Σχολείο υψηλών απαιτήσεων

1. Δεν ξέρω αν περισσεύει κάτι από τα 60 δισ. και για τα σχολεία, αλλά κάτι που γίνεται μόνο με λεφτά είναι η αναβάθμιση των εγκαταστάσεων και ο ψηφιακός εκσυγχρονισμός της σχολικής τάξης. Διαδραστικοί πίνακες παντού και από ένα τάμπλετ για κάθε μαθητή με φορτωμένα όλα τα βιβλία και τα βοηθήματα. Να τελειώνουμε με τα παράθυρα που μπάζουν, την ανθυγιεινή κιμωλία και το έντυπο σχολικό εγχειρίδιο που πετιέται στο τέλος στα σκουπίδια. Εκτός από τη διδακτική αξία, και μόνο ως αλλαγή αισθητικής αρκεί για να επιφέρει μια κολοσσιαία αναβάθμιση. Ας εκσυγχρονιστούμε λοιπόν. Προφανώς και το εκπαιδευτικό προσωπικό πρέπει να εκπαιδευτεί και να προσαρμοστεί στη νέα εποχή. Και θα το κάνει ασμένως.

2. Φυσικά δεν νοείται αναβάθμιση χωρίς όλους τους εκπαιδευτικούς στη θέση τους από το πρώτο κουδούνι. Τα περσινά κενά ήταν σκανδαλώδη. Επιτέλους, ας βρει το υπουργείο έναν τρόπο να το εξασφαλίσει. Αν χρειάζονται νέοι διορισμοί, να γίνουν. Η διπλή μοριοδότηση για τις δυσπρόσιτες περιοχές όπως και η διετής διάρκεια των σχετικών πινάκων κατάταξης των εκπαιδευτικών που εισάγει ο νέος νόμος είναι ένα κίνητρο. Αν χρειάζονται, ας γίνουν και άλλες διευκολύνσεις. Και φυσικά ούτε λόγος για τα κενά στα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα. Διαφορετικά δεν μπορούμε να μιλάμε όχι για αναβάθμιση αλλά ούτε για δημόσια εκπαίδευση.

3. Σχολείο και εκπαίδευση εκτός των άλλων σημαίνει και κανόνες, όρια, υποχρεώσεις. Και καλώς ο νόμος εισάγει εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας, αλλά και 2 Συμβούλους Σχολικής Ζωής εκ των οικείων εκπαιδευτικών. Τα φαινόμενα χαμηλής παραβατικότητας και εκφοβισμού που εμφανίζονται στα σχολεία μας πρέπει να εκλείψουν. Η εκπαίδευση πρέπει να φροντίζει πρώτα για το ήθος και μετά για τη γνώση. Γι' αυτό απαιτείται συνεχής και οργανωμένος διάλογος μεταξύ όλων, ψυχολογική υποστήριξη αλλά και αυστηρή εφαρμογή των κανόνων. Η επαναφορά της «διαγωγής» στο απολυτήριο έχει κάποια συμβολική σημασία, αλλά είναι αμφίβολο αν θα έχει θετικά αποτελέσματα. Παράλληλα πρέπει να διευκολύνεται η ευεργετική για όλους αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος. Ωστόσο το πρώτο «εργαλείο» είναι η έγνοια των δασκάλων για τους μαθητές τους. Από αυτή ξεκινούν όλα. Όταν νοιάζεσαι, βρίσκεις και τον τρόπο…    

4. Ο νέος νόμος ορίζει ότι ο αριθμός των μαθητών ανά τμήμα δεν μπορεί να είναι πάνω από 25 αλλά και ούτε κάτω από 15. Ρυθμίσεις που φαίνονται λογικές, αλλά δεν είναι πάντοτε εφικτές ούτε και ορθές και γι' αυτό επιβάλλεται μια ελεγχόμενη ευελιξία. Αν θέλετε λιγότερα φροντιστήρια, βάλτε και λιγότερα παιδιά στην τάξη. Για παράδειγμα, στα εργαστηριακά μαθήματα των ΕΠΑΛ όλα εξαρτώνται από το προσωπικό και τον εξοπλισμό που διαθέτει κάθε εργαστήριο. Αν θέλουμε σοβαρή τεχνική εκπαίδευση απαιτείται ο εκσυγχρονισμός των εργαστηρίων και η ορθολογική κατανομή ειδικοτήτων, μαθητών και εκπαιδευτικών με αμιγώς παιδαγωγικά κριτήρια. Δεν μπορείς να έχεις 10 μαθητές πάνω από μια εργαστηριακή διάταξη. Διότι εδώ μπαίνουν και ζητήματα ασφαλείας.  

