Ιστορίες αυτοδιοικητικής τρέλας

Σχεδόν ένα μήνα πριν τις αυτοδιοικητικές εκλογές, στην τελική ευθεία δηλαδή, οι περισσότεροι σχηματισμοί έχουν ανακοινώσει τους υποψηφίους τους και έχει μπει πια τέλος στη φημολογία ως προς τα πρόσωπα, που κράτησε καιρό. Τώρα μπορούμε να ελπίζουμε ότι το κέντρο βάρους θα μετακινηθεί στην ουσία της πολιτικής: στη συζήτηση για τις προτάσεις, τα προγράμματα και την ικανότητα των ανθρώπων που θα κληθούν να υπηρετήσουν την Αυτοδιοίκηση.

Πριν ενταθούν οι αντιπαραθέσεις και πάρουν φωτιά οι κατηγορίες που πάντα εστιάζουν στο τι δεν έγινε και προσπερνούν ή   εκμηδενίζουν ό,τι σοβαρό έγινε, αξίζει να αναλογιστούμε το πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργεί ένας δήμος.

Ας πάρουμε για παράδειγμα τον ∆ήμο της Αθήνας. Θα ήταν λογικό ο  μεγαλύτερος ∆ήμος της χώρας να υπερέχει σε αρμοδιότητες έναντι των άλλων ∆ήμων. Κι όμως, είναι εντυπωσιακό ότι ο ∆ήμος Αθηναίων ίσως έχει λιγότερες αρμοδιότητες από κάθε άλλον ΟΤΑ, καθώς το κεντρικό κράτος του έχει αφαιρέσει τη δυνατότητα να ελέγχει ακόμα και κομβικές λειτουργίες του. Ταυτοχρόνως, το περίπλοκο ισχύον νομικό πλαίσιο για τους ΟΤΑ, σχεδιασμένο από αποστασιοποιημένους τεχνοκράτες και πολιτικούς, μοιάζει, κυριολεκτικά, να στοχεύει στην απόλυτη σύγχυση και τη δαιδαλώδη γραφειοκρατία. Και η αναφορά σε στόχευση είναι συνειδητή, καθώς την  τελευταία τριετία το σύστημα έχει απορρίψει σειρά προτάσεων που υπέβαλε ο ∆ήμος Αθηναίων για νομοθετικές ρυθμίσεις που θα βελτίωναν ή και θα εξάλειφαν τον γραφειοκρατικό λαβύρινθο, προσφέροντας στους πολίτες καλύτερη εξυπηρέτηση και στους ΟΤΑ αποτελεσματικότερη λειτουργία.

Ενδεικτικό παράδειγμα παραλογισμού και κατακερματισμού αρμοδιοτήτων είναι το ότι ο ∆ήμος Αθηναίων δεν ελέγχει αρκετούς μεγάλους δρόμους που βρίσκονται στην επικράτεια του. ∆ρόμοι όπως η οδός Σταδίου, η Πανεπιστημίου, η Ακαδημίας, η Στουρνάρη, η Ναυαρίνου, η Σόλωνος, αλλά ακόμα και η οδός Αθηνάς, όπου βρίσκεται το ίδιο το ∆ημαρχείο, ανήκουν στη δικαιοδοσία του Υπουργείου Μεταφορών, Υποδομών και ∆ικτύων -και ο ∆ήμος δεν έχει επί της ουσίας καμία αρμοδιότητα γι’αυτούς, όπως π.χ για τη συντήρησή τους. Πρόσφατα, στο πλαίσιο μιας οργανωμένης δράσης για την αναβάθμιση του κέντρου της πόλης, χρειάστηκε να φρεσκαριστούν από το ∆ήμο οι διαβάσεις των πεζών της οδού Σταδίου. Ακόμα και γι΄αυτήν τη δουλειά ρουτίνας, χρειάστηκε να δοθεί σχετική άδεια από το αρμόδιο Υπουργείο. Και, ως συνήθως, μια άδεια συνεπάγεται ταλαιπωρία, γραφειοκρατία και καθυστερήσεις.

