γνωρίζοντας τα όσα ακολούθησαν για τον τότε πρωθυπουργό.

Το Καστελόριζο χρησιμοποίησε και ο Πάνος Καμένος την εποχή της υπουργίας του στην κυβέρνηση Τσίπρα για να στήσει μια ακόμη παράσταση πατριδοκαπηλίας. Μαζί του έφτασαν στο νησί ο τότε αναπληρωτής υπουργός, Δημήτρης Βίτσας, πέντε βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, τρεις της Χρυσής Αυγής (Ηλίας Κασιδιάρης, Χρήστος Παππάς, Ιωάννης Αϊβατίδης) και από ένας βουλευτής από τους Ανεξάρτητους Έλληνες και την Ένωση Κεντρώων. Οι βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας, του ΠΑΣΟΚ και του Ποταμιού αρνήθηκαν να συμμετέχουν.

Η Αυγή, χωρίς ίχνος ντροπής, παρουσίασε τη φωτογραφία των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ με τους χρυσαυγήτες βουλευτές και θριαμβολογούσε λέγοντας: «Αν και ο Τ. Ερτογάν μας έχει συνηθίσει σε σχεδόν καθημερινές προκλητικές δηλώσεις για τη Λοζάννη, το Αιγαίο και τα... "σύνορα της καρδιάς του", χθες ο Τούρκος πρόεδρος δεν έκανε... ούτε "κιχ". Μήπως γιατί χθες αντιπροσωπεία της Επιτροπής Εξωτερικών και Άμυνας στη Βουλή, μαζί με την ηγεσία του υπουργείου Άμυνας υπό τον Π. Καμμένο, βρέθηκαν στο Καστελόριζο, δίπλα στην Τουρκία; Είναι τυχαίο;»

Έχει ειπωθεί ότι η πολιτική είναι διαχείριση συμβόλων. Στην πραγματικότητα αρκετοί πολιτικοί χρησιμοποιούν υπέρμετρα τους συμβολισμούς για να χειραγωγήσουν το ακροατήριό τους. Η δημαγωγική χρήση των συμβόλων επιδιώκει οι πολίτες να μη κρίνουν ορθολογικά την πολική τους πρόταση, αλλά να υποταχθούν στην τελετουργική μαγεία που τους ασκεί ο πολιτικός.

Στην εξωτερική πολιτική η κατάχρηση των συμβολισμών και του συναισθήματος μπορεί να οδηγήσει στην αυτοπαγίδευση. Οι πολίτες παραλαμβάνουν τα μηνύματα και τα επιστρέφουν ενισχυμένα στους πολιτικούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το όνομα της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας. Οι πολιτικοί τροφοδότησαν τα πλήθη με τη μαξιμαλιστική θέση: κανείς συμβιβασμός στο όνομα. Όταν ήρθε η ώρα για έναν συμβιβασμό, η κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη έκανε πίσω γιατί το κλίμα στο εσωτερικό ήταν αρνητικό. Και για δεκαετίες όλοι αποκαλούσαν τη γειτονική χώρα Μακεδονία.

Η Ελλάδα ήρθε σε συμφωνία με την Ιταλία για την οριοθέτηση της θαλάσσιας Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Στη συμφωνία αυτή η χώρα μας δέχτηκε τα μικρά νησιά (όπως οι Διαπόντιοι νήσοι βόρεια της Κέρκυρας) να έχουν μειωμένη επήρεια  στην ΑΟΖ. Άλλωστε, η νομολογία των διεθνών δικαστηρίων με αυτό το πνεύμα αντιμετωπίζει παρόμοιες διαφορές μεταξύ κρατών.

Ενώ η Ελλάδα προχώρησε στη συγκεκριμένη συμφωνία με την Ιταλία, επιμένει ότι το Καστελόριζο θα πρέπει να έχει πλήρη επήρεια στην αντίστοιχη οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Τουρκία. Μήπως δημιουργούμε μια νέα «κόκκινη γραμμή» και επενδύουμε σε έναν μαξιμαλισμό, ο οποίος μπορεί να μας στερήσει διπλωματικό κεφάλαιο απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα;

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τι νόημα έχουν οι πολεμικές δηλώσεις του αρχηγού ΓΕΕΘΑ και του υπουργού Εθνικής Άμυνας, που υποτίθεται ότι απαντούν στην υπαρκτή προκλητικότητα της τουρκικής ηγεσίας; Δεν είναι αφελείς για να νομίζουν ότι οι Τούρκοι θα φοβηθούν. Αυτό που μένει είναι να κάνουν τις δηλώσεις για εσωτερική κατανάλωση, για να παίξουν το βράδυ στα κανάλια με την κατάλληλη μουσική επένδυση και να καταγραφούν οι ίδιοι σαν ατρόμητοι πατριώτες.

Ο πόλεμος είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση για να παίζουμε μαζί του για λόγους εντυπώσεων. Πόλεμος σημαίνει απώλειες ανθρώπινων ζωών και ανυπολόγιστη οικονομική καταστροφή για δεκαετίες. Και υπάρχει πάντα το σοβαρό ενδεχόμενο της ήττας. Ένα ενδεχόμενο που αποσιωπάται, λες και είναι βέβαιο ότι Ελλάδα πάντα νικάει. Εκτός αν πιστέψαμε τις ανοησίες που λέγονται στις αθλητικές διοργανώσεις ότι η νίκη είναι μέσα στο DNA των Ελλήνων.

* Φράση του Μαξ Ζακόμπ, που χρησιμοποιεί ο Αργύρης Μπακιρτζής