Θεωρώ ότι τα 4 σημεία που προαναφέρω αποτελούν τα προαπαιτούμενα κάθε αναβάθμισης. Ο νέος νόμος πιάνει κάποια και άλλα όχι, αν και θα ακολουθήσουν και άλλες νομοθετικές παρεμβάσεις. Τα νέα προγράμματα σπουδών και τα ανάλογα βιβλία που σχεδιάζονται ή οι νέες θεματικές που εισάγονται απαιτούν μια ελάχιστη υποδομή για να δουλέψουν. Πρωτίστως ικανούς, διαβασμένους και πρόθυμους δασκάλους. Και από κοντά μετρήσεις, έλεγχο, αξιολόγηση, δηλαδή σώμα ικανών σχολικών συμβούλων, που να είναι Παρόντες. Χωρίς αυτά θα μείνουν γράμμα κενό, θα απορροφηθούν από το σύστημα, θα μαραθούν και θα πέσουν. Όπως εξάλλου κάθε καινοτομία που αφέθηκε στην τύχη της.

Ο νόμος προαναγγέλλει την αύξηση των Πρότυπων και Πειραματικών σχολείων σε 28 και 34 αντιστοίχως από το Σεπτέμβρη του 2020. Αρκεί να κατοχυρωθούν οι προϋποθέσεις ώστε να λειτουργούν ως τέτοια. Να υπενθυμίσω ότι τα Πρότυπα και Πειραματικά αξιολογούνται εσωτερικά και εξωτερικά κάθε χρόνο και οι διδάσκοντες σε αυτά κάθε τέσσερα χρόνια. Ένα παράδειγμα προς μίμηση για κάθε δημόσιο σχολείο. Από την άλλη, και η κοινωνία θα πρέπει να κατανοήσει ότι τα σχολεία αυτά είναι υψηλών απαιτήσεων, πράγμα που σημαίνει ότι οι μαθητές και οι μαθήτριες θα έχουν και ανάλογες υποχρεώσεις. Το πρότυπο της αριστείας απαιτεί δουλειά και αδιάκοπη αυτοβελτίωση όλων.

Τα εργαστήρια δεξιοτήτων και οι νέες θεματικές (Ευ Ζην, Περιβάλλον, Κοινωνική Ενσυναίσθηση και Ευθύνη, Δημιουργική Σκέψη και Πρωτοβουλία) στην υποχρεωτική εκπαίδευση, όπως και η παιγνιώδης ενασχόληση με την αγγλική γλώσσα από το νηπιαγωγείο προσδίδουν στο σχολείο μας έναν ευρωπαϊκό αέρα που τον έχει ανάγκη. Στις μικρές τάξεις αντικείμενα όπως ο εθελοντισμός, η οικολογική συνείδηση, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, ο αλληλοσεβασμός και η διαφορετικότητα ή η επιχειρηματικότητα και οι νέες τεχνολογίες μπορούν και πρέπει να έχουν θετική επίδραση στην καλλιέργεια των παιδιών μας. Αρκεί να πραγματοποιούνται υπεύθυνα και να έχουν τη συνεχή υποστήριξη του ΙΕΠ.  Επιτέλους ας αποδείξουμε μια φορά ότι όλα αυτά τα «περιφερειακά» πιάνουν τόπο και δεν είναι πυροτεχνήματα ή συμπληρώσεις του ωραρίου.

