Η κυβέρνηση σε αναζήτηση νέου «state of mind» στο Καστελόριζο

Η έξοδος της χώρας από την υφεσιακή δίνη βασίζεται κυριολεκτικά σε ένα επικοινωνιακό στοίχημα το οποίο και συμπυκνώνεται στη γνωστή φράση «Greek summer is a state of mind» η οποία ανήκε στη φαρέτρα του Υπουργείου Τουρισμού παλαιόθεν (περίοδος Όλγας Κεφαλογιάννη) και αποτελεί κατά ένα τμήμα της παράφραση διαφήμισης της Lancaster. Κανένα πρόβλημα ως προς την πατρότητα του διαφημιστικού μηνύματος, το οποίο άλλωστε είναι εκ προοιμίου εφήμερο και τόσο μαζικό ώστε αυτόματα μετά την πρώτη χρήση να λειτουργεί ως δημόσιο προϊόν. Το ανησυχητικό είναι πως η χώρα ξύπνησε απότομα από έναν λήθαργο δεκαετιών αντιλαμβανόμενη πως το ένα τέταρτο των εσόδων της, του τζίρου της και άρα των κερδών της, προέρχεται από μία δραστηριότητα η οποία βασίζεται (κυριολεκτικά πάλι) σε ένα «state of mind». Αν αναλογιστεί κάποιος πως άλλο ένα σημαντικό ποσοστό της ετήσιας παραγωγής πλούτου της τάξης του 11% τουλάχιστον  προέρχεται από άλλο έναν προβληματικό λόγω συγκυριών κλάδο, τότε το σύνολο της Οικονομίας θα έπρεπε λογικά να εξαρτάται άμεσα από τους χειρισμούς ενός επιτελείου ψυχιάτρων το οποίο θα παρακολουθούσε, θα καταμετρούσε και θα ιχνηλατούσε την πορεία - πρόοδο του διεθνούς «state of mind» ώστε να διασφαλιστεί κατά τον καλύτερο τρόπο η αντιμετώπιση της υφεσιακής απειλής. Μιλάμε για τον Τουρισμό κατ’ αρχάς και τη Ναυτιλία δευτερευόντως.

Η συνολική κυβερνητική στρατηγική αντιμετώπισης αυτής της φάσης της διεθνούς οικονομικής ύφεσης βασίζεται στη διαχείριση του έμφορτου συναισθήματος και αδημονίας συνθήματος το οποίο διαμόρφωσε η διαφημιστική εταιρεία. Το ασύλληπτα φυσικό κάλλος της Σαντορίνης κατά το ηλιοβασίλεμα, ο τεχνητός φωτισμός σε συνδυασμό με το θάμπος του ορίζοντα σε αποχρώσεις λιλά, ακόμη και το χρώμα του πρωθυπουργικού υποκαμίσου, όλα ήταν στην εντέλεια μελετημένα ώστε το αποτέλεσμα να δικαιολογεί το μείζον που είναι το «state of mind». Ανοίξαμε, σας περιμένουμε, προτιμήστε μας.

Μόνο που η παγκόσμια οικονομία δεν ανταποκρίνεται σε συναισθηματισμούς και ψυχαναλυτικού τύπου φορτία. Οι διαχειριστές της που υπακούουν σε νόμους και κανόνες που η διεθνής διακίνηση πλούτου (λέγεται και ρυθμός - ταχύτητα κυκλοφορίας του χρήματος, αλλά στην ουσία είναι το ίδιο πράγμα) επέβαλε σταδιακά από το 1946 και μετά,  αυτοί λοιπόν οι διαχειριστές αναλύουν, εξετάζουν και εκτελούν ψυχρά και απρόσωπα και στη βάση αλγοριθμικών συλλογισμών. Ως αποτέλεσμα αυτών των διεργασιών προκύπτουν οι επιπτώσεις στις διεθνείς σχέσεις και η διαμόρφωση των συστημάτων επιρροής. Στην παρούσα φάση αυτό δεν είναι επ’ ουδενί ένα «state of mind». Είναι μία κυνικότατη και ανηλεής πραγματικότητα την οποία ανεξάρτητα από τα συνθήματα η κάθε κυβέρνηση καλείται να διαχειριστεί.