Άλλο δείγμα της περιπλοκότητας που επικρατεί είναι τα πολυάριθμα βήματα που πρέπει να γίνουν για να ολοκληρωθεί ένα έργο, ας πούμε η ανάπλαση μιας πλατείας. Πρέπει αρχικά να γίνει δημόσια διαβούλευση, μετά μελέτη των τεχνικών υπηρεσιών, στη συνέχεια έγκριση από την Επιτροπή Ποιότητας Ζωής και, τελικά, έγκριση από το ∆ημοτικό Συμβούλιο. Σα να μην ήταν αρκετά όλα αυτά, πριν λίγα χρόνια το Υπουργείο Περιβάλλοντος προσέθεσε στη λίστα των ενεργειών και τη διενέργεια αρχιτεκτονικού διαγωνισμού. Επακόλουθο ήταν να πολλαπλασιαστεί ο χρόνος για την ολοκλήρωση μιας μελέτης και να αυξηθεί το κόστος κάθε έργου. Κι αυτά συμβαίνουν ενώ επιδιώκουμε την επιτάχυνση των έργων, ιδίως όσων ανήκουν στο ΕΣΠΑ, για να δοθεί ώθηση στην οικονομική δραστηριότητα και την ανάπτυξη της χώρας. Αυτά, πάντως, είναι μόνον η αρχή. Ακολουθούν η προκήρυξη και η δημοπράτηση του έργου, που η διεξαγωγή τους απαιτεί πολλές εβδομάδες μέχρι να ολοκληρωθούν -εάν φυσικά δεν προκύψουν ενστάσεις που θα αναβάλλουν την υλοποίηση στο διηνεκές…

Άλλο κραυγαλέο παράδειγμα είναι αυτό της μετάταξης ενός υπαλλήλου από ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου του ∆ήμου στον κεντρικό ∆ήμο, μετά από αίτηση. Η διαδικασία απαιτεί περισσότερες από εκατό υπογραφές, μεταξύ τους υπογραφές τριών Υπουργών. Και, μιλώντας για Υπουργούς, ένα ακόμα δείγμα παραλογισμού είναι ότι πρέπει δύο Υπουργεία να εγκρίνουν προμήθειες πάνω από 60.000€ και χρειάζεται να υπογράψουν δύο Υπουργοί προκειμένου μια προμήθεια να ενταχθεί στο ενιαίο πρόγραμμα προμηθειών! Ένα ενιαίο πρόγραμμα προμηθειών -βασικό ζητούμενο για τη χώρα μας επί δεκαετίες- θα ήταν χρήσιμο στο βαθμό που θα κατάφερνε να επιφέρει οικονομίες κλίμακας και ταυτόχρονα θα ήταν διάφανες, ευέλικτο και αποκεντρωμένο. Κάτι τέτοιο θα προϋπέθετε ενιαίες προδιαγραφές, έγκαιρη υποβολή αιτημάτων, περιφερειακή διάρθρωση και υποστήριξη από ένα εθνικό παρατηρητήριο τιμών. Όμως ακόμη και όλα αυτά θα μπορούσαν να απλουστευθούν αν επιβάλλονταν επιτέλους οι ηλεκτρονικές δημοπρασίες για όλες τις προμήθειες. ∆εν είναι τυχαία η αντίδραση κατεστημένων δυνάμεων απέναντι στην προοπτική αυτή. Όμως ήρθε ο καιρός να προχωρήσει καθολικά και αταλάντευτα.

Μετά τις δυσκολίες που έχει βιώσει η χώρα λόγω της βαθιάς κρίσης, θα ήταν λογικό οι ιθύνοντες του κεντρικού πολιτικού συστήματος να βάλουν μυαλό. Κι όμως, εξακολουθούν να ψηφίζονται νόμοι που προωθούν τη γραφειοκρατία, καθώς και να υπογράφονται διατάγματα, υπουργικές αποφάσεις και εγκύκλιοι που δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο ΟΤΑ και πολίτες. Αν αναλογιστούμε υπό αυτό το πρίσμα τον πλούσιο, αντιγραφειοκρατικό απολογισμό του ∆ήμου Αθηναίων, θα εκτιμήσουμε το μέγεθος του έργου που έχει παραχθεί. Και μόνον αν η αντιπαράθεση των υποψηφίων δημάρχων και δημοτικών συμβούλων επικεντρωθεί σ’ αυτά τα ουσιαστικά προβλήματα θα αποκομίσουμε όλοι στο τέλος κάποιο κέρδος.