Το σχολείο της μεταπολίτευσης είναι πλούσιο σε δικαιώματα, αλλά υστερεί σε υποχρεώσεις. Το δημοκρατικό σχολείο έχει στόχο να διαπλάσει ελεύθερους και αυτόνομους πολίτες δια της υποχρεωτικότητας. Το σχολείο πρέπει να μαθαίνει τους μαθητές του γράμματα. Και στη διαδικασία της μάθησης η αξιολόγηση έχει πρωτεύοντα ρόλο. Αλλιώς όλα είναι στον αέρα.

Ως εκ τούτου καλώς γίνονται δύο τα υποχρεωτικά πρόχειρα διαγωνίσματα, καλώς αυξάνονται τα γραπτώς εξεταζόμενα μαθήματα κατά 3 στο Γυμνάσιο και κατά 1 στο λύκειο, καλώς αυξάνεται η βάση προαγωγής και απόλυσης από το 9,5 στο 10 και καλώς μεταφέρονται τον Σεπτέμβριο οι επαναληπτικές εξετάσεις για να μην είναι παρωδία. Αν βέβαια θέλουν οι δάσκαλοι, όλα αυτά μπορούν να γίνουν προσχηματικά και να ακυρωθούν στην πράξη. Αλλά πώς μπορεί να γίνει αλλιώς; Ορθώς επαναφέρονται στις πανελλαδικές εξετάσεις οι συντελεστές βαρύτητας σε δύο μαθήματα ανά Επιστημονικό Πεδίο. Και για να το πάω παρακάτω, το κάθε τμήμα πρέπει να ορίζει ένα ελάχιστο όριο βαθμολογίας στο μάθημα που το ενδιαφέρει.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η λογική του «κόντρα» μαθήματος στη Γ' λυκείου. Έτσι στις απολυτήριες εξετάσεις οι μαθητές της ομάδας Ανθρωπιστικών Σπουδών θα εξετασθούν και στα μαθηματικά, ενώ οι μαθητές της ομάδας Θετικών Σπουδών και Σπουδών Υγείας και της ομάδας Σπουδών Οικονομίας και Πληροφορικής θα εξετασθούν στην ιστορία. Αν θέλουμε σφαιρική μόρφωση στο λύκειο, κάτι τέτοιο είναι αυτονόητο. Τα λατινικά καλώς επανέρχονται και αν συνδεθούν με τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό θα έχει γίνει ένα σημαντικό βήμα στη διδασκαλία των κλασικών γραμμάτων. 

Και φτάνουμε στην πολυθρύλητη τράπεζα θεμάτων διαβαθμισμένης δυσκολίας. Το 50% των θεμάτων των γραπτώς εξεταζομένων μαθημάτων θα προέρχονται από αυτήν. Επανέρχεται έτσι ένας σημαντικός θεσμός που λειτούργησε έναν χρόνο και μετά καταργήθηκε από τους «της προόδου». Επιβάλλει την ολοκλήρωση της ύλης όχι μόνο τυπικά αλλά και ουσιαστικά, καθορίζει το πλαίσιο της αξιολόγησης των μαθητών, δίνει περισσότερη αξιοπιστία στη βαθμολογία και βοηθά στη βελτίωση των διδακτικών πρακτικών. Με δυο λόγια βάζει την τάξη να τρέξει. Αρκεί να είναι ορθολογική και δόκιμη και να μην είναι χαώδης και ακραία. Ελπίζω οι εισηγητές να δείξουν τη σχετική αυτοσυγκράτηση…

Τέλος, την επόμενη χρονιά αρχίζει ο μακρύς δρόμος προς τη διασφάλιση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου. Επιμορφώσεις, εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση κάθε σχολικής μονάδας με ενεργό ρόλο του ΙΕΠ και της Α.ΔΙ.Π.Π.Δ.Ε. και στο βάθος η ατομική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Η κοινωνία την απαιτεί, η λογική την επιβάλλει, μερίδα των εκπαιδευτικών δεν τη θέλει και σίγουρα θα αποτελέσει αιτία σφοδρών συγκρούσεων. Η αξιολόγηση είναι εδώ και πολλά χρόνια ένα παγκόσμιο κεκτημένο που στην Ελλάδα αποτελεί καινοτομία και συνοδεύεται από σενάρια καταστροφής και συνωμοσίας. Δεν σας κρύβω ότι πολλοί είναι αυτοί που δεν πιστεύουν ότι θα πραγματοποιηθεί. Αλλά είναι απαραίτητη. Είναι μια μάχη που πρέπει να δοθεί, μιας και αποτελεί κλειδί της αναβάθμισης του εκπαιδευτικού έργου. Της αναβάθμισης του σχολείου αλλά πρωτίστως του κύρους του εκπαιδευτικού.