Αν λοιπόν αυτός είναι ο μέγιστος κάβος που η παρούσα κυβέρνηση καλείται να προσπεράσει, τα ελληνοτουρκικά είναι το δεύτερο υπερμέγεθες ακρωτήριο το οποίο η χώρα καλείται να καβατζάρει.

Δεν πρόκειται για κανένα μεταφυσικό «state of mind» ούτε η κατάσταση σηκώνει συναισθηματισμούς και επικοινωνιακούς χειρισμούς.

Οι ημερομηνίες πιέζουν και όλα δείχνουν πως η κρίσιμη φάση στις διμερείς σχέσεις  θα πρέπει να αναμένεται στο δίμηνο Αυγούστου - Σεπτεμβρίου. Η όποια καθυστέρηση παρατηρείται στις τουρκικές κινήσεις ας αποδοθεί σε κάποιο ποσοστό στον Covid-19 και σε ένα άλλο ποσοστό στις εξελίξεις στη Λιβύη, που αποτελούν και τη διπλωματικο-στρατιωτική προτεραιότητα για την Άγκυρα σε αυτή τη φάση.

Τα νέα στοιχεία που καθορίζουν το σκηνικό στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο είναι τα εξής:

Α) Η Ελλάδα για πρώτη φορά στην πρόσφατη διπλωματική της ιστορία φέρεται διατεθειμένη να εξαιρέσει το Καστελόριζο και να μειώσει την επήρεια στον ΑΟΖ της Κρήτης, της Ρόδου και της Καρπάθου στις συνομιλίες για τον καθορισμό των οικονομικών ζωνών με την Αίγυπτο. Πρόκειται για σημαντική υποχώρηση (η Αίγυπτος δεν έχει φανεί να υποχωρεί σε κάτι) η οποία θα λειτουργήσει ως νομικό προηγούμενο, όταν και εφόσον αρχίσει η διαπραγμάτευση με την Τουρκία. Με πολύ απλά λόγια, η κυβέρνηση  «προσαρμόζει» τη διπλωματική τακτική της σε Real Politik στόχους με ό,τι αυτό συνεπάγεται και με ό,τι σημαίνει για την εσωτερική δομή και συσχετισμό δυνάμεων εντός της συντηρητικής παράταξης. Προς το παρόν οι πρώτες διατυπωμένες αντιδράσεις προέρχονται από τον χώρο του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΙΝΑΛ. Η κυρία Γεννηματά έσπευσε μάλιστα να επισκεφθεί το Καστελόριζο, προφανώς και αυτή για επικοινωνιακούς λόγους.

Β) Η Τουρκία έχει καταφέρει να επισημοποιήσει τον ρόλο της ως ρυθμιστή στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι ΗΠΑ, και επίσημα πλέον, τουλάχιστον σε επίπεδο Λευκού Οίκου αποδέχονται αυτό τον ρόλο. Μια πρώτη γεύση ως προς τις επιδιώξεις της κυβέρνησης Τραμπ στο επίμαχο ζήτημα είχαν την ευκαιρία ΕΕ και Ελλάδα να πάρουν στη Σύνοδο Υπουργών Εξωτερικών, όπου συμμετείχε και ο αμερικανός ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο. Η συμμετοχή του ήταν θεωρητικά μια ευκαιρία για την Αθήνα να αποσπάσει μια ακόμη, έστω ρητορική, δήλωση υποστήριξης, μετά την παρέμβαση της Γαλλίας η οποία επισημοποίησε προ ημερών την ανησυχία της για τη συμπεριφορά της Άγκυρας στη Λιβύη και την περιοχή γενικότερα. Ωστόσο, όπως παραδέχθηκε ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής, Ζοζέπ Μπορέλ, μετά τη συνεδρίαση η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο είναι ανησυχητική. Ο ευρωπαίος αξιωματούχος είπε χωρίς περιστροφές ότι «ο υπουργός Εξωτερικών των HΠΑ λαμβάνει υπόψη την κατάσταση στη Μεσόγειο αλλά κυρίως σε σχέση με την κατάσταση στη Λιβύη». Δηλαδή ο Πομπέο αδιαφόρησε για ένα από τα σημαντικά θέματα της συνόδου, το οποίο συνοψίζεται στη διαπίστωση του Ζακ Μπορέλ πως «η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο χειροτερεύει. Η Ελλάδα και η Κύπρος εκφράζουν παράπονα ότι υπάρχουν γεωτρήσεις πολύ κοντά στις ακτογραμμές τους».

Η Τουρκία σύμφωνα με την ιστοσελίδα Ahval, η οποία επικαλείται το Reuters αλλά και άλλα αραβικά ΜΜΕ που ειδικεύονται σε θέματα Μέσης Ανατολής και Βορείου Αφρικής, επιχειρεί να διασφαλίσει την παραχώρηση δύο στρατιωτικών βάσεων στη Λιβύη. Μία ναυτική βάση στη Misrata και μία αεροπορική βάση στη Αl-Watiya, την οποία μόλις εγκατέλειψαν (διότι δεν τη χρειάζονται πλέον) οι δυνάμεις της Τρίπολης που υποστηρίζονται από την Τουρκία. Είναι φανερό πως μετά την ενίσχυση της στρατιωτικής παρουσίας της Τουρκίας στη Σομαλία και το Ανατολικό κέρας της Αφρικής αλλά και την επέκταση των δομών της στρατιωτικής βάσης της Τουρκίας στο Κατάρ, η Άγκυρα επιδιώκει την επέκταση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων της και άρα την ενίσχυση της παρουσίας της στην Ανατολική και Κεντρική Μεσόγειο μέσω… Λιβύης. Η κυβέρνηση Τραμπ φαίνεται να μην εναντιώνεται σε αυτή την προοπτική, ενώ η Ρωσία φαίνεται να διαπραγματεύεται σκληρά με την Τουρκία κυρίως σε ενεργειακό επίπεδο για την εκμετάλλευση των πετρελαίων της Λιβυκής ερήμου. Μόσχα και Άγκυρα θα τα βρουν κάπου στη μέση, ως είθισται.

Γ) Μετά την υπογραφή της ελληνο-ιταλικής συμφωνίας για την ΑΟΖ η Αθήνα επείγεται να επιτύχει κάποια συμφωνία με την Αίγυπτο. Πολύ σωστά μεν, αλλά ο τρόπος δεν είναι ο ενδεδειγμένος. Το Κάιρο έχει καταλάβει πως η ελληνική διπλωματία πιέζεται ασφυκτικά ως προς τα χρονικά περιθώρια που διαθέτει. Από την άλλη, η ελληνική πλευρά αποκάλυψε πολύ νωρίς έως πιο επίπεδο είναι σε θέση να υποχωρήσει (θέμα Καστελόριζου). Έμπειροι διπλωματικοί κύκλοι στην Αθήνα που διαχειρίζονται χρόνια τους σχετικούς φακέλους κρατούν μικρό καλάθι ως προς τις πραγματικές προοπτικές επίτευξης μίας συμφωνίας με την Αίγυπτο και μάλιστα σύντομα. Υπάρχουν και φωνές που καλλιεργούν την άποψη πως μία τόσο μεγάλης σημασίας υποχώρηση της Αθήνας με την εξαίρεση του Καστελόριζου στη διαπραγμάτευση με το Κάιρο θα προκαλούσε πρόωρες εκλογές. Υφίσταται η αίσθηση πως η ελληνική κυβέρνηση κάποια στιγμή θα αισθανθεί τις εθνικιστικές μυλόπετρες να την πιέζουν τόσο από το εσωτερικό της συντηρητικής παράταξης όσο και από την αξιωματική αντιπολίτευση η οποία θα υιοθετήσει για λόγους συγκυρίας εθνικιστικές απόψεις. Οι πάντες γνωρίζουν ωστόσο πως η πραγματικότητα και όχι κάποιο «state of mind» καθορίζει τους συσχετισμούς δυνάμεων που διαμορφώνουν τα περιθώρια ελιγμών σε μία τέτοιας εμβέλειας διαπραγμάτευση, με στόχο τη διεθνή διαιτησία ή την προσφυγή στο Δικαστήριο της Χάγης, στη βάση ενός λεπτομερούς συμφωνητικού μεταξύ Αθηνών και Αγκύρας. Προσοχή, όμως. Η όποια απόφαση του Δικαστηρίου θα πρέπει να γίνει αποδεκτή και από τους δύο.