Το εκπαιδευτικό νομοσχέδιο αντιμετωπίζει ορθολογικά όλα όσα πραγματεύεται και αποτελεί την προϋπόθεση μιας ολοκληρωμένης αναβάθμισης. Αν το χαρακτηρίζει κάτι είναι η εντατικοποίηση και ουσιαστικοποίηση των σχολικών σπουδών. Θέλει να εγκαταστήσει το σχολείο της εγρήγορσης και των υψηλών απαιτήσεων και φυσικά ο χρόνος θα δείξει αν θα τα καταφέρει. Η ψήφισή του επείγει μιας και εμπεριέχει σημαντικές αλλαγές που θα ισχύσουν από τον Σεπτέμβριο. Δυστυχώς άργησε, μιας και θα έπρεπε να είχε ψηφιστεί από τον περασμένο  Οκτώβριο. Μπορεί να φαίνεται και ως επιστροφή στο 2014 και είναι λογικό, μιας και όλα αυτά τα στοιχειώδη που θεσμοθετήθηκαν τότε καταργήθηκαν από τους επόμενους. Χωρίς αυτά δεν μπορούμε να μιλάμε για αναβάθμιση. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια γυρίσαμε πολύ πίσω.

Φυσικά και η αριστερά αντιμάχεται το νομοσχέδιο, όπως και κάθε απόπειρα αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού του σχολείου. Έχει μια ακατανόητη δυσανεξία στα Πρότυπα, τις πραγματικές εξετάσεις, την πειθαρχία, την εξωστρέφεια, την αξιολόγηση, γενικώς στην απαιτητική εκπαίδευση που δυστυχώς τη θέτει εκτός εποχής. Έχει μια εμμονή στο σχολείο της ήσσονος προσπάθειας, μιας και νομίζει ότι αυτό διαπλάθει αμφισβητίες του συστήματος. Όμως ειδικά στην Ελλάδα οι πιο φλογεροί επαναστάτες έβγαιναν πάντοτε από τα Πρότυπα, τα κολέγια και τα καλά ιδιωτικά. Δείγματα της κριτικής που ασκεί μπορείτε να απολαύσετε στην εφημερίδα Καθημερινή. Κορυφαίο βέβαια είναι το συμπέρασμα του πρώην υπουργού Παιδείας Ν. Φίλη ότι «Τα Πρότυπα είναι καρκίνωμα στα σπλάχνα της δημόσιας εκπαίδευσης». Παραδίνομαι.

Οι αλλαγές στις εκπαιδευτικές δομές, οι επιλογές νέων προϊσταμένων, διευθυντών και σχολικών συμβούλων που θα ακολουθήσουν μαζί με τις υπουργικές αποφάσεις εφαρμογής θα κρίνουν εν πολλοίς την ποιότητα εφαρμογής του νόμου. Αναγνωρίζω στην υπουργό κ. Ν. Κεραμέως καλές προθέσεις με καθαρή μεταρρυθμιστική διάθεση και προσδοκώ σε ανυποχώρητο πνεύμα. Διότι και τα τελείως αυτονόητα στην εκπαίδευση είναι διαπραγματεύσιμα. Η μηδενιστική απαξίωση εκ μέρους φίλων της προόδου δεν βοηθά, ειδικά σε έναν χώρο όπου οι δυνάμεις της αβελτηρίας είναι ισχυρές. Το έγραψα και πριν δυο βδομάδες. Η κάθε κοινωνία έχει την εκπαίδευση που της αξίζει. Ας αποδείξουμε ότι μας αξίζει κάτι καλύτερο. Με τη Νίκη λοιπόν.